قولنج نوزاد؛ علل، علائم و راههای درمان آن
یکی از رفتارهای طبیعی نوزادان گریه کردن در زمان‌های گرسنگی، شرایط نامناسب و حتی بیماری است. با این حال، اگر یک کودک حداقل سه روز در هفته بیش‌تر از ۳ ساعت به‌شکل بی‌وقفه گریه کند و این موضوع تا ۳ هفته ادامه پیدا کند، ممکن است کودک شما قولنج یا کولیک داشته باشد؛ وضعیتی که در آن، دلیل واضحی برای گریه کودکان وجود ندارد و شما به میزانی از استیصال می‌رسید که نمی‌توانید راهکاری داشته باشید. در این مطلب از بلاگ اسنپ دکتر بیش‌تر به موضوع قولنج نوزاد می‌پردازیم، علائم و علل بروز آن را شرح می‌دهیم و روش‌های درمانی مختلفی که می‌توانید پیش بگیرید را بازگو می‌کنیم.
قولنج نوزاد (Colic) چیست؟
قولنج یا همان کولیک (Colic) شرایطی است که در آن، نوزاد که بیمار یا گرسنه نیست بیش از ۳ ساعت در روز و به مدت ۳ هفته، بی‌وقفه گریه کند. این شرایط کمی شک‌برانگیز است، اما متخصصین در چند مسئله توافق نظر دارند:
- نوزادان مبتلا به کولیک معمولاً عصرها بیش‌تر گریه می‌کنند.
- قولنج اغلب تا سن ۶ ماهگی به‌طور کامل از بین می‌رود.
- این شرایط ممکن است برای هر کودکی اتفاق بیفتد، چه گرسنه باشد و چه نباشد.
- بچه‌هایی که کولیک دارند در آینده با دیگر کودکان تفاوتی نخواهند داشت.
- قولنج نوزاد معمولاً به‌طور ناگهانی شروع می‌شود و گریه‌هایی بی‌پایان را به‌همراه دارد.
- کمک به نوزادانی که قولنج دارند، بسیار سخت است و آرام کردن‌شان چالش‌های بسیار زیادی را به‌همراه دارد.
کولیک معمولاً از ۲ هفتگی نوزادان، در صورت تولد کامل، یا حتی دیرتر، در صورت تولد نارس، شروع می‌شود.
علل بروز قولنج در نوزادان چیست؟
پزشکان دقیقاً نمی‌دانند که چه عاملی باعث بروز قولنج می‌شود. ممکن است گریه‌های بی‌وقفه نشانه‌ای از این باشد که کودک برای عادت کردن به دنیای واقعی مشکل دارد و نسبت‌به صداهای بلند یا نور حساس است. حتی ممکن است برای آرام کردن خودش مشکلاتی داشته باشد.
