آرتروز کمر یکی از بیماری‌هایی است که در کمر انسان و ستون فقرات رخ می‌دهد. ستون فقرات یکی از مهم ترین و حساس ترین قسمت‌های بدن انسان است. به طوری که حرکت کردن بدن را می‌توان به عهده ی این قسمت از بدن دانست. یکی دیگر از وظایف مهم این قسمت از بدن محافظت از رشته طناب نخاعی درون ستون فقرات و مهره‌های متصل بهم است. وظیفه این رشته نخاعی حفظ ارتباط بین مغز و سایر اجزا موجود در قسمت تحتانی بدن است.
آناتومی ستون فقرات به نحوی است که کمترین فشاری بر روی استخوان لگن وارد شود. از طرفی دیگر عضلات کمر برای راست ایستادن به کمترین نیروی ممکن نیاز داشته باشند. برهم خوردن تعادل در این قسمت از بدن موجب فشار چندین برابری بر روی عضلات در ستون فقرات شده و نهایتاً موجب دفرمه شدن ستون فقرات می‌شود.
ستون فقرات
در بدو تولد نوزاد دارای 33 مهره جدا از یکدیگر است. با گذشت زمان و در بزرگ سالی، یک انسان بالغ دارای 24 مهره مجزا خواهد بود. به این دلیل که برخی از این مهره‌ها به یکدیگر جوش می خورند.
مهره‌های گردنی: 7 مهره بالایی که در واقع در گردن قرار دارند، مهره های گردنی نیز می گویند. از نام‌های (c1) تا (c7 ) برای معرفی آنها استفاده می‌شود. وظیفه این مهره‌ها علاوه بر مراقبت از رشته‌های نخاعی درون خود آسان تر کردن حرکات گردنی نیز است.
مهره‌های سینه ای: 12 مهره بالایی کمر که از بالا بعد از مهره‌های گردنی قرار دارند. با نام‌های (t1 ) تا (t2) معرفی می‌شوند.
مهره‌های کمری یا لومبار: ناحیه لومبار که با نام‌های (L1) تا (L2) معرفی می‌شوند. بخش مهم ستون فقرات بوده زیرا که بخش اصلی و مهم تحمل فشار وزن بیشتری را به عهده دارد. درنتیجه احتمال بروز آسیب و درد در این نقطه بسیار بیشتر است.
مهره‌های خاجی: مهره‌های خاجی یا به تعبیری دنبالچه از 9 مهره که همگی بهم جوش خورده اند تشکیل شده است.
ستون فقرات در بدن هر انسان به طور طبیعی دارای قوس‌هایی است. برای بهتر متوجه شدن این موضوع باید از طرفین (کنار) به آنها نگاه کرد. در ناحیه گردن دارای گودی یا قوس به سمت داخل، در ناحیه سینه دارای برآمدگی یا قوس به سمت خارج و در ناحیه کمر یا لومبار نیز دارای گودی یا انحنای داخلی است.
وجود این انحنا به ستون فقرات کمک می‌کند که وزن سر و بالاتنه را به خوبی تحمل کند. در حفظ تعادل بدن در حالت مختلف نقش به سزایی دارد. البته داشتن انحنای بیش از حد در موارد مذکور یا به طرفین مانند قوز یا گودی بیش از حد کمر موجب عدم تعادل و مشکلات در ستون فقرات می‌شود.
اجزای ستون فقرات
مهره‌ها در ستون فقرات نقش اصلی حفظ وزن و فشار وارد بر ستون را ایفا می‌کنند. قسمت تنه مهره به یک حلقه استخوانی وصل بوده که این حلقه دارای زوائدی است. در دو طرف هر مهره یک بر آمدگی استخوانی وجود دارد که به آن پدیکل گفته می شود. این برآمدگی‌ها از حلقه‌های استخوانی که رشته‌های نخاعی در آنها قرار دارند حفاظت می‌کنند.
در پشت حلقه‌های مهره نیز تیغه ای به نام لامینا وجود دارد. در دو طرف ستون فقرات عضلاتی به شکل عرضی حضور دارد که به ستون متصل هستند. تیغه‌های استخوانی یا لامینا دارای نوک تیز بوده که در اصل همان برآمدگی‌های پشت کمر و گردن هستند که با دست احساس می‌شوند.
دیسک
در بین هر مهره یک دیسک قرارگرفته که وظیفه جذب فشار وارده به ستون را دارد. طراحی این دیسک‌ها طوری بوده که فشار را به خوبی جذب کرده و اجازه می‌دهند مهره‌ها روی یکدیگر و در جهات مختلف حرکت کنند. در بین این دیسک ها پوسته ای بسیار مستحکم، به نام آنولوس فیبروس قرار دارد. در درون این پوسته ماده نرمی به نام نوکلئوس پولپوس قرار گرفته است. علت نرم بودن این لایه آب فراوان موجود درآن می باشد که توانایی تحمل فشارهای زیاد را دارد.
مفاصل فاست
مفاصل فاست قسمت قوس دار در دو طرف هر یک از مهره‌های مجاور را به هم متصل می‌کند. به تعبیری هر مهره را به مهره بالایی و پایینی آن متصل کرده تا مهره‌ها بتوانند آزادانه از دیگر مهره‌ها به طرفین چرخش داشته باشند.
فورامن های عصبی
در حقیقت یک دریچه است. به وسیله آن شاخه‌های عصبی از رشته نخاعی داخل ستون فقرات بیرون می‌آیند و به سمت‌های مختلف بدن می‌روند. تعداد فورامن‌ها در هر مهره دو عدد است. سیگنال‌های عصبی را از رشته نخاعی دریافت کرده و به اندام‌ها منتقل می‌کنند.
