ترایپوفوبیا یا ترس از فرورفتگی چیست و چگونه درمان می‌شود؟
آیا تن و بدنتان از دیدن کندوی عسل، اسفنجهای دریایی یا حباب‌های صابون می‌لرزد و حالت بدی در شکمتان احساس می‌کنید؟ پس ممکن است به ترایپوفوبیا یا همان ترس از سوراخ و فرورفتگی مبتلا باشید! البته لزوم اینکه با دیدن این چیزها حال بدی پیدا کنید، به این معنا نیست که قطعا مبتلا به این بیماری هستید. چیزی که در ادامه این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر قرار است بررسی کنیم، چیستی ترایپوفوبیا، علائم و نحوه درمان آن است.
ترایپوفوبیا (Trypophobia) چیست؟
نام این بیماری برای اولین بار در یک انجمن اینترنتی مطرح شد که ترکیبی از کلمه یونانی trypta به معنای سوراخ و کلمه phobia به معنای ترس است. اما خود کلمه ترایپوفوبیا به زمان یونان باستان برنمی‌گردد و موضوع نسبتا جدیدی محسوب می‌شود.ترایپوفوبیا یا همان ترس از سوراخ‌ها و فرورفتگی‌ها، یکی از انواع ترس‌ها از چیزهای بی‌خطر است مانند اتوفوبیا (ترس از تنها ماندن)، ترس از مو، ترس از میکروب، ترس از چیزهای کوچک و… . افرادی که مبتلا به ترایپوفوبیا هستند، در مواجهه با الگوهایی که دارای سوراخ و یا نقطه هستند، عکس‌العمل احساسی و فیزیکی قوی از خود نشان می‌دهند. هر چقدر حجم این سوراخ‌ها بیشتر باشد، آنها ناراحتی بیشتری را حس می‌کنند.
آیا ترایپوفوبیا یک فوبیای واقعی است؟
فوبیاهای واقعی آن‌هایی هستند که به‌قدری ترس و وحشت در فرد ایجاد کنند که مانع فعالیت‌های روزانه او و باعث ایجاد اختلال در آن شوند. طبق گفته انجمن روان پزشکی آمریکا (APA)، ترایپوفوبیا این استانداردها را ندارد. APA به طور رسمی در نسخه پنجم کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی که شامل حجم زیادی از بیماری‌های روانی شناخته شده و علائمشان است، ترایپوفوبیا را به عنوان یک ناهنجاری نمی‌داند. البته تحقیقات در این زمینه هم بسیار محدود است و مطالعات موجود هنوز به این نتیجه نرسیده است که آیا این فوبیا یک بیماری روانی منحصر به فرد محسوب می‌شود یا خیر. متخصصان ترایپوفوبیا را نه ترس، بلکه یک بیزاری و انزجار می‌دانند.
چه عواملی باعث ترایپوفوبیا می‌شود؟
البته تا حدود زیادی با توجه به تعریف ترایپوفوبیا، می‌توان دریافت که چه عواملی به عنوان محرک‌های آن عمل می‌کنند. اما با این حال در زیر به موارد رایجی که به عنوان محرک ترایپوفوبیا شناخته می‌شود اشاره می‌کنیم:
- سوراخ یا سنگریزه در بتن
- سوراخ‌های هوا در تکه‌ای نان
- الگوهایی که هنگام پختن کیک در آن ایجاد می‌شود
- سر گل نیلوفر آبی
- مشکلات پوستی مانند زخم‌ها
- حیواناتی که پوستشان نقطه نقطه است مانند پلنگ
- سری دوش حمام
- LED های چراغ‌های راهنما
- کندوی عسل
- زغال سنگ
- نان کنجدی
- توت فرنگی
- پنیر سوئیسی
- اسفنج
- انار
- حباب‌ها
- طالبی
- خوشه‌ای از چشم‌ها
علائم ترایپوفوبیا چیست؟
اگر شما مبتلا به ترایپوفوبیا باشید، معمولا با نگاه کردن به چیزهایی که در بالاتر به آن اشاره کردیم و به طور کلی سوراخ‌ها احساس ناراحتی و بیزاری در دل خود پیدا می‌کنید. در حالی که طبیعتا ممکن است فوبیا را مرتبط با ترس بدانید، طبق تحقیقی در سال ۲۰۱۸، مشخص شد که افرادی که ترایپوفوبیا دارند، بیشتر از اینکه ترس را تجربه کنند، دچار حس بیزاری و تنفر می‌شوند. در ادامه به چند علامت رایج ترس از فرورفتگی اشاره می‌کنیم:
