سندروم سیندرلا چیست و چگونه بر روابط عاطفی تأثیر می‌گذارد؟
سیندرلا یکی از شناخته‌شده‌ترین افسانه‌های پریان است که نسخه‌های مختلفی از آن در فرهنگ‌های متفاوت وجود دارد. این داستان قصه زن جوانی را روایت می‌کند که زندگی فلاکت‌باری دارد اما در نهایت به طرز جادویی با پسر پادشاه ازدواج می‌کند و خوشبخت می‌شود. این داستان شاید فقط یک قصه قبل از خواب ساده برای بچه‌ها و مخصوصا دختربچه‌ها باشد، اما در واقعیت پیام‌های اساسی داستان سیندرلا و پیامدهای اجتماعی آن پیچیده‌تر از این حرف‌هاست. مثلا با تاکید بر نقش شاهزاده به‌عنوان یک نجات‌دهنده در دختربچه‌ها این حس را درونی می‌کند که برای موفقیت در زندگی و شاد بودن به دیگران و مخصوصا یک مرد نیاز دارند. اگر می‌خواهید بیشتر درباره تاثیرات قصه سیندرلا و نقش آن در سازوکارهای اجتماعی مرتبط با جنسیت بدانید حتما این مطلب درباره سندروم سیندرلا را در وبلاگ اسنپ‌دکتر تا انتها بخوانید.
منظور از سندروم سیندرلا چیست؟
سندرم سیندرلا، عقده سیندرلا یا اختلال سیندرلا همگی به یک وضعیت روانی اشاره دارند که در آن یک زن از استقلال واقعی می‌ترسد و مخفیانه انتظار دارد یک شوالیه در زره درخشان بیاید و از او مراقبت کند.
این اصطلاح اولین بار توسط آگاتا کریستی و در یک رمان معمایی قتل ابداع شد، اما کتابی به نام سندروم سیندرلا: ترس پنهان زنان از استقلال، نوشته کولت داولینگ، توجه عمومی به این موضوع را در سراسر جهان به خود جلب کرد.
داولینگ در کتاب خود این نظریه را مطرح کرد که زنان به‌طور سنتی از بدو تولد به‌نوعی وابستگی به دیگران – به ویژه مردان – را برای امنیت عاطفی و فیزیکی خود یاد می‌گیرند. او برای توضیح نظریه خود از قیاس شخصیت افسانه‌ای سیندرلا استفاده کرد که برای نامادری بد سرپرستش آشپزی و نظافت می‌کند اما در نهایت توسط «شاهزاده جذاب» نجات داده می‌شود.
زنانی که به سندروم سیندرلا دچار هستند نیز ممکن است احساس راحتی بیشتری در زندگی در «پناهگاه امن» خانه‌داری داشته باشند و بخواهند همیشه یک مرد از آنها مراقبت کند. این وابستگی روانی – تمایل آگاهانه یا ناآگاهانه برای فرار از مسئولیت – عنصر ناشناس در کشمکشی است که بسیاری از زنان امروزی تجربه می‌کنند.
