اختلالات دوقطبی چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اختلال دوقطبی، نوعی اختلال در گروه خلقی و شیدایی است که موجب می‌شود تا فرد دچار، نوسانات شدید خلق‌وخویی را تجربه کند. نوساناتی که باعث می‌شوند او دوره‌ای کاملا افسرده و در دوره‌ای دیگر سرزنده یا اتفاقا پرخاشگر باشد. همین طور در فواصلی شخص، خلق‌وخویی کاملا طبیعی داشته و عواطف و احساسات او، سالم به نظر می‌رسند. این اختلال باید به موقع تشخیص داده شده و وارد فاز درمانی شود. به این شکل تا حد زیادی قابل کنترل و درمان خواهد بود. پیشنهاد می‌کنیم که برای شناخت چندوچون اختلالات دوقطبی، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
تعریف اختلال دوقطبی
این اختلال خود را در شکل تغییرات رفتاری، احساسی، تفکر و به طور کلی خلق‌وخویی نشان می‌دهد. فرد مبتلا به اختلال دوقطبی؛ سه دوره را تجربه می‌کند:
- دوره سلامت
- دوره افسردگی
- دوره شیدایی یا مانیا
هر یک از این دوره‌ها ممکن است کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا بلندمدت باشند. به طور معمول پیش از پیچیده شدن مراحل بیماری، دوره سلامت طولانی‌تر از دوره‌های دیگر است. لازم به ذکر است که هر یک از ما ممکن است به دلایل مختلف، تغییرات خلقی را تجربه کنیم و لزوما تمام این تغییرات، مربوط به اختلال نیست. در بیماری دوقطبی، اختلالات خلقی، خود را به شکلی عجیب و از همه مهم‌تر بدون علت نشان می‌دهند.
به طور نمونه در زندگی طبیعی، شما ممکن است به علت حادثه‌ای غمگین یا افسرده شوید، یا اتفاقی دیگر روحیه‌ای عالی و پرنشاط به شما بدهد. اما در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، هر یک از این حالات، بدون علت و کاملا ناگهانی و پرفشار رخ می‌دهند.
سن ابتلا به بیماری اختلال دوقطبی
به طور معمول این بیماری در سال‌های شروع دوران جوانی ظهور پیدا کرده و می‌تواند تا سنین بزرگسالی به وضعیت پیچیده و شدید خود برسد. البته نمونه‌هایی از ابتلای افراد با سن کمتر و در دوران نوجوانی نیز کم نیستند.
علائم و نشانه‌های اختلال دو قطبی
همان طور که اشاره کردیم بیماری دوقطبی، معمولا فرد را با سه دوره زیست روبرو می‌کند: افسردگی، سلامت و شیدایی. دوره سلامت که قرار است رفتارها و خلق‌وخوی فرد طبیعی باشند؛ از این روی به علائم در دو دوره افسردگی و شیدایی می‌پردازیم. لازم به توضیح است که در دوره مانیا یا شیدایی، لزوما قرار نیست با یک فرد شاد و سرزنده روبرو باشیم؛ بلکه گاهی اوقات این دوره خود را با پرخاشگری نشان می‌دهد.
علائم بیماری دوقطبی در دوره افسردگی
این دوره معمولا حداقل برای دو تا سه هفته، طول کشیده و ممکن است طولانی‌تر نیز باشد. از جمله نشانه‌های ابتلا به بیماری دوقطبی در چرخه افسردگی آن، موارد زیر قابل توجه هستند:
- توهمات رنج‌آور
- بی‌انرژی بودن
- افسردگی و غمزدگی
- تغییرات اشتهایی
- اختلالات خواب
- بی‌رغبتی نسبت به چیزهایی که پیش از این جذاب بودند
- از دست دادن اعتمادبه‌نفس
- احساس گناه بی‌جهت
- میل به خودکشی
علائم بیماری دوقطبی در دوره شیدایی
دوره مانیا، حداقل دو تا سه ماه به طول می‌انجامد. نشانه‌های اصلی که در فرد مبتلا به این اختلال در دوره شیدایی یا مانیا دیده می‌شوند، به شرح زیر هستند:
- سرخوشی زیاد
- پرانرژی شدن
- اعتمادبه‌نفس کاذب و زیاد از حد
- پرخاشگری
- کاهش ساعات خواب
- توهم و شنیدن صداهای موهومی
- تحریک‌پذیری بالا
- افزایش میل جنسی شدید، توأم با رفتارهای خطرناک جنسی
- پرحرفی
- افزایش ریسک‌پذیری
- سوءمصرف مواد مخدر
- قضاوت‌های شتابزده
- تصمیم‌گیری ناگهانی و بدون تفکر با ریسک بالا
دلایل دچار شدن به اختلال دوقطبی
یکی از اصلی‌ترین دلایل مبتلا شدن شخص به بیماری دوقطبی، ساختار ژنتیکی مغزی او هستند. در حقیقت این بیماری، برخلاف بیشتر اختلالات شخصیتی، بیش از آن که به محیط پیرامون مربوط باشد، به فعالیتهای مغزی و ساختاری خود شخص، مرتبط است. البته ممکن است فردی با وجود داشتن زمینه مغزی برای دچار شدن به بیماری دوقطبی، به لحاظ شرایط تربیتی و محیط زندگی، به قدری در محدوده امن قرار داشته باشد که هرگز حالت قابل شناخت این اختلال را تجربه نکند.
