در سال‌های اخیر داروهای ضد میکروبی به نجات جان میلیون‌ها انسان کمک کرده‌اند. با این حال، مصرف غیرمنطقی و بی‌رویه این داروها به تهدیدی جدی برای سلامت عمومی تبدیل شده است. پدیده مقاومت میکروبی امروز به عنوان یکی از ۱۰ تهدید اصلی سلامت و توسعه در سطح جهان مطرح است و برنامه مهار آن در اهداف توسعه هزاره قرار گرفته است.
تنها در سال ۲۰۲۴ میلادی سه نشست برای مسئولین تراز اول کشورها برگزار شد که می‌توان به مجمع عمومی سازمان ملل متحد، نشست سران کشورهای عضو BRICS و اجلاس وزرای بهداشت کشورهای منطقه EMRO-WHO اشاره کرد. در این نشست‌ها سران کشور ها متعهد به انجام برنامه‌ریزی مهار مقاومت میکروبی با رویکرد یکپارچه سلامت (One Health) و مشارکت کلیه ذی‌نفعان شده‌اند.
سازمان جهانی بهداشت از ۱۸ تا ۲۴ نوامبر را به عنوان هفته جهانی آگاهی از مقاومت میکروبی نامگذاری کرده و دو شعار را برای این هفته در نظر گرفته است:
- «میکروب‌های مقاوم به دارو قابل دیدن نیستند ولی مبتلایان به آنها قابل مشاهده‌اند»
- «با پرهیز از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها، از مقاوم شدن میکروبها جلوگیری کنیم»
هدف سازمان جهانی بهداشت از این شعارها افزایش آگاهی و مسئولیت‌پذیری در میان سیاست‌گذاران، پزشکان و عموم مردم نسبت به موضوع مقاومت میکروبی است.
دلایل اصلی افزایش مقاومت میکروبی شامل تجویز غیرمنطقی، مصرف خودسرانه و عدم اتمام دوره درمان توسط بیماران است. همچنین، استفاده از باقیمانده داروهای ضد میکروبی در تولید غذاهای حیوانی نیز به این معضل دامن می‌زند.
در ایران مصرف سالانه داروهای آنتی میکروبیال حدود ۳.۵ برابر میانگین مصرف این داروها در کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) است. با این حال، گزارش‌ها حاکی از آن است که میانگین تجویز نسخ حاوی آنتی‌بیوتیک در ایران از ۶۵ درصد در سال ۱۳۷۵ به ۳۶ درصد در سال ۱۴۰۲ کاهش یافته است. این تغییر مثبت نشان‌دهنده اثرات اقدامات نظارتی و آموزشی وزارت بهداشت و سایر نهادهای مرتبط است، اما با وجود این پیشرفت‌ها، همچنان نیاز به دقت در انتخاب نوع آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی و تلاش‌ها برای کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها حیاتی است. در این راستا، ضروری است که متخصصان بهداشت و درمان به تجویز آنتی‌بیوتیک‌هایی که خطر مقاومت بالایی دارند، توجه ویژه‌ای داشته باشند. عدم مصرف مسئولانه این دسته از داروها می‌تواند تهدیدی جدی باشد و به تدریج ما را در برابر عفونت‌ها بی‌دفاع کند. برای پیشگیری از بروز مقاومت میکروبی، رعایت پروتکل‌های بهداشتی، تجویز منطقی داروهای ضد میکروبی، پرهیز از خوددرمانی با این داروها و کنترل عفونت‌های بیمارستانی ضروری است.
مسئولیت سازمان غذا و دارو در این زمینه شامل آموزش و آگاه‌سازی عمومی، نظارت بر مصرف داروهای ضد میکروبی و تدوین پروتکل‌های صحیح و بهینه برای استفاده از ضدعفونی‌کننده‌ها در مراکز درمانی است. از این رو، برای مقابله با مقاومت در برابر داروهای ضد میکروبی، همکاری و مشارکت فعال جامعه پزشکی و عموم مردم اهمیت بسیاری دارد و باید در این راستا اقداماتی مؤثر انجام شود.
