در این مطلب از بلاگ پزشکی اسنپ‌دکتر راهکارهایی برای درمان یبوست معرفی میکنیم. آیا تا به حال دچار یبوست شده‌اید؟ راه درمان آن را می‌دانید؟ در این مقاله به بیماری یبوست و راه درمان آن می‌پردازیم.
در ابتدا بهتر است با تعریف یبوست در علم پزشکی آشنا شویم.
یبوست چیست؟
به طور تخصصی، وقتی تعداد دفعات دفع روده (اجابت یا کار کردن مزاج) در عرض یک هفته کمتر از سه بار باشد، به این شرایط یبوست گفته می‌شود. با این حال، تعداد دفعات دفع روده در هر فردی متفاوت است. بعضی از افراد چندین بار در روز اجابت مزاج دارند، در حالی که دیگران تنها یک تا دو بار در هفته دفع انجام می‌دهند. الگوی اجابت مزاج شما هرچه باشد، تنها مختص به خود شما است. اما به شرطی که الگوی اجابت مزاج شما به درستی عمل کند.
از جمله ویژگی‌هایی که می‌توان برای بیماری یبوست در نظر گرفت این است که مدفوع فرد بیمار خشک و سفت باشد. در این حالت دفع مدفوع به سختی، همراه با درد انجام شود. فرد احساس کند که روده‌ی خود را به طور کامل خالی نکرده است. بیماری یبوست یکی از شایع‌ترین مشکلات دستگاه گوارشی است. حداقل 5. 2 میلیون نفر هر ساله در ایالت متحده‌ی آمریکا به دلیل یبوست به پزشک خود مراجعه می‌کنند.
از کجا باید مطمئن شویم که دچار یبوست هستیم تا به درمان آن بپردازیم؟ در ادامه به بررسی علائم بیماری یبوست خواهیم پرداخت.
چگونه یبوست تشخیص داده می شود؟
یبوست معمولاً هنگامی اتفاق می‌افتد که مدفوع به کندی از طریق دستگاه گوارش حرکت می‌کند. شاید نمی‌توان آن را به طور مؤثر از رکتوم خارج کرد. در این حالت ممکن است باعث سفت و خشک شدن مدفوع شود.
یبوست مزمن دلایل زیادی دارد. بسیاری از افراد مبتلا به یبوست با تغییر رژیم غذایی، افزایش فعالیت و ورزش یا استفاده از ملین‌ها (داروهای روده‌ای) بدون نسخه، شروع به خوددرمانی می‌کنند. با این حال، نباید از ملین‌ها بیش از دو هفته بدون مشورت پزشک استفاده شود. در این صورت بدن شما برای داشتن عملکرد در روده‌ی بزرگ به این داروها وابسته می‌شود.
علائم بیماری یبوست
اگر هر یک از علائم زیر را دارید احتمالاً دچار یبوست شده‌اید و لازم است تا با دکتر خود مشورت کنید و به درمان بیماری یبوست بپردازید:
- چنانچه بیش از سه هفته دچار یبوست شده‌اید
- در مدفوع خود خون می‌بیند
- شکم درد دارید
- در حین حرکات روده احساس درد می‌کنید
- به تدریج دچار کمبود وزن و لاغری می‌شوید
- در حرکات روده تغییرات ناگهانی دارید.
راه‌های درمانی بیماری یبوست
برای درمان بیماری یبوست ابتدا لازم است تا به علت ایجاد آن پی ببریم. در ادامه روش‌های مؤثری که برای درمان این بیماری به کار برده می‌شود را توضیح خواهیم داد. وظیفۀ اصلی روده‌ی بزرگ شما جذب آب از مواد غذایی باقیمانده هنگام عبور از سیستم گوارش است. در ادامه مدفوع (مواد اضافی) در روده ایجاد می‌شود. عضلات روده‌ی بزرگ در نهایت مواد زائد را از طریق راست روده خارج می‌کنند تا دفع شوند. اگر مدفوع بیش از حد در روده‌ی بزرگ باقی بماند، دفع آن سخت و دشوار می‌شود. بنابراین، فیبر غذایی و مصرف آب کافی برای نرم نگه داشتن مدفوع لازم است.
چه افرادی به بیماری یبوست مبتلا می‌شوند؟
افراد در هر سنی که هستند، احتمالاً یک دوره‌ی یبوست را تجربه کرده‌اند. همچنین افراد و موقعیت‌های خاصی وجود دارد که احتمال طولانی شدن دوره‌ی بیماری یبوست را افزایش می‌دهد که به آن «یبوست مزمن» گفته می‌شود.
