داروی سلکسیب چیست؟

داروی سلکسیب با نام تجاری سلبرکس (Celebrex) و نام عمومی سلکوکسیب (Celecoxib) به شکل کپسول در دوزهای مختلف (50، 100، 200 و 400 میلی‌­گرم) به عنوان داروی ضدالتهاب تجویز می‌­شود.

داروی سلکسیب جزو داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) است. برای نمونه، ایبوپروفن (موترین)، آسپرین و ناپروکسن (ناپروسین) از دیگر داروهای این گروه (NSAID) هستند که برای درمان آرتریت، درد، گرفتگی­‌های قاعدگی و پولیپ روده­ بزرگ استفاده می‌­شوند.

ترکیبات شیمیایی پروستاگلاندین­ (Prostaglandin) باعث بروز التهاب آرتریت (التهاب مفصل) می‌­شوند. درد، تب، تورم و حساسیت از علائم پروستاگلاندین­­‌ها هستند. داروی سلکسیب مانع آنزیم سازنده­ پروستاگلاندین یعنی سیکلواکسیژناز-۲­ (Cyclooxygenase-2) شده و در نتیجه باعث کاهش غلظت پروستاگلاندین­­‌ها می‌شود و به همراه آن درد، تب، تورم و حساسیت ناشی از التهاب نیز کاهش می‌­یابد. مزیت داروی سلکسیب نسبت به سایر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) این است که (حداقل با مصرف کوتاه‌­مدت) کمتر باعث التهاب و زخم در معده و روده می‌شوند و همچنین عامل لخته شدن خون نخواهند بود.

همچنین ثابت شده است که داروهای گروه NSAID مانع تشکیل و رشد پولیپ (Polyp) در مبتلایان به بیماری ژنتیکی پولیپوز آدنوماتوز وراثتی (Familial Adenomatous Polyposis) به اختصار (FAP) می‌شوند. بیماری FAP این ­گونه است که در روده­ بزرگ تعداد زیادی پولیپ ایجاد می‌شود و این پولیپ‌­ها همیشه بدخیم هستند. تنها راه درمان بیماری FAP برداشتن کل روده­ بزرگ است. سلکسیب به عنوان درمان کمکی (ثانویه) این بیماری تایید شده است.

علاوه­‌براین پروستاگلاندین گرفتگی و درد دوران قاعدگی را نیز به همراه دارد و مصرف سلکسیب در کنترل و کاهش این مسئله نیز موثر است.

سلکسیب (سلکوکسیب) برای درمان چه بیماری‌­هایی تجویز می‌شود؟

• سلکسیب برای تسکین درد، تب، تورم و حساسیت ناشی از بیماری‌­های استئوآرتریت (Osteoarthritis)، آرتریت در نوجوانان (Juvenile Arthritis)، آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis) و اسپوندیلیت آنکیلوزان (Ankylosing Spondylitis) تجویز می‌شود.

داروی سلکسیب مانع پیشرفت هیچ­کدام از دو نوع آرتریت نشده و فقط علائم و عوارض آرتریت را کاهش می‌­دهد.

• سلکسیب برای بیماران مبتلا به پولیپوز آدنوماتوز وراثتی (FAP) که هنوز تحت جراحی روده­ بزرگ قرار نگرفتند نیز، تجویز می‌شود.
• سلکسیب برای تسکین دردها و گرفتگی­‌های شدید دوران قاعدگی (Primary Dysmenorrhea) نیز استفاده می‌شوند.

عوارض جانبی داروی سلکسیب چیست؟

در نظر داشته باشید که مصرف داروی سلکسیب خطر بروز مشکلات جدی قلبی، عروقی و گوارشی را به همراه دارد.

مشکلات ترومبوتیک قلبی و عروقی (Cardiovascular Thrombotic) مصرف سلکوکسیب:

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) (غیر از آسپرین با دوز مصرفی پایین) باعث افزایش ریسک مشکلات جدی قلبی و عروقی از جمله انفارکتوس میوکارد (Myocardial Infarction) و سکته­ مغزی می‌شوند که می‌­توانند خطر مرگ را به دنبال داشته باشند. این خطر ممکن است در اوایل دوره­ درمان رخ دهد و با استفاده­ طولانی‌­مدت افزایش یابد. همچنین خطر درگیر شدن با این عوارض برای کسانی­ که بیماری زمینه­‌ای قلبی و عروقی دارند، بیشتر است.
• مصرف داروی سلکسیب برای کسانی­ که جراحی بای‌­پس عروق کرونر (Coronary Artery Bypass Graft) یا به اختصار (CABG) داشته‌­اند، ممنوع است.

 مشکلات خونریزی، زخم و سوراخ شدن دستگاه گوارش (Gastrointestinal Bleeding, Ulceration, and Perforation) مصرف سلکوکسیب:

• داروهای گروه NSAID باعث افزایش ریسک مشکلات جدی گوارشی (GI) مانند خونریزی، زخم و سوراخ شدن معده یا روده می‌شوند و ممکن است باعث مرگ شخص شوند. این خطرات ممکن است در هر بازه‌­ای از دوره­ درمان و بدون هیچ علائم هشداردهنده‌­ای اتفاق بیفتند. بیماران مسن و بیماران با پیش‌­زمینه­ زخم پپتیک (Peptic Ulcer) یا خونریزی دستگاه گوارش (GI Bleeding) در معرض خطر بیشتری برای عوارض جانبی گوارشی جدی (GI) هستند. سلکوکسیب مانند سایر داروهای گروه NSAID، تداخلی با عملکرد پلاکت‌­های خون نداشته و در نتیجه تاثیری در فرآیند لخته شدن خون نیز ندارد و این مسئله باعث افزایش زمان خونریزی می‌شود.

