کورک پوستی یا دمل چیست؟
کورک پوستی (Boil) یا دمل، یک برآمدگی دردناک و پر از چرک است. عامل بروز این عارضه معمولا باکتری استافیلوکوکوس (Staphylococcus) است که روی پوست شما زندگی می‌کند و به آن استاف نیز می‌گویند. این باکتری‌ها منجر به عفونت یا التهاب در فولیکول مو یا غده چربی می‌شوند. عفونت قارچی نیز می‌تواند منجر به بروز کورک شود. کورک‌ها در تمام بدن ظاهر می‌شوند و نام‌های دیگری نیز دارند که عبارتند از:
- آبسه (اگر بزرگ باشد)
- گل‌مژه (اگر روی پلک باشد)
علائم کورک پوستی چیست؟
کورک‌ها معمولا به کوچکی یک نخود هستند اما می‌توانند تا اندازه یک توپ گلف هم رشد کنند. علائم کورک پوستی عبارتند از:
- ورم، قرمزی و درد
- نوک سفید یا زرد
- ترشح یا پوسته پوسته شدن
همچنین ممکن است احساس بیماری یا تب داشته باشید. در این شرایط باید به پزشک مراجعه کنید.
کورک پوستی در کدام قسمت بدن تشکیل می‌شود؟
کورک‌ها می‌توانند هر جایی از بدن تشکیل شوند اما بیشتر روی صورت، گردن، زیر بغل، شانه، کمر و باسن رایج هستند. نواحی پر مو و نمناک بدن به دلیل عرق کردن و همچنین محل‌های حساس مانند قسمت داخلی ران‌ها بیشتر مستعد تشکیل کورک پوستی هستند. کورک‌ها می‌توانند در نزدیکی گوش یا بینی نیز تشکیل شوند. درد، با تجمع چرک روی پوست شدیدتر می‌شود و با شروع تخلیه آن کاهش می‌یابد.
کورک پوستی به چه دلایلی ایجاد می‌شود؟
بیشتر کورک‌ها بر اثر باکتری استافیلوکوکوس (Staphylococcus Aureus) ایجاد می‌شوند که بسیاری از افراد سالم، بدون هیچ مشکلی آن را روی پوست یا روی بینی خود دارند. باکتری می‌تواند از طریق خراش یا بریدگی وارد فولیکول مو شده و عفونت ایجاد کند. سایر کورک‌ها مانند جوش‌های مرتبط با آکنه، از مسدود شدن منافذ عفونی پوست ایجاد می‌شوند.
تفاوت جوش معمولی با کورک ناشی از عفونت MRSA
استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی‌سیلین یا MRSA که نوعی عفونت ناشی از نوع خاصی از باکتری‌های استاف است، حالتی دقیقا شبیه به جوش‌های معمولی ایجاد می‌کند. کورک‌ها قرمز، متورم، پر از چرک و حساس هستند. این نوع باکتری نسبت به بیشتر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم است. اگر دو یا سه روز پس از مصرف آنتی‌بیوتیک علائم کاهش نیابد، پزشک ممکن است به MRSA مشکوک شود. درمان درست و اصولی MRSA برای از بین بردن عفونت و جلوگیری از عفونت‌های خطرناک‌تر، بسیار مهم است.
آيا کورک پوستی واگیردار است؟
نه به‌طور مستقیم. اما میکروب‌هایی که منجر به کورک می‌شوند، از طریق تماس پوست با پوست و اشیاء آلوده پخش می‌شود. این باکتری‌ها معمولا آسیبی وارد نمی‌کنند مگر این که شکاف یا زخمی روی پوست پیدا کنند. برای جلوگیری از انتشار استاف، حوله، روتختی، لباس یا وسایل ورزشی خود را با کسی به اشتراک نگذارید. از لمس کردن کورک بپرهیزید و آن را پوشیده نگه دارید. شستن مداوم دست‌ها نیز به کاهش انتشار باکتری کمک می‌کند.