- مور مور شدن
- حالت تهوع
- عرق کردن
- ضربان قلب بالا
- سرگیجه و سبک شدن سر
- ناراحتی بینایی، مانند فشار چشم، اعوجاج و توهمات
- حس ناراحتی و استرس
- تمایل داشتن به ترک آن مکان
- لرزیدن
- تنگی نفس
- خارش گرفتن
منشا ابتلا به ترایپوفوبیا چیست؟
محققان نظرات مختلفی درباره اینکه چه چیزی باعث ابتلا به ترایپوفوبیا می‌شود، دارند. این عکس‌العمل قوی به سوراخ ممکن است راهی برای محافظت از خود در مقابل خطرات باشد. بعضی از حیوانات سمی روی کره زمین مانند مار کبرا، ماهی بادکنکی و قورباغه نیزه سمی، دارای الگوهای سوراخ‌‌مانندی روی پوست خود هستند. این الگوها همان چیزهایی هستند که افراد مبتلا به ترایپوفوبیا را اذیت می‌کند. بیماری‌های کشنده مانند سرخک و آبله باعث ایجاد لکه‌های پوستی حلقوی می‌شوند. ترایپوفوبیا می‌تواند عکس‌العملی باشد که انسان‌ها از خود نشان می‌دهند تا از ابتلا به این بیماری‌ها دوری کنند. همچنین ممکن است که خود این عوامل باعث ایجاد ترس شوند. برخی افراد ممکن است به ترکیب نور و تاریکی در تصاویری که حفره و سوراخ دارند، حساس‌تر باشند. محققان می‌گویند که الگوهای سوراخ‌دار دارای نوعی انرژی بصری هستند که باعث ایجاد عکس‌العملی ناخوشایند در افراد می‌شود. تحقیقات دیگری هم باور دارند که این ترس از اضطراب اجتماعی نشات می‌گیرد. دایره‌ها شبیه خوشه‌ای از چشم‌ها یا صورت‌هایی هستند که انگار به آدم خیره شده‌اند و این تصور خیره‌شدگی می‌تواند وقتی در موقعیت‌های اجتماعی هستید، باعث ایجاد حس ناخوشایندی در شما شود.
چه چیزهایی ریسک بروز ترایپوفوبیا را افزایش می‌دهد؟
بروز ترایپوفوبیا در زنان نسبت به مردان بیشتر است و همچنین ممکن است از نسلی به نسلی دیگر منتقل شود. در یک تحقیق نشان داده شد که 25 درصد از افرادی که ترایپوفوبیا داشتند، یکی از آشنایان نزدیکشان هم مبتلا به همین اختلال بوده است. اما برخی از افرادی که دچار اختلال ترایپوفوبیا هستند، دارای بیماری‌های روانی دیگر نیز بوده‌اند، مانند:
- افسردگی شدید
- اختلال اضطراب فراگیر
- اضطراب اجتماعی
- اختلال پانیک
- اختلال وسواس فکری وعملی
- اختلال دوقطبی
ممکن است که این ترس شما به خاطر مواجه قبلیتان با یک مار سمی یا درگیر شدن با یک بیماری پوستی واگیردار باشد. در یک تحقیقی در سال ۲۰۱۷ ارتباط احتمالی بین ترایپوفوبیا و اختلال افسردگی شدید و اختلال اضطراب فراگیر پیدا شد. در این تحقیق بین ۱۹۵ عضو بزرگسال مبتلا به اختلال ترایپوفوبیا نظرسنجی برگزار شد و محققان پیدا کردند که:
- ۱۹ درصد از شرکتکنندگان قبلا دچار اختلال افسردگی شدید بودند و ۸.۷ درصد دیگر نیز به زعم خودشان دارای افسردگی شدید بودند.
- ۱۷.۴ درصد از شرکتکنندگان قبلا دچار اختلال اضطراب فراگیر بودند و ۱۱.۸ درصد هم خودشان احساس می‌کردند که دچار این اختلال هستند.
- بسیاری از شرکتکنندگان نیز گزارش دادند که دچار بیماری‌های روانی مانند اضطراب اجتماعی و اختلال پانیک بوده‌اند.
