معرفی دارو: بتاکاروتن
بتاکاروتن (Betacarotene) و سایر کاروتنوئیدها تقریباً ۵۰ درصد ویتامین A مورد نیاز رژیم‌های غذایی را تأمین می‌کنند. بتاکاروتن را می‌توان در میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل یافت. همچنین می‌توان آن را در آزمایشگاه در اشکال داور ساخت.
بتاکاروتن و سایر آنتی اکسیدان‌ها به جای مکمل‌ها در غذا استفاده می‌شود. در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر بیشتر با این دارو مکمل آشنا شوید.
موارد استفاده بتاکاروتن
بتاکاروتن به ویتامین A که یک ماده مغذی ضروری است، تبدیل می‌شود. این ماده دارای فعالیت آنتی اکسیدانی است که به محافظت از سلول در برابر آسیب کمک می‌کند. دارو بتاکاروتن به صورت کپسول ۱۵ میلی‌گرم است که باید با یک لیوان آب مصرف شود. این دارو می‌تواند باعث کاهش حساسیت به آفتاب در افراد مبتلا به پروتوپورفیریای گلبول قرمز شود.
این دارو احتمالاً برای موارد زیر قابل استفاده است:
- سرطان پستان
- عوارض بعد از زایمان
- بثورات پوستی ناشی از قرار گرفتن در معرض آفتاب
- پیری پوست
- بیماری لو گریگ (اسکلروز جانبی آمیوتروفیک یا ALS)
- آسم
- بیماری انسدادی مزمن ریوی یا COPD (یک بیماری ریوی که نفس کشیدن را دشوارتر می‌کند)
- مهارت‌های حافظه و تفکر (عملکرد شناختی)
- سرطان مری
- آسم ناشی از ورزش
- شکستگی
- سرطان معده
- عفونت دستگاه گوارش
- اچ آی وی و ایدز
- رشد نوزاد
- تجمع چربی در کبد
- لکه‌های سفید داخل دهان
- تورم (التهاب) و زخم‌های داخل دهان (ورم مخاط دهان)
- آرتروز
- سرطان تخمدان
- سرطان پانکراس
- بیماری پارکینسون
- عملکرد فیزیکی
- عوارض جانبی شیمی درمانی
- از دست دادن شنوایی
دوز مصرفی برای بزرگسالان:
برای یک اختلال ارثی که با حساسیت به نور مشخص شده است (پروتوپورفیریای اریتروپوئتیک یا EPP) ۱۸۰میلی‌گرم بتاکاروتن در روز تجویز می‌شود. اگر این دوز مؤثر نباشد، می‌توان دوز را به ۳۰۰ میلی‌گرم در روز افزایش داد.
اگر این دارو را برای جلوگیری از آفتاب سوختگی مصرف می‌کنید، باید آن را به همراه سایر کاروتنوئیدها به مدت ۱۲ هفته مصرف کنید.
در صورتی که بتاکاروتن برای جلوگیری از عوارض بعد از زایمان تجویز شده، باید ۴۲ میلی‌گرم از آن در هفته مصرف شود.
دوز مصرفی برای کودکان:
اگر پزشک برای درمان بیماری پروتوپورفیریای اریتروپوئتیک (نوعی اختلال ارثی که با حساسیت به نور مشخص می‌شود) این دارو را برای کودک تجویز کند، دوز مصرفی روزانه این دارو بر اساس سن کودک تعیین می‌شود:
- سن ۱ تا ۴ سال: ۶۰ تا ۹۰ میلی‌گرم
- سن ۵ تا ۸ سال: ۹۰ تا ۱۲۰ میلی‌گرم
- سن ۹ تا ۱۲ سال: ۱۲۰ تا ۱۵۰ میلی‌گرم
- سن ۱۳ تا ۱۶ سال: ۱۵۰ تا ۱۸۰ میلی‌گرم
- سن ۱۶ سال به بالا: ۱۸۰ میلی‌گرم
اگر افراد پس از مصرف این دارو همچنان نسبت به آفتاب حساسیت زیادی نشان می‌دهند، می‌توان بتاکاروتن را برای کودکان زیر ۱۶ سال ۳۰ تا ۶۰ میلی‌گرم و برای افراد بالای ۱۶ سال تا حداکثر ۳۰۰ میلی‌گرم در روز افزایش داد.