گریه کردن تنها راهی است که کودکان می‌توانند احساسات خودشان را بروز دهند. برخی از نظریه‌ها در مورد چرایی وقوع قولنج نوزادان عبارت‌اند از:
- سیستم گوارشی در حال رشد است و عضلات دچار اسپاسم می‌شوند
- تولید گاز در بدن
- هورمون‌هایی که باعث درد شکم می‌شوند
- حساسیت به نور یا صدا
- تحریک بیش از اندازه
- توسعه سیستم عصبی
- شکل‌گیری اولیه میگرن در دوران کودکی
- احساس ترس، ناامیدی یا هیجان
- ناتوانی در آرام کردن
- حساسیت به شیر
سلامتی نوزادان هم می‌تواند دلیل دیگری برای بروز قولنج باشد. اگر نگران کودک خودتان هستید، پزشک می‌تواند یک معاینه کامل دراین‌باره انجام دهد تا ببیند که آیا نوزاد با مشکلات زیر دست‌وپنجه نرم می‌کند یا خیر:
- عفونت
- رفلاکس اسید یا مشکلات معده
- حساسیت به شیر خشک یا شیر مادر
- فشار یا التهاب در مغز و سیستم عصبی
- مشکلات چشمی
- ضربان قلب ناهموار
- آسیب به استخوان‌ها، ماهیچه‌ها یا انگشتان دست
علائم قولنج در نوزادان چیست؟
کودکان اغلب علائم قولنج را در زمان معینی در روز، معمولاً عصر از خودشان نشان می‌دهند. صدای گریه کولیکی متفاوت‌تر از گریه‌های عادی نوزاد است و به همین واسطه، می‌توان علائم زیر را از آن تشخیص داد:
- گریه زیاد بدون دلیل واضح مثل گرسنگی یا کثیف شدن پوشک
- گریه‌های طولانی، حداقل چند ساعت
- مشت‌های گره‌کرده، بازوهای سفت و صورت قرمز هنگام گریه کردن
- آروغ زدن و خروج گاز زیاد
- سفت بودن شکم
چگونه می‌توان قولنج را تشخیص داد؟
هیچ آزمایش علمی‌ای برای تشخیص قولنج وجود ندارد. به همین ترتیب، پزشکان کودک را معاینه کرده و علائم و سوابق پزشکی‌اش را بررسی می‌کنند. یک معاینه فیزیکی از سوی متخصص عموماً تمرکز روی موضوعات زیر را به‌همراه دارد:
- سطح انرژی
- رنگ پوست
- نفس کشیدن
- دمای بدن
- وزن
البته ممکن است آزمایش‌های متفاوتی توسط برخی پزشکان برای بررسی سایر مشکلات هم تجویز شود.
روش‌های درمان قولنج نوزاد
همان‌طور که پیش‌تر هم به این موضوع اشاره کردیم، روش درمان واضحی برای قولنج نوزادان وجود ندارد و عموماً این مشکل تا حداکثر ۶ ماهگی برطرف می‌شود. با این حال، گزینه‌هایی وجود دارد که می‌تواند تحمل این شرایط، چه برای خودتان و چه برای نوزاد را آسان‌تر کند. در ادامه به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
شیر دادن به نوزاد
اگر کودک از شیر مادر تغذیه می‌کند، تمام مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی را که مادر در طول روز مصرف می‌کند در قالب ژورنال غذایی بنویسد. هرچیزی که مادر می‌خورد به نوزاد نیز منتقل می‌شود و می‌تواند روی نوزادان تأثیر بگذارد.
ممکن است در این بین مجبور شوید که فرآورده‌های شیر، کافئین، شکلات، آجیل، پیاز، کلم و غذاهای بالقوه‌ای که تحریک‌کننده باشند را از رژیم غذایی‌تان حذف کنید. پیشنهاد می‌کنیم برای انجام این کار با یک پزشک و متخصص تغذیه مشورت کنید.
اگر هم به کودک خود شیر خشک می‌دهید، ممکن است بخواهید محصول دیگری را امتحان کنید. ممکن است نوزادان به پروتئین‌های خاصی در شیر خشک حساسیت داشته باشند. برای انجام این کار، با پزشک اطفال صحبت کنید تا درباره حساسیت‌های غذایی نوزادتان، اطلاعات بیش‌تری به‌دست آورید.
آرام کردن کودکان
راه‌هایی وجود دارد که می‌تواند قولنج در نوزادان را قابل تحمل‌تر کند و بر آرام شدن کودک، تاثیرگذار باشد. این راه‌ها شامل موارد زیر است:
- لمس کردن کودکان و تماس پوست‌شان
- تاب دادن، چه روی گهواره خودشان و چه بازوهای شما
- نوازش کردن سر کودک
- قنداق کردن
- آواز خواندن یا صحبت کردن با نوزاد
- پخش موسیقی ملایم
- در آغوش گرفتن‌شان یا راه بردن‌شان با کالسکه
- بیرون بردن‌شان با ماشین
- گرفتن آروغ
- حمام آب گرم (اکثر نوزادان این مدل از حمام را دوست دارند)
- پستانک
- استفاده از قطره سایمتیکون که یک داروی طبیعی و بدون نسخه برای تسکین گاز معده در کودکان و نوزادان است
آیا ماساژ دادن به قولنج نوزاد کمک می‌کند؟
ماساژ دادن می‌تواند یک راه‌حل خوب برای آرام کردن کودکان مبتلا به کولیک باشد. البته که شواهد زیادی برای تأیید این موضوع وجود ندارد. سایت WebMD به مطالعه‌ای توسط دانشمندان ایرانی اشاره کرده که در آن، مقایسه‌ای روی ماساژ و تکان دادن در ۱۰۰ نوزاد مبتلا به قولنج انجام شده بود.
