داروی کلردیازپوکساید چیست؟

داروی کلردیازپوکساید هیدروکلراید (Chlordiazepoxide) یک بنزودیازپین (ben-zoe-dye-AZE-eh-peen) است. بنزودیازپین‌ها داروهای ضعیف‌کننده سیستم عصبی مرکزی (CNS) هستند که سرعت سیستم عصبی را کاهش می‌دهند و اثر آرام‌بخش دارند.

درواقع این دارو با افزایش اثرات یک ماده شیمیایی طبیعی خاص در بدن (GABA) روی مغز و اعصاب (سیستم عصبی مرکزی) اثر می‌‌گذارد و باعث کاهش فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز می‌شود.

موارد مصرف کلردیازپوکساید چیست؟

کلردیازپوکساید برای درمان اختلالات اضطرابی و تسکین علائم اضطراب، از جمله عصبی بودن یا اضطرابی که قبل از جراحی رخ می‌دهد، استفاده می‌شود. همچنین ممکن است برای درمان علائم ترک الکل و تسکین اضطراب و کنترل بی‌قراری ناشی از ترک الکل نیز تجویز شود. البته در مواردی این دارو کاربردهای دیگری هم دارد. برای مثال ممکن است پزشکی برای درمان سندرم روده تحریک‌پذیر هم از کلردیازپوکساید کمک بگیرد.

اشکال دارویی کلردیازپوکساید

کلردیازپوکساید به‌صورت قرص و کپسول خوراکی و معمولا یک تا چهار بار در روز (با یا بدون غذا) مصرف می‌شود. البته این قرص و کپسول فقط با تجویز پزشک در دسترس است. 

داروی کلردیازپوکساید را باید در ظرف دربسته در دمای اتاق، دور از حرارت یا از یخ‌زدگی، رطوبت و نور مستقیم نگهداری کنید. 

میزان مصرف داروی کلردیازپوکساید

کلردیازپوکساید فقط برای استفاده کوتاه‌مدت (معمولاً هفت تا 10 روز) تجویز می‌شود و اگر برای مدت طولانی‌ استفاده شود، ممکن است دیگر اثربخشی نداشته باشد. مقدار دوز مصرفی مناسب کلردیازپوکساید برای بیماران مختلف متفاوت است و به سن، سابقه پزشکی و سلامتی و مشکل پزشکی که دارو برای آن استفاده می‌شود، بستگی دارد.

معمولا تعداد قرصی که هر روز باید مصرف شود و مدت زمانی که بیمار تحت درمان با کلردیازپوکساید قرار می‌گیرد با توجه به سن او و دلیل تجویز دارو به‌صورت زیر تجویز می‌شود:

• برای درمان اختلالات اضطرابی:

بزرگسالان – پنج تا 25 میلی‌گرم و سه یا چهار بار در روز.

افراد مسن – پنج میلی‌گرم و دو تا چهار بار در روز.

کودکان شش سال و بزرگتر – در ابتدا پنج میلی‌گرم دو تا چهار بار در روز. در صورت نیاز پزشک ممکن است مقدار مصرف را افزایش دهد.

کودکان کمتر از ش سال – مقدار مصرف باید توسط پزشک تعیین شود.

• برای درمان ترس و اضطراب قبل از جراحی:

بزرگسالان – پنج تا 10 میلی‌گرم و سه یا چهار بار در روز (چند روز قبل از جراحی مصرف می‌شود.)

کودکان – مصرف و دوز باید توسط پزشک تعیین شود.

• برای کاهش علائم ترک الکل:

بزرگسالان – در ابتدا 50 تا 100 میلی‌گرم. این دوز ممکن است تا زمانی که تحریکات عصبی ناشی از ترک کنترل شوند، تکرار شود. با این حال، دوز معمولا بیش از 300 میلی‌گرم در روز نخواهد بود.