از سویی دیگر برای فردی که زمینه مغزی کمی از این اختلال وجود دارد، قرار گرفتن در محیط رشد و زندگی پرتنش و اضطراب، همچون یک کاتالیزور عمل کرده و خیلی زود او را به نقطه اوج بیماری می‌رساند. همین طور شکست‌های عشقی دردناک، فوت نزدیکان و عزیزان، مصرف مواد مخدر، اتفاقات ناگوار زندگی که از تحمل فرد خارج بوده و موارد مشابه، به دامن زدن این اختلال منجر خواهند شد.
تشخیص بیماری دوقطبی
یکی از پرچالش‌ترین تشخیص‌های اختلالات روانی، تشخیص بیماری دوقطبی است. از آن‌جایی که در زمان مراجعه فرد به روانپزشک یا روانشناس، ممکن است فرد بدون نشان دادن دوره مانیا، تنها فاز افسردگی را نمایان کند؛ اشتباه در تشخیص به سادگی اتفاق می‌افتد. از این روی لازم است که حتما پزشک شرح حال کاملی از تغییرات خلقی بیمار را از اطرافیان نزدیک او دریافت کرده و طول دوره تشخیص را طولانی‌تر از دیگر اختلالات پیش ببرد.
پزشک متخصص قطعا شرح حالی از گذشته فرد و تاریخچه خانوادگی او دریافت خواهد کرد که کمک بزرگی به شناخت و تشخیص این اختلال می‌کنند.
همین طور اطرافیان شخص نیز باید پس از شروع دوره درمانی، گزارش دقیق و کاملی از تغییرات خلقی او در اختیار مشاور و پزشک قرار دهند تا در صورت خطا در تشخیص اختلال، به سرعت اصلاح فرایند درمانی، صورت بگیرد.
درمان اختلال دوقطبی
چارت درمانی این بیماری، بیشتر وابسته به داروهایی است که جنبه تثبیت‌کننده و پایدارسازی خلق‌وخود دارند. البته به همراه دارودرمانی، در بسیاری از مواقع، روان‌درمانی نیز توصیه شده و طی جلساتی برای بیمار تجویز می‌شود. داروهایی چون لیتیم، کاربامازپین، لاموتریژین، والپرات سدیم و … که البته پس از معاینات لازم و تجویز روانپزشک متخصص، مصرف خواهند شد؛ در کنترل این بیماری بسیار موثر هستند.
شانس بهبودی افراد دچار به اختلال دوقطبی
اگر چه این اختلال می‌تواند بسیار ناگوار و آزاردهنده باشد؛ اما در صورتی که فرد مراجعه به روانپزشک و روانشناس داشته و دوره درمانی دارویی و روان‌درمانی خود را به صورت منظم طی کند، کنترل بیماری با موفقیت بالایی انجام می‌پذیرد. به این ترتیب پس از مدتی که از شروع درمان گذشت، فرد رفته رفته به فرایند طبیعی زندگی وارد شده و با دنبال کردن درمان، هرگز دوباره تغییرات خلقی افسردگی و مانیا را تجربه نمی‌کند.
از این جهت توصیه می‌شود که با مشاهده چند مورد توأم از علائمی که در بالا گفته شد، حتما از مشاوره اولیه روانشناسی و در پی آن، در صورت لزوم مراجعه به روانپزشک استفاده کنید.
کلام آخر
بیماری اختلال دوقطبی، می‌تواند برای فرد مبتلا و اطرافیان او، بسیار آزاردهنده باشد. رها کردن این بیماری و عدم پرداختن به درمان، اختلال را افسارگسیخته کرده و فرایند درمانی را سخت‌تر و طولانی‌تر خواهد کرد. از این روی پیشنهاد می‌شود که در صورت وجود هر گونه شکی نسبت به این اختلال در خود یا اطرافیان خود، در نزدیک‌ترین زمان از مشاوره روانشناسی آنلاین یا تلفنی، از طریق سرویس پزشک و مشاور اسنپ برخوردار شوید.
