سرطان لوزالمعده چیست؟
سرطان لوزالمعده (Pancreatic cancer) در بافت‌های پانکراس، یک غده درون‌ریز حیاتی که در پشت معده قرار دارد، رخ می‌دهد؛ عضوی که با تولید آنزیم‌هایی در بدن به هضم چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها کمک می‌کند و نقشی اساسی در این فرایند ایفا می‌کند. لوزالمعده همچنین دو هورمون مهم تحت عنوان گلوکاگون (Glucagon) و انسولین (Insulin) را تولید می‌کند.
این هورمون‌ها مسئول کنترل متابولیسم گلوکز (یا همان قند) هستند. انسولین به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا گلوکز را برای تولید انرژی متابولیزه کنند و گلوکاگون به افزایش سطح گلوکز، زمانی که خیلی پایین است، کمک می‌کند. تشخیص سرطان لوزالمعده یا همان پانکراس به سبب موقعیتی که در بدن دارد، دشوار است و اغلب در مراحل پیشرفته‌تر بیماری تشخیص داده می‌شود. براساس سلولی که در آن شروع می‌شود، دو نوع اصلی از سرطان پانکراس وجود دارد که عبارتند از آدنوکارسینوم پانکراس و اگزوکرین پانکراس.
در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر به علائم، انواع و روش‌های درمان سرطان لوزالمعده اشاره می‌کنیم.
علائم سرطان لوزالمعده چیست؟
علائم سرطان پانکراس اغلب تا مراحل پیشرفته‌تر ظاهر نمی‌شود و می‌تواند شبیه علائم سایر بیماری‌ها باشد که تشخیص را به امری چالش برانگیزتر تبدیل می‌کند. برخی از علائم رایجی که توسط انجمن سرطان آمریکا جمع‌آوری شده عبارتند از:
- درد شکم یا کمر
- زردی، که در حدود ۷۰ درصد افراد مبتلا به این نوع سرطان وجود دارد
- کم اشتهایی و کاهش وزن
- ورم کیسه صفرا یا کبد
- لخته شدن خون، ترومبوز ورید عمقی یا آمبولی ریه
- دیابت
- مدفوع خاکستری کم‌رنگ یا چرب
- تهوع و استفراغ
- تب و لرز
- خستگی
- اسهال یا یبوست
- سوء هاضمه
- بثورات ناشی از یرقان (Jaundice)
با گسترش سرطان، به تعداد این علائم اضافه می‌شود یا علائم ذکر شده حالتی تشدید یافته به خود می‌گیرند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر سرطان لوزالمعده قرار دارند؟
دانشمندان دقیقاً نمی‌دانند چه عاملی باعث سرطان لوزالمعده می‌شود، اما تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل مختلفی می‌تواند خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهند که در ادامه به هر کدام اشاره می‌کنیم:
عوامل ژنتیکی
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این بیماری ممکن است در خانواده‌ها ایجاد شود. شرایط ژنتیکی‌ای که ممکن است با سرطان لوزالمعده مرتبط باشد، عبارتند از:
- سندرم فون هیپل-لیندو (Von Hippel-Lindau)
- سندرم پوتز-جگرز (Peutz-jeghers)
- سندرم لینچ (Lynch)
جنسیت و سن
تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد که مردان بیشتر از زنان به سرطان پانکراس مبتلا می‌شوند. علاوه بر آن، عامل سن می‌تواند نقش بسیار مهمی در احتمال ابتلا به سرطان ایفا کند. با وجود این که سرطان لوزالمعده در هر سنی از جمله در دوران کودکی رخ می‌دهد، اما احتمال بروز آن پس از سن ۵۵ سالگی در اشخاص بیشتر است.
قرار گرفتن در معرض سموم محیطی
قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی در تمیزکننده‌های مختلف یا فلزکاری ممکن است خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهد.
