دیسپلازی دهانه رحم؛ جدیدترین روش‌های تشخیص و درمان

سلامت رحم و دهانه رحم یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها در سلامت زنان محسوب می‌شود. یکی از شایع‌ترین مشکلات مربوط به سلامتی رحم، دیسپلازی دهانه رحم است. در ایالات متحده سالانه برای حدود ۲۵۰هزار تا یک میلیون نفر از زنان، تشخیص دیسپلازی دهانه رحم داده می‌شود. این عارضه بیشتر در بین زنان در سنین باروری، به ویژه در سنین ۲۵ تا ۳۵ سال دیده می‌شود.

دهانه رحم قسمت پایینی رحم است که به واژن منتهی می‌شود و همان قسمتی از رحم است که هنگام زایمان گشاد می‌شود تا جنین از آن عبور کند. به همین دلیل نیز دیسپلازی دهانه رحم می‌تواند تهدید‌کننده سلامت و باروری باشد. اگر نگران احتمال ابتلای خود یا یکی از عزیزان‌‌تان به این عارضه هستید حتما این مقاله از اسنپ‌دکتر را بخوانید تا هم خیال‌تان راحت شود که الزاما با یک وضعیت خطرناک پزشکی روبرو نیستید و هم با جدیدترین روش‌های تشخیص و درمان آن آشنا شوید.

دیسپلازی دهانه رحم چیست؟

دیسپلازی دهانه رحم (Cervical dysplasia) یک وضعیت پیش سرطانی است که در آن سلول‌های غیرطبیعی در پوشش سطحی دهانه رحم یا کانال آندوسرویکال، دهانه بین رحم و واژن رشد می‌کنند. منظور از سلول‌‌های غیرطبیعی، سلول‌هایی است که از نظر ظاهری و شکل نسبت به سلول‌های معمولی گردن رحم متفاوت هستند. متاسفانه در برخی موارد اگر دیسپلازی دهانه رحم درمان نشود ممکن است تبدیل به سرطان شود.

قطعا شنیدن کلمه «پیش سرطانی» می‌تواند ترسناک باشد، اما خوشبختانه اکثر افراد مبتلا به دیسپلازی دهانه رحم به سرطان مبتلا نمی‌شوند. تشخیص دیسپلازی دهانه رحم صرفا به این معنی است که اگر فرد درمان‌های توصیه‌شده را دنبال نکند، ممکن است دچار سرطان دهانه رحم شود؛ نه اینکه لزوما به سرطان مبتلا شود.

طبقه‌بندی دیسپلازی دهانه رحم

دیسپلازی دهانه رحم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. شدت و سطح این عارضه معمولا به تفاوت ظاهری سلول‌ها بستگی دارد. دیسپلازی خفیف ممکن است خود به خود از بین برود، اما سطوح بالاتر دیسپلازی ممکن است با گذشت زمان تبدیل به سرطان شود.

شدت بیماری بر اساس میزان سلول‌های غیر طبیعی در بافت اپیتلیال دهانه رحم طبقه‌بندی می‌شود. به‌طور کلی نئوپلازی داخل اپیتلیال دهانه رحم (CIN) در مقیاس یک تا سه طبقه‌بندی می‌شود:

• CIN 1: زمانی است که سلول‌های غیرطبیعی حدود یک سوم ضخامت اپیتلیوم را تحت تأثیر قرار داده‌اند.
• CIN 2: در این سطح سلول‌های غیرطبیعی حدود یک سوم تا دو سوم اپیتلیوم را درگیر کرده‌اند.
• CIN 3: زمانی است که سلول‌های غیرطبیعی بیش از دو سوم اپیتلیوم را تحت تأثیر قرار داده‌اند.

دیسپلازی دهانه رحم CIN 1 به ندرت تبدیل به سرطان می‌شود و در بیشتر موارد هم خود به خود از بین می‌رود. منتها CIN 2 و CIN 3 به احتمال زیاد برای پیشگیری از سرطان نیاز به درمان دارند.

چه عاملی باعث دیسپلازی دهانه رحم می‌شود؟

ویروسی به نام ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) می‌تواند باعث دیسپلازی دهانه رحم شود. صدها گونه از HPV وجود دارد؛ برخی از آن‌ها کم‌خطر هستند و صرفا باعث زگیل تناسلی می‌شوند. اما چندین گونه شناخته شده پرخطر HPV مانند HPV-16 و HPV-18 هم وجود دارد که با دیسپلازی دهانه رحم مرتبط است و می‌تواند در آینده منجر به سرطان دهانه رحم شود. 

ویروس HPV معمولا از راه رابطه جنسی منتقل می‌شود. دانشمندان تخمین می‌زنند که بیش از ۷۵ درصد از زنان فعال جنسی در مقطعی از زندگی خود به HPV آلوده می‌شوند. اغلب این عفونت‌ها نیز بدون ایجاد مشکلات دائمی از بین می‌روند. یعنی خوشبختانه در بسیاری از موارد، سیستم ایمنی بدن خودش از شر ویروس خلاص می‌شود.