 مشکلات آلرژیک مصرف سلکوکسیب:

• مصرف سلکسیب ممکن است باعث واکنش­‌های آلرژیک شود. مصرف سلکسیب برای اشخاصی که به ترکیبات سولفونامیدها (Sulfonamides) (شامل سولفامتوکسازول (Sulfamethoxazole) و تری ­متوپریم (trimethoprim))، آسپرین یا سایر داروهای گروه NSAID، واکنش‌­های آلرژیک مثل التهاب، جوش‌­های پوستی، خارش یا مشکلات تنفسی نشان دهند ممنوع است.

شایع‌­ترین عوارض مصرف داروی سلکسیب

•  سردرد
• درد شکم
• سوهاضمه
• اسهال
• حالت تهوع
• نفخ
• بی‌­خوابی

عوارض جانبی جدی مصرف سلکسیب

• غش کردن
• استفراغ
• نارسایی کلیوی
• نارسایی قلبی
• افزایش فشار خون
• درد قفسه­ سینه
• شنیدن صدای زنگ در گوش
• ناشنوایی
• زخم معده و روده
• خون­ریزی
• تاری دید
• اضطراب
• حساسیت به نور
• افزایش وزن
• مشکل دفع و جذب آب بدن (افزایش ذخیره­ آب بدن)
• علائم شبیه آنفولانزا
• تب
• سرفه 
• بیماری رفلاکس گوارشی (GERD)
• کهیر
• خواب‌­آلودگی
• ضعف

دوز مصرف مناسب سلکوکسیب چقدر است؟

با توجه به عوارض مصرف داروی سلکسیب، با نظر تخصصی پزشک کمترین دوز موثر در مورد هر بیمار باید تجویز و مصرف شود. با این حال، سلکسیب برای درمان آرتروز به طور معمول با دوزهای 100 میلی‌­گرم (با دو بار در روز) و 200 میلی‌­گرم (به صورت تک ­دوز) تجویز می‌شود. میزان مصرف مناسب سلکسیب برای آرتریت روماتوئید 200 میلی‌­گرم (دو بار در روز) و برای دردهای شدید قاعدگی 400 میلی‌­گرم (تک ­دوز) برای روز اول و در صورت نیاز به تداوم مصرف 200 میلی‌­گرم (دو بار در روز) است. همچنین مقدار مصرف مناسب سلکسیب برای پولیپوز آدنوماتوز وراثتی 400 میلی‌­گرم (دو بار در روز) است.

تداخلات دارویی سلکوکسیب

• مصرف همزمان سلکسیب با آسپرین یا سایر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (برای نمونه ایبوپروفن، ناپروکسن و…) ممکن است باعث افزایش خطر بروز زخم معده و روده شود.
• داروی فلوکونازول (Fluconazole) یا دیفلوکان (Diflucan) مانع دفع سلکسیب در کبد می‌شود و این مسئله غلظت سلکسیب را در بدن افزایش می‌­دهد. بنابراین در بیمارانی که فلوکونازول مصرف می‌­کنند، درمان با سلکسیب باید با کمترین میزان دوز توصیه‌شده شروع شود.
• سلکسیب غلظت لیتیوم (اسکالیت ، لیتوبید) در خون را تا 17 درصد افزایش می‌­دهد و این مسئله باعث افزایش میزان سمی بودن لیتیوم در بدن می‌شود. به این ترتیب، در بیمارانی که لیتیوم مصرف می‌­کنند، مصرف سلکسیب در زمان درمان با لیتیوم و بعد از پایان دوره­ مصرف لیتیوم باید به‌­دقت کنترل شود.
• افرادی که از داروهای ضدانعقاد (Anticoagulant) و رقیق‌­کننده­ خون (Blood Thinner) یا وارفارین (کومادین) ((Coumadin (Warfarin) استفاده می‌­کنند، هنگام شروع مصرف یا تغییر برنامه­ مصرف سلکسیب (به خصوص در چند روز اول) برای بررسی عوارض ضدانعقادی، باید آزمایش خون دهند.
• داروهای گروه ضدالتهاب غیراستروئیدی ممکن است در عملکرد داروهای کاهش‌­دهنده­ فشار خون اختلال ایجاد کنند. این مسئله ممکن است به دلیل تاثیر ترکیبات پروستاگلاندین در تنظیم فشار خون به­ وجود آید.
• افرادی که بیش از سه بار در روز الکل مصرف می‌­کنند، هنگام مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی ممکن است در معرض خطر ابتلا به زخم معده باشند. این امکان وجود دارد که این مسئله در مورد داروی سلکسیب نیز صادق باشد.

مصرف داروی سلکوکسیب در دوران بارداری

داروی سلکسیب روی زنان باردار آزمایش نشده است. در اواخر دوران بارداری مصرف داروی سلکسیب به دلیل خطر نقص قلبی نوزاد ممنوع است.

مصرف داروی سلکسیب در دوران بارداری تنها زمانی تجویز می‌شود که فواید مصرف آن بیشتر از خطرات احتمالی آن برای جنین باشد.

مصرف داروی سلکوکسیب در دوران شیردهی

ثابت شده است که داروی سلکسیب به شیر مادر منتقل می‌شود. به همین دلیل مادران شیرده یا باید از مصرف سلکسیب اجتناب کرده یا شیردهی را قطع کنند.