سایر عوامل پزشکی
افرادی که دارای شرایط بهداشتی زیر هستند، ممکن است در معرض خطر ابتلا به این سرطان باشند:
- سیروز (Cirrhosis) یا زخم کبد
- عفونت معده
- هلیکوباکتر پیلوری
- دیابت
- چاقی
- پانکراتیت مزمن یا التهاب پانکراس
سبک زندگی
برخی از عوامل در سبک زندگی اشخاص نیز می‌تواند در ابتلا به سرطان پانکراس، نقش داشته باشد که عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- داشتن اضافه وزن
- عدم انجام تمرینات ورزشی
- رژيم غذایی سرشار از گوشت قرمز، چربی و سبزیجات
- نوشیدن مقدار زیادی الکل در طول زمان
- مصرف دو یا چند نوشابه غیرالکلی در روز
مراحل سرطان لوزالمعده
آینده سرطان لوزالمعده تا حدود بسیار زیادی به این موضوع بستگی دارد که در چه مرحله‌ای از ابتلا، پزشکان می‌توانند آن را تشخیص دهند. منظور از مراحل سرطان، میزان گسترش آن در بدن است. برای سرطان لوزالمعده، این مراحل عبارت‌اند از:
- مرحله یک: سرطان در پانکراس است و بومی‌سازی شده است.
- مرحله دو: سرطان به مجرای صفراوی و سایر ساختارها رسیده اما به غدد لنفاوی نمی‌رسد که منطقه‌ای است.
- مرحله سه: سرطان غدد لنفاوی را تحت تأثیر قرار می‌دهد اما همچنان منطقه‌ای است.
- مرحله چهار: سرطان به سایر اندام‌ها و قسمت‌های بدن رسیده است.
در مراحل اولیه، روش‌های درمانی ممکن است در نهایت منجر به خروج توده سرطانی از پانکراس شود. با این حال، با افزایش و پیشرفت سرطان، درمانِ این بیماری به موضوعی چالش برانگیزتر تبدیل می‌شود. به نقل از مقاله‌ای منتشر شده درباره سرطان پانکراس، گفته می‌شود که حدود ۲۳ درصد از افراد مبتلا به این سرطان، در زمان تشخیص موضعی قرار دارند و احتمال درمان در آنها بیشتر است در حالی که ۵۲ درصد از افراد، زمانی این بیماری را تشخیص می‌دهند که سرطان به سایر قسمت‌های بدن سرایت کرده است.
روش‌های درمانی سرطان لوزالمعده چیست؟
گزینه‌های درمانی سرطان پانکراس به موارد زیر بستگی دارند:
- نوع سرطان پانکراس در یک فرد
- مرحله آن
- سن فرد، سلامت کلی و سایر موارد
- خصوصیات
- انتخاب‌های شخصی و سبک زندگی آنها
به‌طور کلی، هدف از درمان سرطان لوزالمعده این است که:
- سرطان را حذف کند
- پیشرفت آن را به تاخیر بیندازد یا متوقف کند
- علائم و دردهای ناشی از آن را تسکین دهد
در ادامه به روش‌های درمانی سرطان لوزالمعده اشاره می‌کنیم:
عمل جراحی
اگر سرطان در زمان تشخیص موضعی باشد، ممکن است بتوان با برداشتن تمام یا بخشی از پانکراس، سلول‌های سرطانی را از بین برد. سه روش اصلی جراحی برای سرطان پانکراس عبارت‌اند از:
-
- روش ویپل: در این روش، جراح سر لوزالمعده و گاهی اوقات کل آن را همراه با بخشی از معده، دوازدهه، غدد لنفاوی و سایر بافت‌ها برمی‌دارد. عوارض این عمل شامل عفونت، خون‌ریزی و مشکلات معدوی است.
- پانکراتکتومی دیستال: در این روش، جراح بخشی از پانکراس و معمولاً طحال را برمی‌دارد. طحال از سیستم ایمنی پشتیبانی می‌کند، در نتیجه ممکن است پس از برداشتن آن، خطر عفونت در ناحیه جراحی شده افزایش پیدا کند.
