انواع اختلالات اضطراب؛ علائم و شیوه‌های کنترل
همه ما گاهی و در برخی شرایط، اضطراب را تجربه می‌کنیم، اما اضطراب مزمن به عنوان یک بیماری شناخته می‌شود. این اضطراب بر سلامت جسمی و روانی افراد تاثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند فعالیت سیستم قلبی عروقی، گوارشی، تنفسی و ادراری را تحت تاثیر قرار دهد. از اثرات روانی اضطراب نیز می‌توان به احساس ترس، عصبانیت، بی‌قراری و تنش اشاره کرد. با توجه به اهمیت اضطراب به عنوان یکی از اختلالات مهم روانی، در ادامه این مطلب از مجله اسنپ دکتر قصد داریم تا به طور مفصل درباره اضطراب صحبت کنیم و به پاسخ این سوال بپردازیم که اضطراب چیست و چه تاثیری بر زندگی ما می‌گذارد؟
اضطراب چیست؟
اضطرابی که در برخی از شرایط خاص مانند زمان امتحان یا مصاحبه شغلی اتفاق می‌افتد، واکنش طبیعی بدن به احساس ترس، استرس و تهدید است و نباید آن را یک بیماری در نظر گرفت. در این شرایط، اضطراب چیز بدی نیست و حتی به ما انگیزه می‌دهد تا مثلا برای امتحان یا مصاحبه شغلی خود آماده شویم.
حال اگر اضطراب از حد طبیعی خود فراتر رود و به اضطراب مزمن و مداوم تبدیل شود، دیگر شرایط شما طبیعی نیست! در این حالت، اضطراب بر توانایی شما برای زندگی تاثیر منفی می‌گذارد تا حدی که کنترل آن سخت می‌شود و اغلب با واکنش‌های شدید همراه خواهد بود. این نوع اضطراب علائم خاصی دارد و بر سلامت بدن نیز تاثیر منفی می‌گذارد. به این حالت، اختلال اضطراب (Anxiety disorder) می‌گویند که یک بیماری روانی است و نیاز به درمان و کنترل دارد. جالب است بدانید که بر اساس آمارها، زنان دو برابر مردان، دچار اختلالات اضطراب می‌شوند.
علائم اضطراب
علائم اختلالات اضطراب با توجه به نوع اختلال متفاوت خواهد بود. با این وجود، برخی از علائم کلی را می‌توان به عنوان نشانه‌های اضطراب معرفی کرد که این نشانه‌ها در دو گروه علائم فیزیکی و علائم روانی تقسیم‌بندی می‌شوند. از علائم و تاثیرات اضطراب بر ذهن و روان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس ترس
- مشکلات تمرکز کردن
- تحریک‌پذیری
- افکار وسواسی غیر قابل کنترل
- احساس جدایی از اجتماع و انزوا
اضطراب بر سیستم بدن و اندام‌های مختلف نیز تاثیر می‌گذارد که با علائمی به شرح زیر همراه خواهد بود:
- بی‌قراری
- احساس سرگیجه یا سبکی سر
- تکان دادن پا یا سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها
- تنگی نفس
- خشکی دهان
- تپش قلب (ضربان قلب شدید و سریع)
- حالت تهوع
- نیاز به توالت، بیشتر یا کمتر از حد طبیعی
- عرق کردن
- مشکلات خواب
- دست‌های سرد یا عرق کرده
اثرات اضطراب بر بدن
همان‌طور که گفتیم، اختلالات اضطراب بر عملکرد طبیعی بدن تاثیر نامطلوب می‌گذارند، اما این تاثیر چگونه است؟ آمیگدال بخشی از مغز است که مسئولیت درک و تصور ما از ترس و اضطراب را بر عهده دارد. وقتی فردی درگیر اضطراب مزمن می‌شود، این بخش از مغز، پیام‌های عصبی را به سایر نقاط بدن منتقل می‌کند که نتیجه ارسال این پیام‌ها، ترشح هورمون‌های آدرنالین و کورتیزول یا دیگر واکنش‌ها است. از جمله اثرات اضطراب مزمن بر بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییرات تنفسی مانند حالت هایپرونتیلاسیون (تنفس سریع و کم عمق)
- پاسخ سیستم قلبی عروقی به صورت ضربان قلب سریع‌تر و افزایش جریان خون
- اختلال در عملکرد ایمنی و تضعیف سیستم ایمنی در اضطراب مزمن
- تغییرات عملکرد دستگاه گوارش و علائمی مانند اسهال و استفراغ
- تغییرات فعالیت سیستم ادراری به صورت افزایش حجم ادرار یا بی‌اختیاری ادرار
انواع اختلالات اضطراب
زمانی که از اختلالات اضطراب صحبت می‌کنیم، منظور ما تنها یک بیماری نیست! انواع مختلفی از اختلال اضطراب معرفی شده‌اند که در ادامه این بخش به توضیح هر یک از آنها می‌پردازیم.