نوزادانی که ۱۵ الی ۲۰ دقیق یک بار در روز و شب، قبل از خواب، ماساژ داده شده بودند، از آرامش بیش‌تری در مقایسه با نوزادانی که ۵ تا ۲۵ دقیقه تکان داده می‌شدند، برخوردار بودند. این مطالعه نشان داد که ماساژ می‌تواند تعداد دفعات گریه نوزاد را کاهش دهد و احساس امنیت و مراقبت بیش‌تری برای آنها به‌وجود آورد.
چه ارتباطی بین نحوه خوابیدن نوزاد و قولنج وجود دارد؟
یکی از راههای آرام کردن کودک مبتلا به قولنج، این است که اشکال مختلفی از خوابیدن را برای نوزاد فراهم کنید. پیشنهاد می‌شود که نوزاد را روی شکم یا پهلو بخوابانید تا بتواند اکسیژن کافی دریافت کند و هنگام بیدار شدن، مشکلی نداشته باشند.
یک روش دیگر این است که کودک خود را روی شکم بخوابانید و روی پاهای خودتان قرار دهید و پشت کودک را بمالید.
عوارض قولنج نوزاد چیست؟
از آن‌جایی که قولنج خود به خود برطرف می‌شود، معمولاً عوارض جانبی‌ای برای نوزاد به‌همراه ندارد. بیش‌تر مشکلات مرتبط با والدینی است که با استرس به دنیا آمدن نوزاد کولیکی مواجه می‌شوند که می‌تواند عوارض زیر را برای آنها به‌همراه داشته باشد:
- افزایش خطر افسردگی پس از زایمان برای مادران
- احساس ناتوانی و خستگی
- پایان دادن به شیردهی زودتر از زمان مورد نظر
- افزایش ابتلا به سندرم تکان کودک
چه روش‌هایی برای پیش‌گیری از قولنج وجود دارد؟
از آن‌جایی که هیچ‌کس نمی‌داند دلیل اصلی قولنج در نوزادان چیست، طبعاً هیچ راهی برای پیش‌گیری نیز وجود نخواهد داشت. عموماً پزشکان پیشنهاد می‌کنند که به‌سراغ اقداماتی بروید که احساس امنیت و آرامش فرزندتان را بیش‌تر کند و در این بین هم به‌خاطر داشته باشید که قولنج در نوزادان جدی نیست و هیچ مشکلی در سنین بالاتر هم برای آنها به همراه نخواهد داشت.
جمع‌بندی
قولنج نوزاد یا همان کولیک، گریه‌های شدیدی است که می‌تواند تا ۳ هفته ادامه پیدا کند و دلیل مشخصی هم ندارد. بسیاری از نوزادان بعد از تولد با این شرایط مواجه می‌شوند و چالش‌های بیش‌تری را برای والدین به‌وجود می‌آورند. با این حال، خبر خوشحال‌کننده این است که قولنج مشکل جدی‌ای نیست و خودبه‌خود، تا حداکثر ۶ ماهگی نوزاد، از بین می‌رود.
اگر حس می‌کنید که کودک شما زیاد گریه می‌کند و نگران هستید که مشکلی جدی وجود داشته باشد، با پزشک اطفال مشورت کنید و از بررسی‌ها و نظرات آنها، کمک بگیرید.