- پانکراتکتومی کامل: در این عمل، جراح کل پانکراس و طحال را برمی‌دارد. یک فرد می‌تواند بدون لوزالمعده زندگی کند اما خطر ابتلا به دیابت افزایش می‌یابد چرا که بدن دیگر سلول‌های انسولین را تولید نمی‌کند.
جراحی تسکینی
جراحی تسکینی می‌تواند به تسکین علائمی مانند انسداد مجرای صفراوی یا دوازدهه کمک کند. پزشکان در این روش بای‌پسی را ایجاد می‌کنند تا صفرا بتواند به جریان خود از کبد ادامه دهد. این جراحی می‌تواند درد و مشکلات گوارشی را به حداقل برساند.
گزینه دیگر در این میان نیز این است که یک استنت کوچک در مجرای صفراوی قرار دهند تا مجرا باز بماند. این یک روش کمتر تهاجمی است که با استفاده از آندوسکوپ انجام می‌شود.
آمبولیزاسیون
در آمبولیزاسیون، یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی، ماده‌ای را به سرخرگ تزریق می‌کند که مانع از رسیدن خون به سلول‌های سرطانی می‌شود و بدون خون‌رسانی، این سلول‌ها به‌شکلی خود به خود می‌میرند. عوارض جانبی آمبولیزاسیون شامل درد شکمی، حالت تهوع، عفونت و خطر لخته شدن خون در ناحیه تزریق است.
فرسایش
در فرسایش (Ablation)، از گرما یا سرما برای از بین بردن تومور استفاده می‌کنند. جراح در این روش یک سوزن یا یک پروب را برای اعمال درمان به بدن وارد می‌کند. عوارض جانبی احتمالی فرسایش می‌تواند شامل درد، عفونت و خون‌ریزی داخلی باشد.
شیمی درمانی
شیمی درمانی یک درمان دارویی است که می‌تواند سلول‌های سرطانی را از بین ببرد و از گسترش آنها جلوگیری کند. پزشک ممکن است این روش را به تنهایی یا با روش‌های درمانی دیگر تجویز کند. شیمی درمانی همچنین موجب تسکین علائم در مراحل بعدی گسترش سرطان می‌شود.
شخص مبتلا، درمان را در چرخه‌های دو تا سه هفته‌ای دریافت می‌کند و پس از آن، وارد یک دوره استراحت می‌شود؛ دوره‌ای که به بدن فرصت می‌دهد تا بین دوزهای مصرف‌شده، بهبود یابد. عوارض جانبی این روش شامل ریزش مو، حالت تهوع، استفراغ و خستگی است.
درمان‌های هدفمند
این روش جدیدتر از شیمی درمانی است که با هدف قرار دادن موادی که برای رشد سلول‌های سرطانی مورد نیاز است، سرطان پانکراس را درمان می‌کند. انواع مختلفی از درمان هدفمند وجود دارد که عبارت‌اند از:
- مهارکننده‌های EGFR که پروتئین EGFR را مسدود می‌کنند.
- مهارکننده‌های PARP که آنزیم‌های PARP را مسدود می‌کنند.
- مهارکننده‌های NTRK
برخلاف شیمی درمانی، در این روش داروها برای اهداف خاصی مصرف می‌شوند؛ موضوعی که تأثیر کلی را در بدن کاهش می‌دهد. با این حال، همچنان این احتمال وجود دارد که مصرف دارو، اثرات نامطلوبی را به همراه داشته باشد که این در هر فرد متفاوت است.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی با کمک به سیستم ایمنی بدن که سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و از بین می‌برد، فرایند درمان را تسریع می‌کند. مهارکننده‌های PD-1 یکی از انواع ایمونوتراپی‌هایی هستند که ممکن است به درمان سرطان پانکراس کمک کنند. اشخاص مبتلا، این درمان را به صورت انفوزیون، هر دو تا سه هفته یک بار، دریافت می‌کنند.