سایر عواملی که خطر ابتلا به دیسپلازی دهانه رحم را بالا می‌برد عبارتند از: 

• سیگار کشیدن 
• عفونت و التهاب واژن
• تماس پوست با پوست از طریق رابطه جنسی شخص آلوده به ویروس HPV

آیا ممکن است بدون HPV به دیسپلازی مبتلا شد؟

خیر. برای ایجاد دیسپلازی دهانه رحم باید HPV فرد مثبت باشد. البته داشتن HPV لزوما به این معنی نیست که حتما فرد دچار دیسپلازی دهانه رحم است.

عوامل خطر ابتلا به دیسپلازی دهانه رحم 

برای پزشکان ناشناخته است که چرا برخی از افراد پس از آلوده شدن به HPV دچار دیسپلازی دهانه رحم می‌شوند و برخی دیگر اینطور نیستند. احتمالا همانطور که گفته شد برخی از گونه‌های پرخطر HPV و مدت زمان عفونت ممکن است در ابتلا به دیسپلازی نقش داشته باشند. 

به‌طور کلی عوامل متعددی وجود دارد که می‌توانند خطر ابتلا به HPV را بالاتر ببرند. برای مثال:

• ابتلا به یک بیماری که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند
• مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
• داشتن شرکای جنسی متعدد
• داشتن یک شریک جنسی که او خود چندین شریک جنسی دارد
• شروع فعالیت جنسی در سنین پایین 
• مصرف سیگار 

نکته: اگر از نظر جنسی فعال هستید، یادتان باشد که کاندوم یا سایر روش‌های پیشگیری از بارداری ممکن است خطر ابتلا به HPV را کاهش دهد. اما ویروس همچنان می‌تواند زنده بماند و از طریق پوست اطراف اندام تناسلی که توسط کاندوم پوشانده نشده است، منتقل شود.

علائم دیسپلازی دهانه رحم

دیسپلازی دهانه رحم در بیشتر موارد علائمی ایجاد نمی‌کند. با این حال، برخی از افراد مبتلا به دیسپلازی دهانه رحم مخصوصا زمانی که عارضه به سمت سرطان دهانه رحم پیشرفت کرده، ممکن است علائمی مثل موارد زیر داشته باشند:

• خونریزی در حین یا بعد از رابطه جنسی
• ترشحات مداوم واژن
• تحریک واژن

از آنجایی که علائم ظاهری خاصی برای تشخیص دیسپلازی دهانه رحم وجود ندارد، انجام غربالگری منظم برای سرطان دهانه رحم و دیسپلازی مهم است. انجام آزمایش پاپ اسمیر به‌صورت روتین برای تمام زنانی که از نظر جنسی فعال هستند ضروری است. این آزمایش می‌تواند تغییرات سلولی حتی کوچک و کم را که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند تشخیص دهد.

دیسپلازی دهانه رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

معمولا پزشک پس از یافتن سلول‌های غیرطبیعی در طی آزمایش پاپ اسمیر، دیسپلازی دهانه رحم را تشخیص می‌دهد. همچنین ممکن است برای برداشتن نمونه‌های بافتی که در آزمایشگاه بررسی می‌شوند، بیوپسی انجام دهد. در نهایت برای بررسی احتمال ابتلا به نوع پرخطر HPV، پزشک انجام آزمایش ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV و آزمایش DNA ویروس را درخواست می‌کند. 

اگر نتیجه پاپ اسمیر وجود سلول‌های غیرطبیعی را نشان بدهد، گام بعدی ممکن است کولپوسکوپی برای بررسی دهانه رحم فرد باشد. در این روش، وضعیت و میزان سلول‌های غیر طبیعی در دهانه رحم یا دیواره‌های واژن، از طریق یک ابزار روشن به نام کولپوسکوپ بررسی می‌شود.

بر اساس نتایج این آزمایش‌ها، مراحل بعدی درمان و کنترل سلول‌های غیرطبیعی برای بیمار انجام می‌شود که می‌تواند شامل آزمایش‌های بیشتر، غربالگری مکرر سرطان دهانه رحم یا درمان باشد.

روش‌های درمان دیسپلازی دهانه رحم

خوشبختانه دیسپلازی دهانه رحم قابل درمان است. با برداشتن یا از بین بردن سلول‌های غیرطبیعی می‌توان دیسپلازی دهانه رحم را در ۹۰ درصد موارد درمان کرد. مجدد یادآوری می‌کنیم که دیسپلازی دهانه رحم به ندرت به سرطان تبدیل می‌شود. در چنین مواردی نیز پیشرفت کُند و آرام سلول‌های سرطانی به پزشک اجازه می‌دهد تا درمان‌های کاربردی برای بیمار انجام دهد. 

