اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک چیست؟

احتمالا شما نیز تا به حال با افرادی که سطحی از نمایشی بودن یا دمدمی‌مزاجی را دارند، روبرو شده‌اید. دمدمی‌مزاج بودن، یکی از خصوصیت‌هایی است که سطح پایین و کنترل‌شده آن، اشکالی نداشته؛ اما در حالت شدت پیدا کرده، به اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک نزدیک می‌شود. 

این اختلال شخصیتی، به شکل رفتارهای نمایشی، هیجان‌زده و توأم با دمدمی‌مزاجی همراه است. این عده همیشه انتظار تائید شدن از سوی دیگران را داشته و برخلاف چیزی که به نظر می‌رسد، به هیچ وجه کوه اعتمادبه‌نفس نیستند.

تعریف اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک

اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک، خود را به شکل خودنمایی و نیاز به تائید نشان می‌دهد. افراد مبتلا به این اختلال، به شدت نیاز دارند که از سوی دیگران تائید شده و مرکز توجه باشند. 

در غیر این صورت، شخص به سمت افسردگی سوق پیدا کرده و حتی در موارد شدید، ممکن است که دست به رفتارهای هیجانی ناگهانی چون خودکشی بزند. میل به برتری‌جویی کاذب و به رخ کشیدن خود، در این افراد طغیان کرده و در صورتی که بازخورد مورد نظر خود را از اطرافیان دریافت نکنند، به شدت سرخورده و مایوس خواهند شد. 

این خودنمایی می‌تواند از طریق نوع پوشش، نوع رفتار یا لحن و کلام باشد. به هر ترتیب فرد مبتلا به این اختلال، از هر مسیری برای به نمایش درآوردن خود، بارها بیش از آن چیزی که هست، سعی دارد. این افراد، اگرچه از بیرون قوی و بااعتمادبه‌نفس به نظر می‌رسند؛ اما در باطن، فوق العاده آسیب‌پذیر و شکننده بوده و به راحتی فرومی‌ریزند.

دلایل ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی

عوامل مختلفی موجب ابتلای یک فرد به اختلال شخصیت نمایشی می‌شود. سابقه ژنتیکی، از جمله مواردی است که چون دیگر اختلالات شخصیتی، به اثبات رسیده و در کنار آن، مسائل مربوط به دوران کودکی، از دست دادن یکی از والدین، تنبیه یا تشویق اشتباه از سوی والدین، طلاق والدین و … ممکن است موجب بروز این اختلال شوند. 

البته این یک مسیر دو سویه نیست و به هیچ وجه نمی‌توان عوامل بالا را به صورت صددرصدی، موجب بروز این اختلال دانست و در هر شرایطی فردی که در این وضعیت رشد کرده را محکوم به ابتلا به اختلال هیستریونیک دانست. 

بسیاری از افراد باوجود قرار گرفتن در شرایط ناگوار بالا، بدون هیچ گونه اختلال شخصیتی رشد کرده و اتفاقا افرادی محکم و باثبات هستند؛ اما عوامل بالا ممکن است ریسک ابتلا به این اختلال را دوچندان کنند.

عارضه‌های رفتاری و عملکردی اختلال شخصیت هیستریونیک

افرادی که به این اختلال دچار می‌شوند، ممکن است برای مدتی مشکلی احساس نکرده و تنها درون خود با یک جدال پیوسته برای به رخ کشیدن و نمایش بوده و منتظر بازخوردهای مثبت باشند. اما درست از زمانی که به دلایل منطقی این بازخوردها، مطابق میل فرد اتفاق نمی‌افتد؛ عوارض جدال درونی خود را نشان می‌دهد. میل شدید به تائید و تحسین شدن و عدم رسیدن به آن؛ باعث می‌شود تا:

• فرد دچار افسردگی متوسط تا شدید شود.
• در روابط عاطفی خود ضعیف عمل کرده و اگر در زندگی زناشویی قرار دارد، شکست در روابط جنسی و زناشویی را تجربه کند.
• در روابط شغلی خود، متزلزل شده و افت شدید عملکردی داشته باشد.
• ترس از رخ دادن حوادث گوناگون منفی بر او مستولی شده و آینده چون غولی مهیب مقابلش قرار بگیرد.
• در نهایت در کنترل، مدیریت و حتی انجام کارهای عادی زندگی خود، دچار آسیب‌های جدی شود.