از جمله‌ی این افراد و موقعیت‌های ذکر شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افراد در سنین بالاتر (65 به بالا) به علت تمایل کمی که به انجام فعالیت‌های بدنی دارند، متابولیسم در آنها کندتر انجام می‌شود و قدرت انقباض عضلانی در امتداد دستگاه گوارش این افراد کمتر از افراد جوان است. به این ترتیب افراد مسن بیشتر دچار یبوست می‌شوند.
- احتمال ابتلا در خانم‌ها بیشتر از آقایان است. زنان باردار در دوران بارداری و بعد از زایمان به دلیل تغییر در هورمون‌ها، آنان را بیشتر مستعد یبوست می‌کند. وجود کودک درون رحم باعث می‌شود تا فشار خاصی را به روده‌ها وارد کند و باعث کند شدن روند دفع می‌شود.
نقش فیبر در درمان یبوست
مصرف کم غذاهای پر فیبر. غذاهای حاوی فیبر بالا باعث حرکت غذا در سیستم گوارش می‌شوند. غذاهای غنی از فیبر به طور کلی از گیاهان تهیه می‌شوند. فیبر به صورت محلول و نامحلول در می‌آید. فیبر محلول می‌تواند در آب حل شده و با عبور از سیستم گوارش، ماده‌ای نرم و ژل مانند ایجاد کند. فیبر نامحلول با عبور از سیستم هضم غذا، ساختار خود را حفظ می‌کند. هر دو شکل فیبر با مدفوع می‌پیوندند، وزن و اندازه‌ی آن را افزایش می‌دهند و در عین حال باعث نرم شدن مدفوع می‌شوند. این امر عبور مدفوع از رکتوم را آسان می‌کند.
تأثیر دارو درمانی بر ابتلا به بیماری یبوست
- مصرف برخی از داروهای خاص، مانند داروهای ضد اسید حاوی دوز کلسیم بالا و داروهای ضد درد (به علل ایجاد یبوست در داروی مصرفی خود مراجعه کنید).
- داشتن برخی اختلالات عصبی (بیماری‌های مغز و نخاع)، برخی بیماری‌ها مانند دیابت، بیماری پارکینسون، اختلالات گوارشی و مشکلات روده‌ی بزرگ یا راست روده، از جمله انسداد روده، سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) یا دیورتیکولوز (داشتن تعداد زیادی کیسه و زائده در دستگاه گوارشی).
اثر تغییرات روانی بر ابتلا به یبوست
- استرس، تغییر در برنامه‌ی روزمره و شرایطی که انقباضات عضلانی روده‌ی بزرگ را کند می‌کند. این تغییرات می‌تواند تمایل شما به دفع مدفوع را به تعویق بیاندازد و منجر به یبوست شود.
- مشکلات مربوط به عضلات لگن در ایجاد حرکات روده‌ای باعث یبوست مزمن می‌شوند.
مشکلات لگن شامل:
- ناتوانی در شل کردن عضلات لگن برای امکان اجابت مزاج و یا دفع، عضلات لگن به طور صحیح هماهنگی و انعطاف‌پذیری لازم را ندارند، عضلات لگن ضعیف شده باشند.
- رژیم غذایی نامناسب اغلب باعث یبوست می‌شود.
نحوه درمان و جلوگیری از یبوست
تغییر در رژیم غذایی و افزایش سطح فعالیت بدنی آسان‌ترین و سریع‌ترین راه ها برای درمان و جلوگیری از یبوست است. برای درمان و جلوگیری از ابتلا به یبوست لازم است تا تکنیک‌های زیر را به کار ببرید
- هر روز 1/ 2 تا 2 /4 مایعات بدون قند و کافئین مانند آب برای آب‌رسانی به بدن بنوشید.
- مصرف الکل و نوشیدنی‌های کافئین دار را که باعث کم آبی بدن می‌شوند محدود کنید.
- غذاهای غنی از فیبر را مانند رژیم‌های میوه و سبزیجات خام، غلات سبوس‌دار، لوبیا، آلو خشک یا به رژیم غذایی خود اضافه کنید. میزان دریافت فیبر روزانه‌ی شما باید بین 20 تا 35 گرم باشد.
- غذاهای کم فیبر مانند گوشت، شیر، پنیر و غذاهای فرآوری‌شده را کاهش دهید.