فراموشی مصرف داروی کلردیازپوکساید

اگر چندین نوبت در روز کلردیازپوکساید مصرف می‌کنید و یک نوبت را فراموش کردید، در اسرع وقت دوز فراموش‌شده را مصرف کنید. منتها اگر تقریباً زمان نوبت بعدی دارو رسیده، دوز فراموش‌شده را نادیده بگیرید و برنامه معمولی دارویی خود را ادامه دهید. هیچگاه برای جبران، دو دوز را یک‌جا مصرف نکنید.

نحوه متوقف کردن مصرف داروی کلردیازپوکساید

یک نکته مهم اینکه استفاده از کلردیازپوکساید را بدون مشورت با پزشک خود قطع نکنید. اگر پس از مصرف طولانی‌مدت به‌طور ناگهانی مصرف دارو را متوقف کنید، ممکن است با علائم و عوارض بسیار جدی مواجه شوید. برای همین پزشک معمولا از شما می‌خواهد که قبل از قطع کامل دارو، مقدار مصرف آن را به‌تدریج کاهش دهید.

در هر صورت اگر مصرف کلردیازپوکساید را متوقف کردید و علائمی مانند حرکات غیرعادی ماهیچه‌ای، تحرک یا پرحرفی زیاد، تغییرات ناگهانی و شدید در خلق‌و‌خوی یا رفتار، گیجی، توهم، تشنج، افکار یا اعمال خودکشی داشتید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. برخی از علائم ترک ممکن است تا 12 ماه یا بیشتر پس از قطع ناگهانی این دارو ادامه داشته باشند. 

عوارض مصرف کلردیازپوکساید

کلردیازپوکساید نیز مثل هر داروی دیگری در کنار اثرگذاری‌های درمانی مورد نیاز ممکن است عوارض ناخواسته‌ای نیز ایجاد کند. مثلا این دارو ممکن است باعث شود برخی افراد، به ویژه افراد مسن، دچار خواب‌آلودگی، سرگیجه، سبکی سر، عدم کنترل دقیق روی دست و پا، و هوشیاری کمتری نسبت به حالت عادی شوند. برای همین مهم است که قبل از رانندگی، کار با ماشین‌آلات صنعتی، یا انجام هر کار دیگری که اگر هوشیار نباشید یا نتوانید خوب فکر کنید یا ببینید، ممکن است خطرناک باشد، مطمئن شوید که چگونه به این دارو واکنش نشان می‌دهید.

خوشبختانه بسیاری از این عوارض جانبی در طول درمان از بین می‌روند، زیرا بدن در نهایت با دارو سازگار می‌شود. منتها اگر هر یک از عوارض جانبی زیر ادامه‌دار یا آزاردهنده بود باید حتما به پزشک اطلاع بدهید:

• غش کردن
• تغییرات خلقی یا ذهنی
• از دست دادن کنترل تعادل
• لرزش و راه رفتن ناپایدار
• بی‌ثباتی، لرزش یا سایر مشکلات در کنترل یا هماهنگی عضلات 
• سفتی عضلات یا اندام‌ها
• گرفتگی عضلات شکم 
• لرزش در پاها، بازوها، دست‌ها یا پاها
• مدفوع به‌رنگ خاک رس یا مدفوع رنگ روشن
• تشنج
• سرفه یا گرفتگی صدا
• ادرار تیره
• مشکل در صحبت کردن
• سرگیجه
• افزایش آب دهان
• تب با یا بدون لرز
• احساس خستگی یا ضعف عمومی
• سردرد
• از دست دادن اشتها
• درد کمر یا پهلو
• تهوع و استفراغ
• ادرار دردناک یا دشوار
• پوست رنگ‌پریده
• کهیر یا بثورات پوستی شدید
• بی‌قراری
• گلو درد
• زخم یا لکه‌های سفید روی لب‌ها یا در دهان
• دل درد
• تعریق
• خارش و تورم (به‌ویژه در صورت، زبان و گلو)
• مشکلات خواب و بی‌خوابی
• حرکات کنترل‌نشده به‌خصوص صورت، گردن و پشت
• بوی نامطبوع نفس
• کبودی یا خونریزی غیرمعمول
• خستگی یا ضعف غیرمعمول
• استفراغ خونی
• مشکل در تنفس یا بلع
• زرد شدن پوست یا چشم
• ضربان قلب نامنظم
• تغییرات در میل جنسی یا توانایی جنسی مثل کاهش علاقه به رابطه جنسی یا ناتوانی در داشتن یا حفظ نعوظ
• تغییرات قاعدگی