انواع کورک پوستی
کورک پوستی انواع مختلفی دارد که هر کدام ظاهر متفاوتی دارند و شرایط مختلفی را ایجاد می‌کنند. در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
فولیکولیت
فولیکولیت (Folliculitis) التهاب یا عفونت فولیکول مو است که می‌تواند تبدیل به جوش شود. جوش‌های کوچک سر سفید در نزدیکی موهای منفرد ظاهر شده و گاهی با پوست قرمز احاطه می‌شوند. این عارضه می‌تواند همراه با خارش باشد و ایجاد ناراحتی کند؛ اما به اندازه کورک پوستی دردناک و عمیق نیست. تراشیدن موهای زائد یا اصطکاک ناشی از لباس‌های تنگ و چسبان می‌تواند باعث شود که باکتری استافیلوکوکوس زیر پوست بلغزد. این رایج‌ترین دلیل ابتلا به فولیکولیت و دمل پوستی است.
کفگیرک
کفگیرک (Carbuncle) یا دمل بزرگ وقتی اتفاق می‌افتد که چند کورک در نزدیکی یکدیگر ایجاد شده و به یکدیگر بپیوندند. این نوع کورک اغلب در پشت گردن پیدا می‌شود. اما در جاهای دیگر نیز امکان تشکیل دارد. مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به کفگیرک هستند. کفگیرک بیشتر از کورک معمولی زیر پوست قرار می‌گیرد و مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا بهبود یابد.
آکنه کیستیک
آکنه کیستیک (Cystic Acne) نوعی آبسه پوستی است. این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که چربی و بافت مرده پوست، فولیکول مو را مسدود کرده و مکانی برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کنند. آکنه کیستیک نسبت به آکنه، بافت عمیق‌تری از پوست را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به کیست‌های سفت و دردناک می‌شود. این عارضه بیشتر روی صورت و شانه‌ها رایج است و معمولا در سال‌های نوجوانی بروز پیدا می‌کند.
کورک زیر بغل و کشاله ران
تشکیل توده‌ها و آبسه‌های پر از چرک در این مناطق از بدن، ممکن است به دلیل یک بیماری مزمن به نام هیدرادنیت چرکی (Hidradenitis Suppurativa) باشد. عفونت از غدد تعریق و فولیکول موها شروع می‌شود. موارد خفیف با مراقبت‌های خانگی قابل درمان هستند. اما چندین دارو و روش درمان برای موارد جدی‌تر و عودکننده در دسترس است.
کیست پیلونیدال
وقتی که کورک پوستی درست بالای خط باسن ایجاد می‌شود، ممکن است کیست پیلونیدال (pilonidal abscess) باشد. مو نقش مهمی در بروز این نوع دمل دارد. تحریک، فشار و نشستن طولانی‌‌مدت نیز ممکن است در ایجاد کیست نقش داشته باشد. اگر کیست ملتهب و عفونی شود، به آبسه تبدیل می‌شود.
گل‌مژه
خوب است بدانید که گل‌مژه هم نوعی کورک پوستی است که بر اثر باکتری استاف ایجاد می‌شود. این عارضه از فولیکول یک مژه شروع شده و ممکن است قرمز، داغ و متورم شود. گل‌مژه معمولا با شالازیون (chalazion) اشتباه گرفته می‌شود که آن هم یک توده روی پلک است. اما شالازیون معمولا بی‌درد است و بر اثر مسدود شدن غده چربی ایجاد می‌شود، نه یک عفونت.
