چسبندگی رحم چیست؟

چسبندگی رحم که سندروم آشرمن نیز نام دارد (Asherman syndrome) زمانی رخ می‌دهد که در رحم بافت زخمی ایجاد شده و تشکیل این بافت زخمی باعث کوچک شدن فضای رحم ‌شود. این بیماری نادر است و می‌تواند منجر به علائم و عوارض خفیف تا شدید از جمله ناباروری شود. با این حال، درمان می‌تواند به بیمار برای بهبود عملکرد طبیعی روند تولید مثل کمک کند.

چسبندگی رحم یک بیماری زنانه است و اغلب به دنبال روش‌هایی مانند اتساع و کورتاژ (D&C) که در آن پزشک بافت‌ها را از رحم خارج می‌کند، ایجاد می‌شود.

علاوه بر سندروم آشرمن، برای چسبندگی رحم ممکن است از عناوین زیر نیز استفاده شود:

•   چسبندگی داخل رحمی (IUA)
•   سینکیای رحم
•   سینکیای داخل رحمی

آمار مشخصی از تعداد افراد مبتلا به این بیماری در دسترس نیست و یک دلیل آن ممکن است بیمارانی باشند که وضعیت خود را گزارش نکرده‌اند. همچنین افرادی که برای باردار شدن تلاش نمی‌کنند ممکن است متوجه علائم مرتبط با این بیماری نشوند که این نیز باعث می‌شود آمار دقیقی از تعداد بیماران در دست نباشد.

با این حال، برخی آمارهای تخمینی از افراد مبتلا به این بیماری به شرح زیر هستند:

•   حدود 13 درصد از افرادی که در سه ماهه اول بارداری سقط جنین می‌کنند.
•   حدود 30 درصد از افرادی که پس از سقط جنین دیرهنگام تحت عمل اتساع و کورتاژ قرار می‌گیرند.
•   حدود 23.4 درصد از افرادی که دو تا چهار هفته پس از عمل اولیه برای زایمان طبیعی یا سقط جنین تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند.

علائم چسبندگی رحم چیست؟

چسبندگی رحم علائم متفاوتی دارد. برخی از افراد (به ویژه آن‌هایی که به دنبال باردار شدن نیستند) ممکن است متوجه هیچ علامتی از این بیماری نشوند.

علائم رایج می‌توانند شامل موارد زیر شوند:

•   از دست دادن مکرر بارداری
•   آمنوره (Amenorrhea) یا فقدان قاعدگی (یک اختلال قاعدگی است که باعث می‌شود زنان در زمان قاعدگی خونریزی نداشته باشند.)
•   ناباروری
•   قاعدگی‌های دردناک
•   انسداد رحم یا دهانه رحم که باعث قاعدگی رتروگراد (Retrograde Menstruation) می‌شود. در اثر این نوع قاعدگی، خون به جای خروج از بدن توسط لوله‌های فالوپ به سمت داخل لگن جریان پیدا می‌کند.

اگرچه این علائم می‌توانند نشان‌دهنده چندین بیماری دیگر نیز باشند، اما اگر این علائم به طور ناگهانی پس از عمل اتساع و کورتاژ یا سایر عمل‌های رحمی ظاهر شوند پزشک ممکن است به چسبندگی رحم مشکوک شود.

دلایل بیماری چسبندگی رحم چیست؟

شایع‌ترین علت این بیماری نادر، ضربه مکرر به رحم در اثر خراشیدن یا تمیز کردن دیواره رحم، مانند روش اتساع و کورتاژ است.

پزشکان معمولا پس از سقط جنین برای کمک به تمیز کردن و پاکسازی پوشش داخلی رحم یا درمان خونریزی شدید قاعدگی، عمل اتساع و کورتاژ را انجام می‌دهند.