مصرف کلردیازپوکساید همچنین می‌تواند نتایج برخی از آزمایشات آزمایشگاهی را تحت تاثیر قرار دهد. مثلا ممکن است هنگام استفاده از تست بارداری Gravindex نتایج نادرستی ایجاد کند. بنابراین مطمئن شوید که پرسنل آزمایشگاه و پزشک‌تان از مصرف این دارو مطلع هستند.

یادتان باشد این دارو به این دلیل تجویز شده که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. خوشبختانه بسیاری از افرادی که از کلردیازپوکساید استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. با این حال بهتر است قبل از مصرف این دارو، اگر به آن یا سایر بنزودیازپین‌ها (مانند دیازپام، لورازپام) حساسیت دارید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. همچنین اگر آلرژی خاصی دارید (به غذاها، رنگ‌ها، مواد نگهدارنده یا حیوانات) یا برای بیماری‌هایی مثل صرع و تشنج، بیماری کبد، بیماری کلیوی، مشکلات ریوی و تنفسی (مانند COPD، آپنه خواب)، اختلال خونی (پورفیری) یا گلوکوم دارو مصرف می‌کنید حتما موضوع را با پزشک‌تان درمیان بگذارید.

عوارض مصرف بیش از حد داروی کلردیازپوکساید

استفاده نادرست و بیش از حد داروی کلردیازپوکساید می‌تواند باعث اعتیاد، اوردوز و حتی مرگ شود. مثلا گاهی اوقات استفاده طولانی‌مدت از این دارو ممکن است باعث اعتیاد شود. مخصوصا اگر فرد سابقه مصرف و اعتیاد به مواد مخدر یا الکل داشته باشد. 

در برخی موارد هم مصرف بیش‌از اندازه و یک‌‌‌جای دارو باعث اوردوز می‌شود. علائم مصرف بیش از حد یا اوردوز این دارو ممکن است شامل موارد زیر باشد: خواب‌آلودگی شدید، کندی و کاهش واکنش‌ها، کند شدن تنفس، غش کردن، از دست دادن هوشیاری.

برای اطمینان بیشتر این دارو را همیشه دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگه دارید. منتها اگر فردی بیش از حد دارو مصرف کرده است و علائم جدی مانند غش کردن یا مشکل تنفسی دارد سریعا با اورژانس تماس بگیرید. 

تداخلات دارویی با کلردیازپوکسید

برخی داروها به‌هیچ وجه نباید با هم استفاده شوند، زیرا خطر برخی عوارض جانبی داروها را افزایش می‌دهند. یا در بهترین حالت نحوه عملکرد داروها را تغییر داده و اثرات آن‌ها را کم می‌کنند.

برخی از دارو‌هایی که ممکن است با کلردیازپوکساید تداخل داشته باشند عبارتند از: آنتی اسیدها، داروهای ضد افسردگی خاص (مانند فلوکستین، فلووکسامین، نفازودون)، سایمتیدین، کلوزاپین، دیگوکسین، دی سولفیرام، کاوا، سدیم اکسی‌بات.

همچنین استفاده از کلردیازپوکساید با سایر داروهایی که باعث خواب‌آلودگی می‌شوند یا تنفس را کند می‌کنند، می‌تواند باعث عوارض جانبی خطرناک یا مرگ شود. اگر محصولات دارویی دیگری مانند داروهای ضد درد یا مسکن‌ (کدئین، هیدروکودون)، سایر داروهای خواب یا اضطراب (مانند آلپرازولام، لورازپام، زولپیدم)، شل‌کننده ماهیچه (مانند کاریزوپرودول، سیکلوبنزاپرین)، و آنتی‌هیستامین‌ها (مانند ستیریزین، دیفن هیدرامین) را مصرف می‌کنید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. 

