چرا می‌ترسیم دیگران ما را ترک کنند؟

طرحواره رهاشدگی یکی از ۱۸ طرحواره ناسازگار اولیه (EMS) است. فرد دارای این طرحواره همواره تصور می‌کند که دیگران از او پشتیبانی نمی‌کنند و در نهایت او را ترک خواهند کرد. این افراد اغلب روابط را ناپایدار، غیرقابل اعتماد و غیر قابل پیش‌بینی می‌بینند. علاوه بر این، اگر درگیر رابطه‌ای هستند، ممکن است به طور وسواس‌گونه‌ای مراقب باشند که فرد مقابل آن‌ها را ترک نکند. در ادامه این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر توضیحات بیشتری درباره طرحواره رهاشدگی ارائه می‌دهیم.

طرحواره رهاشدگی چیست و چه عواملی باعث ایجاد آن می‌شود؟

طرحواره رهاشدگی یک نوع طرحواره ناسازگار است که در دوران کودکی و بر اثر نادیده گرفتن نیازهای کودک، اعم از حمایت، محافظت و محبت ایجاد می‌شود. اینکه چطور این نیازهای برآورده نشده منجر به طرحواره ناسازگار می‌شود، دلایل متعددی دارد. برای مثال، این طرحواره ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که مراقب‌های اصلی کودک (والدین) با نیازهای او هماهنگ نباشند؛ برای مثال ممکن است والدین در مراقبت از کودک اشتباهاتی داشته باشند و یا برای پذیرش مسئولیت تربیت فرزند و برآورده کردن نیازهای او، آمادگی کافی را نداشته باشند. علت طرحواره رهاشدگی همیشه در میان روان‌درمانگران مورد بحث بوده است؛ اما از میان دلایل رایج شکل‌گیری این طرحواره، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• • مشکلات سلامت روان والدین: مانند استرس مزمن، خشم کنترل نشده، طرحواره‌های ناسازگار والدین
  • دوره‌های طولانی جدایی کودک از والدین: برای مثال کار خارج از کشور یا بستری شدن در بیمارستان
  • مرگ یک والد در دوران کودکی

هر کدام از دلایلی که در اینجا ارائه شد، ممکن است مشکلات دیگری را نیز در کودک ایجاد کنند. رویکرد طرحواره درمانی به این صورت است که مراجعه‌کننده، خاطرات دوران کودکی، ترس‌ها و مشکلات خود را به عنوان یک کودک مطرح می‌کند. به این ترتیب با شناسایی دلیل مشکل، روان‌درمانگر می‌تواند مراجع خود را در مسیر بهبود قرار دهد.

علائم طرحواره رهاشدگی چیست؟

اغلب افراد دارای طرحواره رهاشدگی نگران این هستند که دیگران آن‌ها را ترک کنند. درست مانند افراد دارای مشکل دلبستگی اضطرابی، فرد دارای طرحواره رهاشدگی ممکن است نسبت به نشانه‌های ترک شدن بیش از حد هوشیار باشد. این شکل از هوشیاری او را به صرف انرژی زیادی برای نظارت بیمارگونه بر محیط اطراف و عزیزان خود سوق می‌دهد تا هر گونه نشانه‌ای مبنی بر قطع ارتباط را زودتر مشاهده کند.

علاوه بر هوشیاری بیش از حد، فرد دارای این طرحواره ممکن است همواره نگران این باشد که دیگران او را ترک کنند و اغلب به جای تمرکز بر آنچه در واقع اتفاق می‌افتد، بدترین سناریوها را در ذهن خود می‌سازد. در ادامه به شرح نشانه‌های طرحواره رهاشدگی در دوران کودکی و بزرگسالی می‌پردازیم.

طرحواره رهاشدگی در کودکی

کودکان نسبت به بزرگسالان، مهارت کمتری در کنترل احساسات خود دارند. با در نظر گرفتن این موضوع، هنگامی که طرحواره ناسازگار رهاشدگی در کودک شکل می‌گیرد، ممکن است سعی کند مراقبت‌های مورد نیاز خود را از طریق رفتارهای ناامیدکننده‌ای دریافت کند. برای مثال در زمان‌هایی که والدین مجبور به ترک کودک هستند، کودک دچار اضطراب می‌شود. کودکان دارای طرحواره رهاشدگی ممکن است در مدرسه مشکل تمرکز داشته باشند و به دلیل استرس و اضطراب مزمن، این عدم تمرکز شرایط حادتری پیدا کند.