سندروم سیندرلا چه علائمی دارد؟
تشخیص اینکه واقعا زنی دچار سندرم سیندرلا هست یا خیر اصلا ساده نیست. چون حتی زنان به ظاهر مستقل هم ممکن است در برخی مواقع علائم سندرم سیندرلا را تجربه کنند. با این حال ۱۰ علامت وجود دارد که نشان می‌دهد یک زن درگیر «سندروم سیندرلا» است و به مردی نیاز دارد تا او را نجات دهد:
- همیشه تصمیم گرفتن را به یک مرد واگذار می‌کند
- از اینکه به تنهایی ادامه دهد احساس اضطراب می‌کند
- نمی‌تواند از خود حمایت و مراقبت کند (مخصوصا از نظر تامین معیشت زندگی)
- نقش‌های سنتی مادری و خانه‌داری را ترجیح می‌دهد
- مردان «قوی» را دوست دارد
- انتظار دارد شریک عاطفی‌‌اش همیشه او را خوشحال کند
- راضی نگه داشتن شریک زندگی‌اش اولویت اصلی اوست
- نمی‌تواند از روابط اشتباه و سمی خارج شود
- هیچ سرگرمی یا علایق بیرونی ندارد
- فکر می‌کند ضعف بودن جذاب است
چرا برخی افراد به سندروم سیندرلا دچار می‌شوند؟
انتظار برآورده شدن همه نیازها توسط شخص دیگری ممکن است از دوران کودکی و با داشتن مراقبان بیش از حد محافظ و محتاط در یک فرد شکل بگیرد. واقعیت این است که افرادی که احساس قوی و مستقل بودن از پدر و مادر خود نمی‌گیرند، معمولا قبول ندارند که واقعا شایسته و توانا هستند و می‌توانند از پس خیلی چیزها در زندگی بر بیایند. حتی گاهی مراقبت بیش از حد این حس را درافراد درونی می‌کند که نه تنها استقلال و انجام کارها به تنهایی ترسناک است، بلکه اساسا نشدنی و غیرممکن است!
از طرف دیگر باور عمومی معمولا به افراد و مخصوصا زنان می‌گوید که شریک زندگی‌شان «همه چیز» آن‌هاست و کسی است که آنها را تکمیل می‌کند. درواقع به‌نوعی اینگونه تلقی می‌شود که فرد بدون تشکیل خانواده و ازدواج ناقص است و ما نمی‌توانیم شاد باشیم مگر اینکه شریکی داشته باشیم که همیشه درد ما را از بین ببرد. همین تعاریف باعث می‌شود که زنان انتظار داشته باشند شریک زندگی‌شان آنها را نجات دهد.
پس اگر فردی در کودکی نیاموزد که چطور با ترس‌هایش روبه رو شود، یا مدام مورد اینکه چگونه باید با یک مرد ثروتمند ازدواج کند، با او شوخی شود، باور نخواهد داشت که به‌اندازه کافی قوی است و می‌تواند مسئولیت زندگی خودش را بر عهده بگیرد. به او تنها گفته شده تا همسر و مادر خوبی باشد و یک مرد پولدار برای تامین مالی خود پیدا کند.
سندروم سیندرلا چه تاثیری روی ازدواج و روابط عاطفی می‌گذارد؟
زنان امروز ممکن است خود را مستقل ببینند، اما هنوز هم در بیشتر مواقع لحظه‌ای که مردی پیشنهاد می‌کند تا بار آنها را سبک کند، با اشتیاق کنترل زندگی خود را به دست او می‌دهند. از نظر روانشناسی، زنان از بدو تولد اینگونه یاد می‌گیرند که برای ایمنی و امنیت خود به مردان تکیه کنند، بنابراین همه زن‌ها تقریبا درصد کمی سیندرلا در خود دارند. اما این سندروم می‌تواند باعث روابط ناکارآمد و وابستگی‌های اشتباهی شود که زندگی مشترک و روابط عاطفی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اساسا سندروم سیندرلا برای فردیت یک زن در زندگی مضر است. نداشتن فردیت هم باعث وابستگی بیمارگونه به یک مرد می‌شود که می‌تواند هر ازدواج و رابطه عاطفی را به‌راحتی خراب کند. حتی ممکن است زنی با سندروم سیندرلا مدام از یک رابطه به رابطه دیگر بپرد بلکه بتواند احساس امنیت را در یک یک مرد قدرتمند پیدا کند.
نکته دیگر اینکه سیندرلاها همه نیازها و خواسته‌های خود را کنار می‌گذارند و زندگی‌شان را تنها بر اساس نیازها و خواسته‌های شریک زندگی خود می‌سازند. یعنی هویت آنها تنها به یک موضوع گره می‌خورد و آن هم اینکه یک مرد آنها دوست داشته باشد و از آنها مراقبت کند.