درمان دیسپلازی دهانه رحم به عوامل مختلفی از جمله شدت دیسپلازی، سن بیمار، شرایط سلامتی و ترجیحات درمانی بیمار بستگی دارد. مثلا برای دیسپلازی خفیف دهانه رحم، اغلب فقط به نظارت مداوم با تکرار تست پاپ‌اسمیر نیاز است. همچنین برای زنان مسن‌تر مبتلا به دیسپلازی خفیف دهانه رحم معمولا نیازی به درمان نیست، مگر اینکه دیسپلازی خفیف دهانه رحم به مدت دو سال ادامه داشته باشد. یعنی به‌نوعی به دیسپلازی متوسط ​​یا شدید دهانه رحم پیشرفت کرده یا مشکلات پزشکی دیگری برای بیمار به وجود آورده باشد.

برای موارد دیسپلازی دهانه رحم سطح دو و سه، روش درمان حذف یا از بین بردن سلول‌های غیرطبیعی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• کرایوسرجری، که سلول‌های غیر طبیعی را منجمد می‌کند
• لیزر درمانی
• روش برداشتن حلقه الکتروسرجری (LEEP)، که از برق برای برداشتن بافت آسیب‌ دیده استفاده می‌کند
• بیوپسی مخروطی با چاقوی سرد (کونیزاسیون)، که در آن یک قطعه مخروطی‌شکل دهانه رحم از محل بافت غیرطبیعی خارج می‌شود.

در برخی موارد حاد گاهی به هیسترکتومی (Hysterectomy) و برداشتن رحم هم نیاز می‌شود. هیسترکتومی معمولا زمانی که دیسپلازی دهانه رحم ادامه دارد یا به کمک سایر روش‌ها بهتر نمی‌شود، گزینه درمانی پیش رو است.

فراموش نکنید که پس از درمان، همه بیماران باید آزمایش‌های بعدی شامل تکرار تست پاپ‌اسمیر در ۶ و ۱۲ ماه بعد و آزمایش DNA HPV را انجام دهند. 

نکته: روش‌های درمان دیسپلازی دهانه رحم می‌تواند بر بارداری‌های آینده تأثیر بگذارد. اگر باردار هستید یا قصد دارید در آینده باردار شوید، موضوع را حتما با پزشک‌تان در میان بگذارید.

آیا می‌توان از دیسپلازی دهانه رحم جلوگیری کرد؟

تنها راه پیشگیری از دیسپلازی دهانه رحم جلوگیری از ابتلا به HPV است. پس بهتر است حتما واکسن HPV بزنید. سه واکسن – Cervarix ،Gardasil و Gardasil-9 –  برای جلوگیری از ابتلا به برخی از انواع HPV، از جمله انواعی که باعث بیشترین موارد سرطان دهانه رحم می‌شوند، تایید شده‌اند.

اگر هم درگیر عفونت HPV شده‌اید، می‌توانید با انجام منظم پاپ‌اسمیر خطر تبدیل شدن آن به سرطان دهانه رحم را کاهش دهید. البته پاپ اسمیر از دیسپلازی دهانه رحم جلوگیری نمی‌کند، اما انجام منظم آن می‌تواند به کنترل دیسپلازی دهانه رحم و جلوگیری از پیشرفت آن کمک کند. اصولا اگر بین ۳۰ تا ۶۵ سال سن دارید، باید هر پنج سال یک بار تست پاپ‌اسمیر و HPV انجام دهید.

در نهایت پرهیز از رابطه جنسی پرخطر و همچنین رعایت بهداشت جنسی می‌تواند به جلوگیری از دیسپلازی دهانه رحم کمک کند. بهتر است سیگار نکشید و از محصولات تنباکو استفاده نکنید. معمولا در افراد سیگاری یا مصرف‌کننده تنباکو، احتمال تبدیل عفونت HPV به دیسپلازی دهانه رحم بیشتر است.

کنترل دیسپلازی دهانه رحم با مراجعه به پزشک

سلول‌های غیرطبیعی در دیسپلازی دهانه رحم، سرطانی نیستند. با این حال، اگر این سلول‌ها بدون نظارت رها شده یا در موارد خاصی که نیاز به درمان دارند درمان نشوند، می‌توانند به پیش سرطان یا سرطان تبدیل شوند. به همین دلیل، پزشک پس از تشخیص دیسپلازی دهانه رحم، سلامت بیمار را از نزدیک زیر نظر خواهد گرفت تا مطمئن شود سلول‌های غیرطبیعی دوباره رشد نمی‌کنند یا سرطانی نمی‌شوند. 

پزشکان معمولا توصیه می‌کند که بعد از تشخیص و درمان دیسپلازی، برای یک تا دو سال هر سه تا شش ماه یک بار، آزمایش پاپ اسمیر انجام شود. پس از این مدت، انجام پاپ‌اسمیر سالانه کافی است.

با مراجعه به اپلیکیشن و وب‌سایت اسنپ دکتر می‌توانید به بهترین پزشکان متخصص زنان دسترسی داشته باشید و سوالات خود را به صورت آنلاین از آن‌ها بپرسید.