۱. اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
اختلال اضطراب فراگیر (Generalized anxiety disorder) حالتی است که در آن، فرد همیشه احساس اضطراب شدید دارد. همچنین اگر اضطراب برای یک موضوع خاص، ۶ ماه یا بیشتر طول بکشد، دیگر حالت طبیعی نیست و اختلال GAD شناخته می‌شود. در موارد شدید، این اختلال بر تمامی جنبه‌های زندگی فرد تاثیر منفی می‌گذارد.
۲. اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
اختلال استرس پس از سانحه (Post-traumatic stress disorder)، در پی یک اتفاق ناخوشایند مانند جنگ، بلایای طبیعی یا حمله فیزیکی اتفاق می‌افتد. علائم این اختلال به صورت اضطراب شدید است که بلافاصله پس از سانحه یا مدت‌های طولانی پس از آن روی می‌دهد.
۳. اختلال اضطراب اجتماعی
در اختلال اضطراب اجتماعی (Social anxiety disorder)، بیمار از قرار گرفتن در اجتماع و موقعیت‌های اجتماعی هراس دارد و رفته رفته به سمت تنهایی و انزوا تمایل پیدا می‌کند. همین ترس از اجتماع موجب شده است که بیش از یک سوم افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، یک دهه یا بیشتر، برای درمان خود و کمک گرفتن از دیگران تعلل کنند.
۴. فوبیا
فوبیا (Phobias) به صورت ترس شدید از یک شی، مکان، موقعیت یا احساس خاص تعریف می‌شود که با واکنش‌های شدید همراه خواهد بود. از نمونه‌های رایج فوبیا می‌توان به فوبیا فضاهای تنگ (کلاستروفوبیا) و ترس از ارتفاع (آکروفوبیا) اشاره کرد.
۵. اختلال وسواس اجباری (OCD)
در اختلال وسواس اجباری (Obsessive-compulsive disorder)، بیمار تمایل دارد که کارهای خاص را بارها و بارها تکرار کند (اجبار) یا افکار مزاحم، ناخواسته و ناراحت‌کننده‌ای را تجربه می‌کند (وسواس). تکرار شستن دست‌ها، شمردن یا بررسی چیزی، از نمونه‌های اجبار هستند و از حالت‌های رایج وسواس نیز می‌توان به وسواس تمیزی و نیاز به تقارن اشاره کرد.
۶. اختلال هراس
اختلال هراس (Panic disorder)، حالت اضطراب، عذاب و ترس از اتفاق‌های احتمالی است که ممکن است در هر زمانی روی دهد. اختلال هراس با علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس و تپش قلب همراه است. برخی از بیماران، اختلال هراس را در کنار دیگر اختلالات اضطراب تجربه می‌کنند.
دلیل اختلالات اضطراب
مانند دیگر بیماری‌ها و مشکلات روحی روانی، پزشکان علت دقیق ابتلا به اختلالات اضطراب را نمی‌دانند. با این وجود، موارد متعددی به عنوان دلایل اضطراب معرفی شده‌اند که از جمله این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تجربیات آسیب‌زای زندگی
- صفات ژنتیکی
- شرایط پزشکی خاص مانند ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت
- سوء مصرف مواد مخدر
- عدم تعادل شیمیایی بدن مانند اختلال هورمون‌ها
- استرس مداوم در مورد کار، امور مالی یا زندگی خانوادگی
- داشتن سایر اختلالات سلامت روان
اضطراب چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص اضطراب مانند بیماری‌های فیزیکی بدن آسان نیست و به صورت سلسله مراتبی انجام می‌شود. زمانی که پس از مشاهده علائم اضطراب به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک ابتدا درباره علائم و شرایط فیزیکی بدن شما سوال می‌کند و به معاینه فیزیکی بدن می‌پردازد. در ادامه، سوابق خانوادگی شما و زمینه ابتلا به بیماری‌های مختلف، توسط پزشک بررسی می‌شود. همچنین پزشک ممکن است برای بررسی سلامت بدن و احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر مانند پرکاری تیروئید، انجام آزمایش خون را تجویز کند. البته به خاطر داشته باشید که هیچ آزمایش خونی نمی‌تواند اضطراب را نشان دهد.