همه این موارد بر روابط عاطفی فشار وارد می‌کنند، توانایی این زنان را برای رشد در داخل و خارج از رابطه محدود می‌کنند، و همچنین باعث می‌شوند که رد فلگ‌ها یا زنگ خطرهای اشتباه بودن یک رابطه را متوجه نشوند. برای همین هم معمولا زنانی که عقده سیندرلا دارند در روابطی کاملا سمی باقی می‌مانند و مدام امید دارند که روزی به داستان عاشقانه‌ای که در سرشان ساخته‌اند برسند.
چگونه می‌توان بر سندروم سیندرلا غلبه کرد؟
هیچ اشکالی ندارد که زنی بخواهد یک مرد به‌عنوان شریک زندگی، از او حمایت کند و احساس امنیت، مراقبت و دوست داشته شدن به او دهد. نیاز به مراقبت و حمایت و حتی کمک خواستن ابدا چیز اشتباه یا بدی نیست. منتها نباید داشتن احساس امنیت و شادی را محدود به بودن یک مرد در زندگی و حضور مدام او در کنار خود کنیم. روانشناسان هم معتقدند زنانی که عقده سیندرلا دارند واقعا می‌خواهند مستقل باشند، اما ترس، اضطراب، عدم اعتماد به نفس و افسردگی مانع آنها می‌شود.
اگر احساس می‌کنید که با سندروم سیندرلا درگیر هستید و می‌خواهید به‌خودتان برای مستقل شدن کمک کنید، می‌توانید از پیدا کردن یک سرگرمی جدید شروع کنید. یک فعالیت مفرح که به‌تنهایی انجام دهید و از آن لذت ببرید. مهم است که زمانی را به تنهایی بگذرانید و از بودن با خودتان لذت ببرید. مثلا برای یک ساعت در روز کمی در اطراف خانه قدم بزنید و یا با حیوان خانگی خود بازی کنید.
همچنین می‌توانید راه‌های کوچکی برای به چالش کشیدن خود پیدا کنید و ببینید که در برخورد با مشکلات و موانع زندگی چه احساس و عملکردی خواهید داشت. مثلا اگر معمولا برای رانندگی کردن در یک محل جدید نیاز دارید تا کسی کنارتان باشد، سعی کنید خودتان و تنهایی این کار را انجام دهید. یا اگر مدام از اینکه شریکتان در طول روز و از محل کار با شما تماس نگرفته مضطرب می‌شوید، تمرین کنید تا راه‌هایی برای کنترل این احساس پیدا کنید و یاد بگیرید.
در مرحله بعد مهم است که حتما شغلی پیدا کنید تا به درآمد و ثبات مالی برسید.
چه زمانی باید برای سندروم سیندرلا از درمانگر کمک بگیریم؟
هر زنی که علائم ذکر شده در متن را نشان می‌دهد و یا مثلا خانه‌دار است لزوما به سندرم سیندرلا مبتلا نیست. بسیاری از زنان در نقش‌های سنتی راحت‌تر هستند و رابطه سالمی با همسر خود دارند که در آن هر فرد متقابلا از دیگری حمایت می‌کند و حواسش به نیازهای اوست. بسیاری از این زنان در تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی به شریک زندگی خود کمک می‌کنند، حتی اگر از بیرون قابل مشاهده نباشد.
قبل از هرچیزی مهم است که خود فرد شرایطش را خوب و دقیق بررسی کند و از خودش بپرسد که آیا واقعاً احساس خوبی نسبت به زندگی‌اش دارد یا خیر. اگر ترس از زندگی شخصی و قبول مسئولیت کامل زندگی باعث اضطراب شدید در فردی می‌شود، بد نیست تا برای درمان به دنبال مشاوره حرفه‌ای باشد. یک روان‌درمانگر یا روان‌شناس بالینی می‌تواند به این افراد کمک کند راه‌هایی برای کنار زدن ترس‌های خود پیدا کنند و کیفیت عاطفی زندگی‌شان را بالا ببرند.
با مراجعه به اپلیکیشن و وب‌سایت اسنپ‌دکتر می‌توانید به متخصصان باتجربه حوزه تراپی و روان‌درمانی دسترسی داشته باشید و به‌صورت آنلاین با آنها مشاوره بگیرید.