- در صورت نیاز مکمل‌های فیبر را به رژیم خود اضافه کنید. فقط بخاطر داشته باشید که مایعات زیادی بنوشید، زیرا مایعات به فیبر کمک می‌کند تا کارایی بیشتری داشته باشد.
- هر هفته حدود 150 دقیقه ورزش متوسط را در نظر داشته باشید (30 دقیقه در روز حداقل پنج بار در هفته را ورزش کنید). پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه سواری را امتحان کنید.
- اگر تمایل به اجابت مزاج (دفع مدفوع) دارید، تأخیر نکنید. هرچه بیشتر صبر کنید، مدفوع شما سخت‌تر و سفت می‌شود.
- حالت خود را هنگام رفتن به توالت تنظیم کنید. اگر قوز کنید، پاها را بالا بیاورید یا به عقب خم شوید، دفع مدفوع راحت‌تر است.
- ماساژ دادن شکم به روش‌های خاص می‌تواند به تحریک حرکات روده کمک کند.
- از ملین‌ها به میزان کم استفاده کنید. ممکن است پزشک برای مدتی کوتاه ملین یا تنقیه را برای کمک به نرم شدن مدفوع تجویز کند. با گذشت بیش از دو هفته هرگز بدون مشورت با پزشک خود از داروهای ملین استفاده نکنید.
نقش پروبیوتیک در درمان بیماری یبوست
پروبیوتیک‌ها را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. برای مثال مواردی که در ماست و کفیر (نوعی نوشیدنی) یافت می‌شوند را انتخاب کنید. ممکن است به دلیل عدم تعادل در باکتری‌هایی که به طور طبیعی در روده‌ی شما زندگی می‌کنند، مشکلات گوارشی از جمله یبوست داشته باشید.
مکمل‌ها یا غذاهای حاوی پروبیوتیک، مانند موز و بلغور جو دوسر، ماست و غذاهای تخمیر شده، می‌توانند کمک شایانی به شما کنند. منابع معتبر نشان داده است که این رژیم غذایی می‌تواند برای کسانی که دچار یبوست مزمن هستند مفید باشد.
• یکی دیگر از روش‌هایی که برای درمان یبوست انجام می‌شود استفاده از تنقیه و شیاف است. تنقیه با صابون می‌تواند برای نرم شدن مدفوع و ایجاد دفع مفید باشد. شیاف‌های گلیسیرین یا بیزاکودیل نیز با ایجاد روغن منجر به تحریک حرکت مدفوع به خارج از بدن می‌شوند.
آموزش بیوفیدبک (biofeedback)
آموزش بیوفیدبک (biofeedback) شامل کار با یک متخصص است. پزشک در این فرایند از دستگاه‌هایی برای کمک به شما در یادگیری شل کردن و سفت کردن عضلات لگن استفاده می‌کند. شل شدن عضلات لگن در زمان مناسب هنگام دفع می‌تواند به بیمار کمک کند تا مدفوع خود را راحت‌تر دفع کند.
در طی یک جلسه بیوفیدبک، یک لوله (میل) مخصوص برای اندازه‌گیری تنش عضلانی به راست‌روده بیمار وارد می‌شود. فرد متخصص بیمار را از طریق تمرینات راهنمایی می‌کند تا به طور متناوب عضلات لگن را شل و سفت کند. دستگاهی تنش عضلانی بیمار را اندازه‌گیری می‌کند و از صدا یا چراغ برای کمک به بیمار در درک زمان شل شدن عضلات استفاده می‌کند.
راه درمانی برای بیماری یبوست
با انجام روش‌های اشاره شده، اگر هنوز دچار یبوست هستید، پزشک ممکن است داروهایی را برای کمک به شما تجویز کند. طبق یک منبع معتبر مطالعه، لیناکلوتید برای افراد مبتلا به یبوست مرتبط با (IBS) توصیه می‌شود. این داروها با افزایش ترشحات در روده‌ی شما، دفع مدفوع را آسان می‌کنند. همچنین ممکن است پزشک به شما توصیه کند مصرف برخی از داروها را که باعث یبوست می‌شوند، متوقف کنید. در صورت وجود مشکلات شدیدتر در روده‌ی بزرگ یا راست روده ممکن است از روش‌های دستی برای پاکسازی روده‌ی بزرگ از مدفوع استفاده کنند. همچنین از جراحی برای از بین بردن قسمت مشکل‌دار روده‌ی بزرگ کمک گرفته می‌شود.