چه افرادی مستعد کورک پوستی هستند؟
هر کسی می‌تواند به کورک یا دمل پوستی دچار شود. این شرایط، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد:
- ارتباط نزدیک با یک فرد آلوده
- آکنه، اگزما یا سایر علل ایجاد شکاف در پوست
- دیابت
- سیستم ایمنی ضعیف
کورک پوستی چگونه درمان می‌شود؟
بیشتر کورک‌های پوستی با روش‌های خانگی درمان می‌شوند. یکی از روش‌های درمان خانگی، به این ترتیب است:
- کمپرس گرم و مرطوب را روزانه چند بار روی کورک‌ها قرار دهید. این کار به باز شدن و تخلیه کورک کمک می‌کند.
- پس از شروع تخلیه چرک، آن را تمیز نگه دارید و به استفاده از کمپرس گرم ادامه دهید.
- مرتب پانسمان را عوض کنید و دست‌های خود را بشویید.
- از فشار دادن و تخلیه دمل با دست خودداری کنید. این کار عفونت را شدیدتر می‌کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر کورک پوستی پس از یک هفته درمان بهبود پیدا نکرد، با پزشک تماس بگیرید. سایر دلایل تماس با پزشک عبارتند از:
- کورک روی صورت یا ستون فقرات
- تب یا رگه‌های قرمزی که از زخم ایجاد می‌شوند
- کورک بسیار بزرگ و دردناک
- کورکی که مدام برمی‌گردد
روش‌های درمان کورک پوستی
اگر مایع درون دمل خود به خود خارج نشود، پزشک ممکن است بالای زخم را با یک ابزار استریل سوراخ کند تا زخم به طور کامل تخلیه شود. گاهی اوقات نیز آنتی‌بیوتیک‌ها و آمپول‌های استروئیدی برای کمک به بهبود کورک تجویز می‌شود. برای برخی از افراد، کورک یک مشکل تکراری است. علاوه بر درمان‌های استاندارد، پزشک ممکن است سعی کند که باکتری استاف را در سرتاسر بدن از بین ببرد یا آن را کنترل کند. برای این کار، اقدامات زیر انجام می‌شود:
- شستن بدن با صابون ضدعفونی‌کننده
- استفاده از پماد آنتی‌بیوتیک داخل بینی
- در صورت لزوم، مصرف آنتی‌بیوتیک خوراکی به مدت یک تا دو ماه
عوارض کورک پوستی
اکثر کورک‌ها بدون درمان و مراجعه به پزشک بهبود می‌یابند. زخم‌های روی صورت ممکن است به آنتی‌بیوتیک نیاز داشته باشند، چرا که به چشم و مغز خیلی نزدیک هستند. در موارد نادر، باکتری استاف ناشی از کورک یا کفگیرک، می‌تواند وارد جریان خون شده و قلب و سایر اندام‌های داخلی را تحت تاثیر قرار دهد.
چگونه از کورک پوستی پیشگیری کنیم؟
از آنجایی که باکتری در تمام محیط‌ها و روی پوست بیشتر افراد وجود دارد، بهترین دفاع برای پیشگیری از بروز کورک پوستی، شامل موارد زیر است:
- شستن دست‌ها یا استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده دست مبتنی بر الکل
- تمیز کردن دقیق بریدگی‌ها، خراش‌ها و سایر زخم‌های دیگر
- پوشاندن زخم‌ها
- عدم استفاده از حوله، ملحفه، تیغ و سایر لوازم بهداشتی دیگران
حوله، ملحفه و هر چیز دیگری را که با محل آلوده در تماس بوده است، با آب داغ بشویید. هر گونه پانسمان زخم را در کیسه محکم در بسته دور بیندازید.
کلام آخر
کورک پوستی یا دمل، اغلب بی‌خطر است و با روش‌های درمان خانگی از بین می‌رود. اما اگر علائم آزاردهنده‌ای را تجربه می‌کنید و درمان خانگی جواب نداده است، به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که دسترسی به پزشک متخصص برای شما مشکل است، می‌توانید از طریق آنلاین با یک متخصص پوست مشاوره داشته باشید. ممکن است پزشک برای بررسی دقیق‌تر، آزمایش‌هایی را برای شما تجویز کند.