نحوه تشخیص ترایپوفوبیا
فقط متخصصان بهداشت روان هستند که می‌توانند فوبیاها را تشخیص دهند اما از آنجایی که روند تشخیص رسمی‌ای برای ترایپوفوبیا وجود ندارد، تراپیست‌ها هم به طور مشخص نمی‌توانند این بیماری را تشخیص دهند. به همین ترتیب، آنها وقتی ببینند که تماشای خوشه‌ای از سوراخ‌ها باعث ایجاد استرس شدید در فرد می‌شود، متوجه وجود این اختلال می‌شوند و به دنبال تجویز راهکارهایی برای غلبه بر این ترس می‌روند. آنها ممکن است که یک تشخیص عمومی‌تری از فوبیا داشته باشند تا اینکه مستقیما پای ترایپوفوبیا را وسط بکشانند. علاوه‌‌براین یک تراپیست می‌تواند در تشخیص دیگر اختلالات روانی که دچارش هستید نیز به شما کمک کند مانند اختلالات اضطرابی و افسردگی. او این کار را با پرسیدن سوالاتی پیرامون موارد زیر انجام می‌دهد:
- علائمی که دارید
- چیزهایی که باعث تحریک آن علائم می‌شود
- اینکه چگونه این علائم روی زندگی روزانه شما تاثیر می‌گذارد
راه‌های درمان ترایپوفوبیا
دریافت راهنمایی و درمان از یک متخصص سلامت روان پیرامون اختلال ترایپوفوبیا تا مشاهده نتایج آن می‌تواند بسیار زمان‌‌بر و طولانی باشد. راه‌هایی که متخصصان برای درمان این بیماری در پیش می‌گیرد، شامل موارد زیر خواهد بود:
روان درمانی
چند نوع روان درمانی مختلف می‌تواند فوبیاها را درمان کند که شامل مواجهه درمانی و درمان شناختی رفتاری است:
- مواجهه درمانی (Exposure Therapy): این روش به شما اجازه می‌دهد که با ترس‌های خود در محیطی امن روبرو شوید تا به کمک روان‌درمانگر یاد بگیرید چگونه پاسخ خود را به وضعیتی که باعث ترس شما می‌شود، تغییر دهید. متخصصان این راه را موثرترین راه برای درمان فوبیاها می‌دانند.
- درمان شناختی رفتاری (CBT): این راه استراتژی‌هایی را آموزش می‌دهد که به شناسایی، به چالش کشیدن و اصلاح افکار ناخواسته و احساسات استرس‌زا کمک می‌کند. تکنیک‌های CBT به شما کمک می‌کند که یاد بگیرید چگونه احساسات طاقت‌فرسا شامل ترس و اضطراب را مدیریت کنید.
درمان دارویی
دارویی اختصاصی برای درمان اختلال ترایپوفوبیا وجود ندارد اما یک روان پزشک ممکن است اگر با شرایط زیر روبرو شوید، برای شما داروهایی را تجویز کند:
- احساس اضطراب و یا پانیک شدید در موقعیت‌های خاص.
- اضطراب طاقت‌فرسایی که مانع انجام فعالیت‌های روزانه می‌شود.
- علائمی که مانع پیشرفت روان‌درمانی می‌شود.
داروهای تجویز شده می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
- بنزودیازپین‌ها
- مسدودکننده‌های بتا
- داروهای ضد افسردگی
- بوسپیرون
راه‌های دیگر درمان ترایپوفوبیا
غیر از دو روشی که در بالا به آن اشاره شد، روان‌درمانگر شما ممکن است چیزهای دیگری نیز به شما پیشنهاد کند تا بتوانید اضطراب و احساسات ناراحت‌کننده خود را مدیریت کنید. مانند:
- تکنیک‌های آرامشبخش، شامل نفس عمیق کشیدن، یوگا و مدیتیشن
- وقت گذراندن در طبیعت و دیگر محیط‌های آرامشبخش
- تنفس آگاهانه، مشاهده، گوش دادن و دیگر روش‌های آگاهانه که به مدیریت استرس کمک می‌کند.
- اختصاص دادن زمانی برای سرگرمی و فعالیت‌های لذت بخش
اگر چه که شاید مراقبت از سلامت فیزیکی خود مستقیما ربطی به فوبیا نداشته باشد اما مراقبت از خود، می‌تواند شما را در مدیریت اضطراب و احساسات بسیار جلو بیندازد. مانند:
- هفت تا هشت ساعت خواب روزانه
- داشتن رژیمی متعادل و مصرف محدود مواد غذایی که باعث تحریک اضطراب می‌شود.
- داشتن تحرک بدنی منظم
- استفاده محدود از کافئین
- وقت گذراندن با خانواده و دوستان و صحبت کردن با آنها از احساسات خود
در نهایت بار دیگر به این نکته توجه داشته باشید که صرف اینکه از سوراخ و فرورفتگی می‌ترسید، به این معنا نیست که دچار ترایپوفوبیا هستید. اما اگر این علائم در زندگی روزانه شما اختلال ایجاد می‌کند، باید به فکر درمان و مراجعه به متخصصان باشید.