عمل اتساع و کورتاژ رایج‌ترین عامل چسبندگی رحم است. سایر علل احتمالی یا عوامل موثر عبارتند از:

•   هرگونه جراحی رحمی
•   شرایطی که منجر به التهاب رحم می‌شود، مانند آندومتریوز (Endometriosis)
•   ناهنجاری‌های جفت مانند جفت اینکرتا (Placenta Increta) (جفت اینکرتا وضعیتی است که در آن جفت محکم‌تر به رحم می‌چسبد و در دیواره عضلانی اندام قرار می‌گیرد.)
•   سقط جنین‌های مکرر

بیماری‌هایی که علائم مشابه چسبندگی رحم دارند

چندین بیماری می‌توانند علائمی مشابه به علائم چسبندگی رحم داشته باشند. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:

•   آمنوره اولیه: عدم قاعدگی تا سن 15 سالگی یا سه سال پس از رشد سینه.
•   آمنوره ثانویه: این به وضعیتی گفته می‌شود که زنانی که تا الان سیکل قاعدگی منظم داشته‌اند ناگهان تا سه سیکل پریود نمی‌شوند. معمولا افراد مبتلا به چسبندگی رحم درگیر این مشکل می‌شوند.
•   بیماری التهابی لگن (PID): عفونت رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ یا دهانه رحم. متخصصان عمدتا PID را با عفونت‌های مقاربتی (STIs) و سقط جنین مرتبط می‌دانند.
•   آندومتریوز: یک بیماری التهابی شایع است که دستگاه تناسلی زنان را درگیر می‌کند. برخی از متخصصان آندومتریوز را با ایجاد چسبندگی رحم مرتبط می‌دانند.
•   سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): وضعیتی که باعث پریودهای نامنظم یا پریود نشدن می‌شود و می‌تواند منجر به ناباروری شود.

تشخیص چسبندگی رحم

برای تشخیص چسبندگی رحم، فرد باید به پزشک مراجعه کند. پزشک برای بررسی اندازه و شکل رحم احتمالا عکس‌برداری را توصیه کند.

در حال حاضر بهترین روش برای تشخیص، روش هیستروسکوپی (Hysteroscopy) است. روش هیستروسکوپی شامل اتصال دوربین به ابزاری برای قرار دادن آن در رحم می‌شود. تصاویر گرفته شده هرگونه بافت زخمی یا IUA را در داخل رحم نشان می‌دهند. با این حال، امکانات لازم برای انجام روش هیستروسکوپی همه جا موجود نیست و این ممکن است منجر به تشخیص اشتباه شود.

روش دیگری که پزشکان ممکن است از آن استفاده کنند، روش هیستروسالپنگوگرافی (Hysterosalpingography) است. این آزمایش تصویربرداری تخصصی با استفاده از یک اشعه ایکس و رنگ کنتراست برای نشان دادن تصویری از رحم و بافت زخمی احتمالی انجام می‌شود.

با استفاده از سایر آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی و MRI نمی‌توان چسبندگی رحم را تشخیص داد. با این حال، با سونوگرافی ممکن است بتوان علائم چسبندگی رحم را تشخیص داد.

درمان چسبندگی رحم

درمان چسبندگی رحم معمولا با یک یا چند روش زیر انجام می‌شود:

•   جراحی هیستروسکوپی: این رایج‌ترین روش درمان است. جراحان از ابزاری برای بریدن چسبندگی‌های دیواره رحم استفاده می‌کنند. این جراحی معمولا به صورت سرپایی انجام می‌شود.
•   هورمون درمانی: هورمون استروژن ممکن است به بهبود و بازسازی سلول‌های رحم کمک کند.
•   آنتی‌بیوتیک‌ها: استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به طور مستقیم به درمان چسبندگی رحم کمک نمی‌کند، اما ممکن است به جلوگیری از عفونت و التهاب پس از جراحی هیستروسکوپی کمک کند.

علاوه بر این، پزشک ممکن است اقداماتی را برای جلوگیری از ایجاد بافت زخمی توصیه کند. این اقدامات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

•   قرار دادن کاتتر فولی (Foley Catheter) برای جدا نگه داشتن دیواره‌های رحم
•   قرار دادن استنت بالونی (Balloon Stent) برای جدا نگه داشتن دیواره‌های رحم
•   استفاده از برخی مواد شیمیایی برای کمک به جلوگیری از ایجاد زخم، مانند اسید هیالورونیک

محققان ممکن است در آینده روش‌های درمانی جدیدی برای چسبندگی رحم پیدا کنند. به عنوان مثال، محققان در حال حاضر در حال بررسی پیوند سلول‌های بنیادی برای بازسازی پوشش رحم هستند.