در صورتی که وضعیت فیزیکی بدن شما طبیعی باشد، پزشک، شما را به یک روان‌شناس یا روان‌پزشک ارجاع می‌دهد. روان‌پزشک نیز با بررسی علائم، تغییرات سبک زندگی شما و انجام تست‌ها و آزمون‌های مختلف، ابتلا به اختلالات اضطراب را تشخیص می‌دهد.
عوارض اختلالات اضطراب
اضطراب مزمن و اختلالات اضطراب را نباید نادیده گرفت. هر گونه افکار اضطراب که ماه‌ها ادامه‌دار شود، یک نشانه بیماری است که باید به پزشک مراجعه کنید. از جمله عوارض عدم درمان و بی‌توجهی نسبت به اختلالات اضطراب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افسردگی یا سایر اختلالات سلامت روان
- روی آوردن به مصرف مواد مخدر
- مشکل خواب مانند بی‌خوابی
- مشکلات گوارشی
- سردرد مزمن
- انزوای اجتماعی
- عملکرد نامناسب شغلی و تحصیلی
- کاهش کیفیت زندگی
- افکار خودکشی
مدیریت و درمان اختلالات اضطراب
پس از تشخیص اضطراب، پزشک فرایند درمان را آغاز می‌کند که روش‌های مختلفی برای درمان این حالات روحی دنبال می‌شود. هدف از اجرای این روش‌های درمانی، کاهش علائم اضطراب و سوق دادن بیمار به سمت یک زندگی عادی و عملکرد مناسب در بخش‌های مختلف زندگی است. روش‌های درمان اختلالات اضطراب به شرح زیر هستند:
- دارو درمانی: پزشک ممکن است برای کنترل علائم اضطراب، مصرف برخی داروهای خاص را تجویز کند.
- مدیریت استرس: استرس موجب تشدید اختلالات اضطراب می‌شود و به همین دلیل یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، تمرینات تنفسی، تمرکز حواس و ورزش منظم ضروری است.
- کاهش مصرف کافئین: نوشیدنی‌های حاوی کافئین، علائم اضطراب را تشدید می‌کنند.
- گروه‌های حمایتی: در این گروه‌ها، بیماران تجربیات و روش‌های مقابله‌ای خود در شرایط اضطراب را با دیگران به اشتراک می‌گذارند. این گروه‌های حمایتی، فرصتی برای ارتباط با دیگران و حمایت از روند درمان است.
- آموزش: یک بیمار مبتلا به اختلالات اضطراب باید بیاموزد که چگونه می‌توان اضطراب و علائم آن را کنترل کرد.
راه‌های پیشگیری از اختلالات اضطراب
هیچ راه شناخته شده و دقیقی برای پیشگیری از ابتلا به اضطراب وجود ندارد. با این وجود، برای پیشگیری و مقابله با اضطراب باید دلیل آن را مدنظر قرار دهید و تلاش کنید تا علت اضطراب درمان شود. از جمله روش‌های موثر برای پیشگیری از اضطراب هم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از مصرف مواد مخدر و الکل خودداری کنید و اگر به آنها اعتیاد دارید، برای درمان از پزشک کمک بگیرید.
- اگر اغلب مضطرب هستید، برای درمان خود منتظر نمانید و هر چه زودتر به یک پزشک مراجعه کنید.
- فعال بمانید و در فعالیت‌هایی شرکت کنید که از آنها لذت می‌برید و به شما احساس خوبی می‌دهند.
مراجعه به روان‌شناس برای کنترل اضطراب
در این مطلب به این سوال پاسخ دادیم که اضطراب چیست و چه تاثیری بر زندگی ما می‌گذارد؟ همچنین به معرفی علائم، انواع و روش‌های درمان اضطراب پرداختیم. اختلالات اضطراب مزمن از مشکلات شایع در عصر حاضر محسوب می‌شوند و ممکن است هر فردی دچار این اختلالات شود. با این وجود، یکی از نکات مهم برای رهایی از اضطراب، مراجعه به پزشک و آغاز فرایند درمان است.
علاوه بر امکان مراجعه حضوری به مطب پزشک، شما می‌توانید از اسنپ دکتر برای برقراری ارتباط با بهترین متخصصان استفاده کنید. در این روش، تنها کافی است تا از طریق سایت یا اپلیکیشن اسنپ دکتر، متخصص موردنظر خود را انتخاب کرده و زمان مشاوره خود را با پزشک تعیین کنید. به همین راحتی امکان دریافت مشاوره تلفنی و آنلاین با بهترین پزشکان و روان‌شناسان را خواهید داشت، حتی اگر در دور افتاده‌ترین نقاط کشور باشید.