تشخیص اختلال شخصیت نمایشی

برای تشخیص این اختلال شخصیتی، لازم است که حتما فرد به روانشناس مراجعه داشته و طی جلساتی، شرایط او به خوبی از سوی مشاور روانشناس، بررسی شود. تنها در این صورت می‌توان به طور جدی و دقیق وضعیت بیماری و شدت آن را تشخیص داده و فرایند درمانی را برای آن آغاز کرد. 

در نظر داشته باشید که عدم مراجعه و شروع به درمان جدی، می‌تواند به راحتی این اختلال را تشدید کرده و وضعیت را برای فرد به نقطه بحرانی برساند. از این جهت اهمیت بسیار زیادی دارد که حتما پیگیری‌های لازم در زمان طلایی انجام گرفته و درمان کامل شود.

علائم ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی

ابتلا به این اختلال از سطح ابتدایی تا پیشرفته آن، علائم و نشانه‌هایی دارد که باعث می‌شود اطرافیان فرد و حتی خود او، نسبت به این عارضه مشکوک شوند. از جمله این علائم و نشانه‌ها، موارد زیر برجسته‌تر هستند:

• نیاز شدید به مرکز توجه بودن
• نیاز به دریافت تائید و تحسین مداوم از اطرافیان
• دمدمی‌مزاج بودن و تغییر خلق و خوی مداوم
• نبود حس عمقی‌نگری
• روابط سطحی با اطرافیان 
• نمایشی بودن هیجانات و غلو بیش از اندازه در ابراز آن‌ها
• سعی به جلب توجه کردن از طریق ظاهر، آرایش و پوشش و حتی توناژ صدا در زمان صحبت کردن یا خندیدن
• حسادت زیاد به اطرافیان
• رفتارهای غلیظ جنسی در محیط‌های نامناسب
• افسردگی بی‌دلیل یا شادی بی‌پایان ناگهانی
• عدم انتقادپذیری
• اتخاذ تصمیمات عجولانه

درمان اختلال شخصیت هیستریونیک

درمان این اختلال پس از تشخیص، از روش‌های مختلفی به صورت موازی پیش می‌رود. دارودرمانی، گروه درمانی، خانواده درمانی، زوج درمانی، درمان‌های شناختی و رفتاری و … تیپ درمانی کامل این اختلال را تشکیل می‌دهند که هر یک باید در جلسات مشخص و در طول زمان، صورت گرفته و رفته رفته وضعیت فرد، به شرایط عادی و مطلوب نزدیک شود. 

ممکن است این افراد برای درازمدت، به مراقبت درمانی و تکمیلی نیاز داشته باشند تا از عود مجدد اختلال یا تبدیل آن به اختلالات دیگر، جلوگیری موثری به عمل بیاید.

سخن پایانی

با توجه به عوارض قابل توجهی که اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک داشته و در موارد شدید و بدون دریافت درمان، ممکن است افسردگی را به حدی برساند که فرد دست به اقدامات خطرناکی چون خودکشی بزند، لازم است که به محض شک به این بیماری، مراجعه به روانشناس صورت بگیرد. 

در صورت نیاز و تشخیص روانشناس، ارجاع به روانپزشک نیز به صورت موازی انجام خواهد شد. شما می‌توانید جهت دریافت مشاوره آنلاین یا تلفنی، از سرویس پزشک و مشاور اسنپ استفاده کرده و در کمترین زمان راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.