نکاتی در مورد درمان چسبندگی رحم

پس از درمان، فرد مبتلا به چسبندگی رحم باید به طور کامل بهبود یابد.

با فرض اینکه هیچ مشکل دیگری برای بارداری وجود ندارد، بیمار باید بتواند پس از درمان باردار شود. انجام معاینه‌ مجدد یک تا دو هفته پس از درمان می‌تواند به پزشکان این امکان را بدهد تا علائم بازگشت بیماری را، قبل از بدتر شدن بیماری شناسایی کرده و درمان کنند.

برخی از متخصصان هشدار می‌دهند که افرادی که چسبندگی رحم داشته‌اند باید به طور منظم سونوگرافی انجام دهند تا احتمال ابتلا به سرطان آندومتر قبل یا بعد از یائسگی بررسی شود.

عوارض احتمالی ناشی از چسبندگی رحم

چسبندگی رحم می‌تواند عوارض متعددی ایجاد کند که بسیاری از آن‌ها مربوط به باروری و بارداری است.

برخی از عوارض احتمالی عبارتند از:

•   سقط مکرر
•   وزن کم نوزاد هنگام تولد
•   عدم پیشرفت سرطان آندومتر
•   زایمان زودرس
•   عوارض مربوط به جفت، مانند جفت باقی‌مانده و جفت آکرتا

چه زمانی باید از پزشک کمک گرفت؟

اگر فردی علائم مرتبط با چسبندگی رحم را داشته باشد، باید با پزشک مشورت کند:

•   سقط جنین مکرر
•   خونریزی غیر طبیعی قاعدگی
•   درد همراه با قاعدگی

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کند که زنان زیر 35 سال در صورتی که بیش از یک سال است که برای بارداری تلاش می‌کنند، باید به پزشک مراجعه کنند.

زنان بالای 35 سال باید پس از شش ماه تلاش بدون نتیجه برای باردار شدن به پزشک مراجعه کنند.

اگرچه چسبندگی رحم نمی‌تواند تنها دلیل شرایط گفته شده باشد، اما پزشک می‌تواند به تعیین علت این مشکلات کمک کند.

از دلایل دیگر برای مراجعه به پزشک می‌توان به این اشاره کرد که فرد اخیرا عمل اتساع و کورتاژ انجام داده و پس از عمل، علائم مرتبط با چسبندگی رحم در او ظاهر شده باشد.

سوالات متداول

بخش زیر به سوالات رایج در مورد چسبندگی رحم پاسخ می‌دهد.

آیا می‌توان از چسبندگی رحم پیشگیری کرد؟

هیچ راهی برای پیشگیری از چسبندگی رحم وجود ندارد.

کسانی که در معرض خطر ابتلا به چسبندگی رحم هستند، مانند افرادی که یک یا چند بار عمل اتساع و کورتاژ انجام داده‌اند، در صورت بروز علائم مرتبط با این بیماری، باید به پزشک مراجعه کنند.

چسبندگی رحم چقدر شایع است؟

کارشناسان چسبندگی رحم را یک بیماری نادر می‌دانند.

حتی افرادی که دارای شرایط مستعد هستند، مانند انجام چندین عمل اتساع و کورتاژ، ممکن است به این بیماری مبتلا نشوند. علت اینکه چرا فقط برخی از افراد به چسبندگی رحم مبتلا می‌شوند هنوز مشخص نیست.

آیا افراد مبتلا به چسبندگی رحم می‌توانند باردار شوند؟

امکان بارداری برای فرد مبتلا به چسبندگی رحم وجود دارد. با این حال، شرایط فرد می‌تواند بارداری او را بسیار دشوار کند.

سندرم آشرمن می‌تواند منجر به سقط مکرر شود. برای برخی افراد، انسداد ناشی از چسبندگی رحم ممکن است به طور کلی از بارداری جلوگیری کند.