رشته نخاعی
رشته نخاعی از مغز تا پایین ناحیه کمری لومبار امتداد دارد. در انتها به شاخه‌های متعدد عصبی تقسیم می شود که این شاخه‌ها هر یک به قسمت‌های مختلف پایین تنه و پاها می رسد. به دلیل شکل ظاهری این رشته‌های عصبی در انتهای رشته نخاعی، به آن ریشه های عصبی دم اسبی نیز گفته می شود.
رشته نخاعی توسط یک غلاف لیفی به نام دورا یا سخت شامه احاطه شده است.
این عصب‌ها سیگنال‌های حرکتی را از مغز گرفته و به اندام‌های منتقل می‌کنند. همچنین سیگنال‌های حسی را از اندام‌ها به مغز انتقال می‌دهند. بنابراین با این توضیح متوجه می‌شویم آسیب به عصب‌ها، ریشه‌های عصبی یا نخاع موجب بروز علائم درد و بی حسی و گزگز می‌شود.
عضلات ستون فقرات
خیلی از عضلاتی که در تنه ی بدن ما که باعث تحرک دستان و پاهای ما می‌شوند به ستون فقرات متصل هستند. نقش اصلی این عضلات حفظ حالت صحیح بدن، کمر، گردن و تحمل وزن بدن توسط ستون فقرات در حین انجام فعالیت‌های روزانه است. این عضلات مستیقما دربرگیرنده ستون فقرات هستند.
آرتروز کمر
آرتروز یک کلمه ی فرانسوی بوده که حدود چند دهه در ایران به کار برده می شود. در اصطلاح انگلیسی به آن استوارتریت می گویند. یعنی التهاب مفاصل که در پشت ستون مهره‌ها قرار دارد. این بیماری یک بیماری پیش رونده و مزمن بوده که معمولا در سنین بالا اتفاق می‌افتد. اما با پیشرفت علم و دستگاه‌هایی همچون ام آر آی تشخیص آرتروز کمتر شده است. بیماری‌هایی با نام‌های تنگی کانال نخاعی و دیسک کمری، ناپایداری ستون فقرات پیدا شده است.
به عبارت دیگر آرتروز مهره‌های کمری یا گردنی یعنی کج و معوج شدن ستون فقرات، زاویه پیدا کردن و همچنین از بین رفتن و خشک شدن مفاصل است. لازم به ذکر است این بیماری با بیماری‌هایی مانند پارگی دیسک، ناپایداری ستون فقرات و تنگی کانال نخاع متفاوت است.
علائم آرتروز کمر
مهمترین علامت این بیماری درد در ناحیه کمر است. ولی باید توجه داشت که ممکن است این نوع درد با دردهای ناشی از کمردردهای سیاتیکی و التهابی یا تنگی کانال نخاعی اشتباه گرفته شود. اگر درد کمر در تمام طول روز قابل حس بوده و حرکت به طرفین مشکل باشد از علائم آرتروز کمر است.
در آرتروز کمر بیمار نشانه‌های تنگی کانال نخاعی کمری را بروز نمی‌دهد. یعنی پس از گذشت مدت زمان ایستادن دچار خستگی و خواب رفتگی اندام‌های تحتانی یا درد نمی‌شود. یا به عبارتی مجبور به استراحت‌های تکراری در راه رفتن نیست. در ام آر آی بیماران مبتلا به آرتروز کمر فرسودگی ستون مهره دیده می‌شود و نباید علائمی مانند پارگی دیسک یا تنگی کانال نخاعی وجود داشته باشد.
درمان آرتروز کمر
نکته حائز اهمیت در این بیماری این است که نیاز به هیچ گونه عمل جراحی در اکثر مواقع ندارد. تنها داروهای ضد التهاب که باعث کاهش التهاب مفاصل و نیز فیزیوتراپی از روش‌های درمان است. گاهی اوقات که بدن مقاومت به این داروها دارد از طریق تزریق اپیدورال برای درمان استفاده می‌کنند. در آخر نیز باید تذکر داد در درمان این بیماری نرمش‌ها و ورزش‌های اختصاصی برای آن طراحی شده است.
از روش‌های درمان آرتروز کمر می‌توان به دو روش جراحی و بدون جراحی اشاره کرد. از روش‌های درمان بدون جراحی می‌توان به تزریق، استفاده از دارو، طب سوزنی، فیزیوتراپی و استفاده از بریس‌ها اشاره کرد.
معمول ترین روش‌های درمان آرتروز کمر استفاده از دارو و فیزیوتراپی است. فیزیوتراپی ترکیبی از تحرک و تمرین‌های ورزشی و تحریک الکتریکی است. این روش از شایع ترین روش‌های درمان برای آرتروز کمر است. این روش برای بهبود اسپاسم و گرفتگی‌های عضلانی نیز بسیار استفاده می‌شود. در این روش علاوه بر استفاده از تحریکات الکتریکی، از تمرین‌ها و نرمش‌های حرکتی نیز استفاده می‌شود.
از روش‌های دیگر برای درمان آرتروز کمر می توان به استفاده از بریس‌ها اشاره کرد. استفاده از بریس‌ها یک نوع درمان موقت است. استفاده از بریس‌ها معمولا برای یک الی دو هفته تجویز می‌شود. استفاده از بریس‌ها در طولانی مدت می‌تواند آثار منفی داشته باشد.
منابع: webmd ,spine-health