عوارض جانبی احتمالی در این روش درمانی شامل خستگی، سرفه، بثورات پوستی و درد مفصل است.
پرتو درمانی
پرتو درمانی با متمرکز کردن پرتوهای پر انرژی روی سلول‌های سرطانی، این بیماری را از بین می‌برد. این روش می‌تواند تومور را کوچک یا حذف کند و در مراحل بعدی، با رفع یا کاهش انسداد به تسکین علائم بیماری نیز کمک می‌کند. درست مثل شیمی درمانی، پرتو درمانی می‌تواند عوارض جانبی مانند تغییرات پوستی، اختلالات گوارشی و خستگی را در اشخاص به همراه داشته باشد. با این حال، این موارد معمولاً پس از تکمیل درمان از بین می‌روند. اشخاص مبتلا ممکن است پرتو درمانی را به تنهایی یا با درمان‌های دیگر، معمولاً برای پنج روز در هفته و به مدت چند هفته یا حتی ماه، دریافت کنند.
انواع سرطان لوزالمعده چیست؟
انواع مختلفی از سرطان پانکراس وجود دارد که تمایز اصلی میان آنها، تأثیری است که بر غدد درون‌ریز و برون‌ریز می‌گذارند. در ادامه به دو نوع اصلی این سرطان اشاره می‌کنیم:
سرطان پانکراس اگزوکرین
غدد برون‌ریز آنزیم‌هایی تولید می‌کنند که وارد روده می‌شوند و به هضم چربی، پروتئین و کربوهیدرات‌ها کمک می‌کنند. بخش وسیعی از پانکراس از غدد برون‌ریز تشکیل شده است. انواع تومورهایی که می‌توانند بر عملکرد برون‌ریز غدد تاثیر بگذارند عبارت‌اند از:
- آدنوکارسینوم‌ها
- کارسینوما
- تومورهای کیستیک
بیشتر تومورهای پانکراس بر عملکرد برون‌ریز تاثیر می‌گذارند.
سرطان غدد درون‌ریز پانکراس
غدد درون‌ریز مجموعه‌های کوچکی از سلول‌ها هستند که به جزایر لانگرهانس (Islets of Langerhans) معروف هستند که هورمون‌های انسولین و گلوکاگون را در جریان خون آزاد می‌کنند و مدیریت سطح قند خون را بر عهده دارند. مشکلات مربوط به این غدد می‌تواند منجر به دیابت شود.
چگونه از ابتلا به سرطان پانکراس پیش‌گیری کنیم؟
هنوز مشخص نیست که چه عاملی باعث ایجاد سرطان پانکراس در بدن می‌شود؛ به همین ترتیب، هیچ راه قابل اعتمادی برای پیش‌گیری از آن وجود ندارد. در حالی که برخی روش‌ها ممکن است خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش دهد، مواردی دیگر مانند سابقه خانواده و سن، قابل تغییر نیستند. اما چند تغییر در سبک زندگی هر شخص، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را کاهش دهد. این تغییرات عبارت‌اند از:
- ترک سیگار: اگر در حال حاضر سیگار می‌کشید، پیشنهاد می‌کنیم که با استفاده از روش‌های مختلف، مصرف آن را کنار بگذارید.
- وزن متوسطی را حفظ کنید: مجموعه‌ای از عوامل می‌توانند در اضافه وزن و چاقی نقش داشته باشند که برخی از آنها را نمی‌توانید کنترل کنید. به همین سبب، پیشنهاد می‌کنیم که برای کنترل این موضوع به یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کنید.
- برنامه غذایی کاملی داشته باشید: برخی مواد غذایی مانند گوشت قرمز، گوشت فرآوری شده، شکر و غذاهای سرخ شده ممکن است خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند. نیازی به حذف کامل این مواد غذایی نیست؛ تنها اقدام لازم این است که برنامه غذایی خود را با اضافه کردن میوه‌ها، سبزیجات تازه و پروتئین‌های بدون چربی، متعادل کنید.