به‌طور کلی استفاده از کلردیازپوکساید با هر یک از داروهای زیر توصیه نمی‌شود:

• فلومازنیل
• آلفنتانیل
• آلپرازولام
• آموباربیتال
• بنژیدروکدون
• برومازپام
• بروموپراید
• بوپرنورفین
• بوتاباربیتال
• بوتالبیتال
• بوتورفانول
• کلسیم اکسیبات
• کانابیدیول
• کاربینوکسامین
• کاریزوپرودول
• ستیریزین
• کلرال هیدرات
• کلرزوکسازون
• کلوبازام
• کلونازپام
• کدئین
• دانترولن
• Daridorexant
• دکسمدتومیدین
• دی هیدروکدئین
• دوکسیلامین
• اسکتامین
• اتکلروینول
• فنتانیل
• فلیبانسرین
• فسپروپوفول
• گاباپنتین
• گاباپنتین اناکاربیل
• هیدروکدون
• هیدرومورفون
• کتامین
• لاکوزامید
• لمبورکسانت
• لووستیریزین
• لوورفانول
• لوفکسیدین
• لوکساپین
• منیزیم اکسیبات
• مکلیزین
• مپریدین
• مفنزین
• مفوباربیتال
• مپروبامات
• متاکسالون
• متادون
• متوکاربامول
• متوهگزیتال
• متوکلوپرامید
• میدازولام
• میرتازاپین
• مورفین
• لیپوزوم سولفات مورفین
• نالبوفین
• اکسی کدون
• اکسی مورفون
• پنتازوسین
• پنتوباربیتال
• پریسیازین
• فنوباربیتال
• پتاسیم اکسیبات
• پرگابالین
• پریمیدون
• پروپوفول
• رمیمازولام
• اسکوپولامین
• سکوباربیتال
• سدیم اکسیبات
• سوفنتانیل
• تاپنتادول
• تیوپنتال
• ترامادول
• ترازودون
• زولپیدم
• کتوکونازول
• ریفاپنتین
• تئوفیلین

در این حالت پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که بیمار را با این دارو درمان نکند یا برخی از داروهای مصرفی دیگر بیمار را تغییر دهد.

سایر تداخلات دارویی کلردیازپوکساید 

علاوه بر داروهای دیگر، برخی از داروها را نباید همزمان با خوردن و مصرف انواع خاصی از غذاها یا استفاده کرد. مثلا مصرف همزمان استفاده از الکل با داروی کلردیازپوکساید ممکن است باعث بروز تداخلات شود. در ضمن مصرف تنباکو (قلیون و سیگار)، ماری جوانا (حشیش) در زمانی که از این دارو استفاده می‌کنید می‌تواند عوارض جانبی مثل گیجی و ناهوشیاری و… را افزایش دهد.

همچنین سایر داروها از جمله داروهای بدون نسخه مثل ویتامین‌ها و محصولات گیاهی هم ممکن است بر کلردیازپوکساید تأثیر بگذارند.

مصرف کلردیازپوکساید در دوران شیردهی و بارداری

استفاده از کلردیازپوکساید در دوران بارداری می‌تواند به جنین داخل رحم آسیب برساند. برای همین هم مصرف این دارو در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. مخصوصا از مصرف این دارو در سه ماهه اول بارداری خودداری کنید. اگر باردار شدید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید، موضوع را به پزشک اطلاع دهید و برای جزئیات بیشتر درباره نحوه مصرف و قطع دارو با او مشورت کنید.

هیچ مطالعه کافی در زنان برای تعیین میزان احتمال بروز خطر برای شیرخوار هنگام استفاده از کلردیازپوکساید در دوران شیردهی مادر انجام نشده است. با این‌حال بر اساس اطلاعات مربوط به داروهای مرتبط، این دارو ممکن است به شیر مادر منتقل شود و می‌تواند اثرات نامطلوبی بر شیرخوار داشته باشد. بنابراین قبل از مصرف این دارو در دوران شیردهی باید فواید بالقوه را در مقابل خطرات احتمالی بسنجید. اگر در حال شیردهی هستید، از پزشک خود بپرسید که آیا شیردهی در حین استفاده از این دارو بی‌خطر است یا خیر.