طرحواره رهاشدگی در بزرگسالان

بزرگسالان دارای طرحواره رهاشدگی ممکن است وابسته، حسود یا کنترل‌گر باشند. آن‌ها ممکن است در روابط خود به اطمینان بیشتری نیاز داشته باشند تا مطمئن شوند که فرد مقابل آن‌ها را ترک نخواهد کرد. در واقع، شخص دارای این طرحواره ممکن است در یک رابطه دچار وسواس شود و تمرکز بر هر چیز دیگری برایش مشکل شود.

علاوه بر این، افراد دارای طرحواره رهاشدگی ممکن است با احساس بی‌ارزشی دست و پنجه نرم کنند. از آنجایی که نیاز آن‌ها برای حمایت، رابطه و محافظت مداوم در طول سال‌ها برآورده نشده است، همواره فکر می‌کنند که نقص ذاتی آن‌ها باعث این شکل از نادیده گرفته شدن شده است و آن‌ها لیاقت رابطه سالم را ندارند. این باور ممکن است منجر به نیاز به راضی کردن دیگران شود و یا فرد احساس کند که باید برای تایید دیگران سخت تلاش کند.

قابل درک است که افراد دارای طرحواره رهاشدگی ممکن است استرس و اضطراب زیادی را احساس کنند. آن‌ها به نوبه خود، ممکن است راهکارهای مقابله ناسالم را برای غلبه بر اضطراب به کار بگیرند که از میان آن‌ها می‌توانیم به خودگویی منفی، مصرف مواد مخدر یا پرخوری اشاره کنیم.

راهکارهای ناسالم غلبه بر طرحواره رهاشدگی چیست؟

داشتن رابطه سالم برای افرادی که ترس از ترک شدن دارند، می‌تواند بسیار دشوار باشد. افراد مبتلا به طرحواره ناسازگار رهاشدگی، تمایل دارند با یکی از سه روش اجتناب، جبران بیش از حد یا تسلیم، نسبت به اضطراب جدایی خود واکنش نشان دهند. در ادامه این سه روش را شرح می‌دهیم.

اجتناب

افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی معمولا از روابط صمیمی دوری می‌کنند تا کمتر در معرض آسیب قرار بگیرند. چرا که فکر می‌کنند رابطه آن‌ها در نهایت به پایان خواهد رسید و فرد مقابل، آن‌ها را ترک خواهد کرد. به همین دلیل ممکن است برای جلوگیری از صمیمیت بیشتر، روابط شکوفا شده را خراب کنند.

جبران بیش از حد

از طرف دیگر، فرد دارای طرحواره ناسازگار رهاشدگی ممکن است تصمیم بگیرد که رابطه‌ای را آغاز کند، اما در تلاش برای جلوگیری از ترک شدن، به فکر جبران بیش از حد باشد. این فرد می‌تواند وابسته، حسود یا کنترل‌گر رفتار کند. همچنین ممکن است برای آزمایش تعهد طرف مقابل، مدام او را امتحان کند. این نوع رفتار معمولا ناخواسته باعث دور کردن طرف مقابل می‌شود و پایان رابطه را به همراه دارد. این سیکل معیوب، باور ترک شدن را در فرد تقویت می‌کند و ممکن است در آینده رفتارهای اجتنابی داشته باشد.

تسلیم شدن

افراد دارای این طرحواره که تحت عنوان طرحواره «رهاشدگی بی‌ثباتی» شناخته می‌شود، به این باور تسلیم می‌شوند که نیاز آن‌ها به حمایت، ارتباط سالم یا محافظت مداوم برآورده نخواهد شد. چنین افرادی اغلب احساس بی‌ارزشی دارند و ممکن است تمایل به جذب افرادی داشته باشند که احتمال دارد آن‌ها را ترک کنند. افراد دارای طرحواره رهاشدگی بعد از گذشت یک مدت ممکن است که به یک پیش‌گویی نسبت به روابط خود دچار شوند و این ایده را تقویت کنند که دیگران همیشه در پایان آن‌ها را ترک خواهند کرد. 