این دارو به دو شکل یکی بر پایه آب و دیگری بر پایه روغن در دسترس است. مطالعات نشان می‌دهند که نسخه مبتنی بر آب جذب بهتری دارد.
عوارض جانبی
مصرف این دارو در بزرگسالان و کودکان هنگام مصرف در مقادیر مناسب برای برخی از شرایط پزشکی (بیماری‌ها)، به احتمال زیاد ایمن است. با این حال، این دارو برای استفاده عمومی توصیه نمی‌شوند. بتاکاروتن در صورت مصرف در دوزهای بالا، به خصوص در صورت مصرف طولانی مدت، احتمالاً ایمن نخواهد بود.
عوارض جانبی اغلب شامل موارد زیر هستند:
- اسهال
- تغییر رنگ پوست (زرد شدن)
- درد مفاصل
موارد احتیاط مصرف بتاکاروتن
- بارداری و شیردهی: بتاکاروتن وقتی به مقدار مناسبی مصرف شود، به احتمال زیاد ایمن است. با این حال، مصرف دوزهای زیاد این دارو، برای استفاده عمومی در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شوند.
- کودکان: در صورت استفاده خوراکی، به احتمال زیاد ایمن است.
- سابقه قرار گرفتن در معرض آزبست: در افرادی که در معرض آزبست قرار گرفته‌اند، این دارو ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند. اگر در معرض آزبست قرار گرفته‌اید، از این دارو استفاده نکنید.
- سیگار کشیدن: در افرادی که سیگار می‌کشند، این دارو ممکن است خطر سرطان روده بزرگ، ریه و پروستات را افزایش دهند. اگر سیگار می‌کشید از مصرف این دارو خودداری کنید.
تداخلات دارویی بتاکاروتن
داروهایی که برای کاهش کلسترول (استاتین‌ها) استفاده می‌شوند عبارتند از:
- آتورواستاتین (لیپیتور)
- فلوواستاتین (لسکول)
- لوواستاتین (مواکور)
- پرواواستاتین (پراواچول)
در صورت مصرف هر یک از این داروهای زیر نباید از بتاکاروتن استفاده کنید:
- ایزوترتینوئین
- آسیترتین
- اتراتین
مصرف این دارو همراه با ویتامین E، ویتامین C و سلنیوم ممکن است برخی از اثرات مفید «نیاسین» را کاهش دهد. نیاسین می‌تواند کلسترول خوب (HDL) را افزایش دهد. مصرف این دارو همراه با سایر ویتامین‌ها ممکن است کلسترول خوب را کاهش دهد.
علائم اوردوز بتاکاروتن
مصرف دوزهای بالای مکمل‌های آنتی اکسیدانی مانند بتاکاروتن، ممکن است مضر باشند. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف مقادیر زیادی از این دارو، احتمال مرگ و خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را افزایش دهد و احتمالاً عوارض جانبی جدی دیگری ایجاد می‌کند.
به علاوه، این نگرانی نیز وجود دارد که مصرف مقادیر زیادی مولتی‌ویتامین به همراه یک مکمل بتاکاروتن، احتمال ابتلا به سرطان پیشرفته پروستات در مردان را نیز افزایش می‌دهد. ناگفته نماند، دوزهای بالای این دارو می‌تواند پوست را زرد یا نارنجی کند.
فراموش کردن مصرف دارو
به محض یادآوری دوز، دارو را مصرف کنید. اگر تقریباً نوبت به دوز بعدی رسیده است، تا آن زمان صبر کنید و دوز فراموش شده را مصرف نکنید تا مصرف داور طبق یک روال منظم از دوباره آغاز شود.
نحوه نگهداری بتاکاروتن
این دارو باید در مکانی خشک و به دور از نور مستقیم خورشید قرار گیرد. همچنین، دارو باید دور از دسترس کودکان قرار گیرد و در زمان رسیدن تاریخ انقضاء، دور انداخته شود.