درمان طرحواره رهاشدگی

طرحواره ناسازگار رهاشدگی یکی از پرچالش‌ترین طرحواره‌هایی است که اغلب به طرحواره‌های ناسازگار دیگر به ویژه طرحواره‌های انقیاد، وابستگی و نقص/شرم مرتبط است. به همین دلیل درمان علائم آن دشوارتر است. طرحواره درمانی، با تمرکز بر تجربیات اولیه دوران کودکی به طرحواره‌های ناسازگار می‌پردازد. در حالی که تغییر طرحواره‌های ناسازگار دشوار است، با تعهد، ثبات و درمان مناسب، دستیابی به تغییرات مثبت کاملاً امکان‌پذیر است. در ادامه راهکارهایی را برای درمان طرحواره رهاشدگی ارائه می‌دهیم.

مراقب روابط خود باشید

از خود بپرسید که آیا افراد نزدیک به شما، طرحواره شما را تقویت می‌کنند یا خیر. در صورت لزوم باید تغییراتی را اعمال کنید. سعی کنید اطراف خود را با افرادی احاطه کنید که شما را درک می‌کنند و به شما کمک می‌کنند که احساس امنیت داشته باشید. 

از تمایل خود به فاجعه‌سازی آگاه باشید

طبیعی است که رفتار دیگران را با استفاده از داستان‌ها و فرضیاتی برای خود توضیح دهیم؛ مخصوصا زمانی که نگران هستیم. با این حال، اگر علائم طرحواره رهاشدگی را دارید، نباید به این داستان‌ها اعتبار دهید. سعی کنید زمانی که عزیزانتان متفاوت از آنچه شما دوست دارید رفتار می‌کنند، احساسات خود را کنترل کنید. این تغییر رفتار لزوما به این معنا نیست که آن‌ها قصد ترک شما را دارند. از طرف دیگر، اگر نگران این هستید که دیگران شما را در اثر بیماری یا مرگ ترک می‌کنند، سعی کنید احتمال وقوع این اتفاقات را در لحظه به صورت منطقی درک کنید و شواهدی را برای مقابله با ترس خود بیابید.

تمرین ذهنی انجام دهید

افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی ممکن است اضطراب زیادی را در مورد روابط خود تجربه کنند. علاوه بر این، ممکن است در مورد اینکه دیگران آن‌ها را بر اثر بیماری و مرگ ترک کنند، هراس بیمارگونه‌ای داشته باشند. پذیرش این احساسات، موثرترین قدم برای بهبود است. همچنین مهم است که بدانیم این ترس‌ها واقعیت ندارند و الزاما نماینده وضعیت فعلی نیستند. اگر سطح بالایی از اضطراب را تجربه می‌کنید، مراقبه و ذهن‌آگاهی را امتحان کنید. این تمارین، مغز را آموزش می‌دهند تا توجه را بر زمان حال متمرکز کرده و افکار و احساسات دیگر را رها کند.

به روانشناس مراجعه کنید

اگر به طرحواره رهاشدگی دچار هستید، ممکن است خشم حل نشده، ناامیدی و غم زیادی را در مورد روابط گذشته خود داشته باشید. همچنین ممکن است در مورد روابط فعلی خود اضطراب زیادی را تجربه کنید. علاوه بر این، ممکن است نیاز داشته باشید که انتظارات و مرزهای سالمی را برای روابط خود تعیین کنید. با مراجعه به یک روان‌درمانگر با رویکرد طرحواره درمانی می‌توانید تمام این عوامل را به خوبی ارزیابی کرده و در جهت بهبود قدم بردارید.

سخن پایانی

طرحواره‌های ناسازگار، تمام جوانب زندگی ما را در بر گرفته و چالش‌هایی را در روابط و زندگی روزمره ما ایجاد می‌کنند. از میان تمام طرحواره‌های دردسرساز، می‌توانیم به طرحواره رهاشدگی اشاره کنیم که روابط فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به این طرحواره، خود را مستحق یک رابطه سالم نمی‌دانند و همواره بر این باورند که طرف مقابل در نهایت آن‌ها را ترک خواهد کرد.

در این مطلب راهکارهایی را برای مقابله با علائم طرحواره رهاشدگی ارائه دادیم. مراجعه به یک روان‌درمانگر مجرب اثربخشی بالایی دارد. شما می‌توانید از طریق اپلیکیشن اسنپ‌دکتر با روان‌درمانگران مجرب و کارآزموده در ارتباط باشید. پشتیبانی قوی و امکان برقراری تماس در محیط امن، اسنپ دکتر را به یک پلتفرم پرطرفدار برای ویزیت آنلاین تبدیل کرده است.