چرا دچار سرگیجه می‌شویم؟
اختلال سرگیجه یکی از شایع‌ترین شکایات پزشکی است. در بسیاری از موارد علت سرگیجه دقیقا مشخص نیست. اما در حالت کلی سرگیجه، احساس حرکت کردن هنگامی است که واقعاً در حال حرکت نیستید. در اختلال سرگیجه ممکن است این احساس به فرد دست دهد که اجسام دور و بر وی در حال حرکت هستند، در حالی که واقعاً حرکت نمی‌کنند. در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر به سوالات مربوط به سرگیجه پاسخ داده‌ایم.
سرگیجه می‌تواند شبیه به بیماری حرکت باشد. افرادی که سرگیجه را تجربه می‌کنند، عموماً حس گیجی دارند یا احساس می‌کنند اتاق در حال چرخش است. اما اختلال سرگیجه همان سبکی سر نیست.
دلیل سرگیجه چیست؟
شایع‌ترین علل اختلال سرگیجه عبارتند از:
- سرگیجه وضعیتی خوش خیم ناگهانی (BPPV)
- بیماری مینیر (Meniere)
- سرگیجه حاد
درمان اختلال سرگیجه به علت آن بستگی دارد. درمان‌های رایج شامل مانورهای بدنی و داروهای ویژه‌ای به نام داروهای مسدود کننده‌های گوش داخلی که مسئول ایجاد تعادل در بدن هستند می‌شوند.
چشم‌انداز بیماری‌های مرتبط با اختلال سرگیجه (VAD) نیز به علت آن بستگی دارد. حملات سرگیجه با شروع حاد عموماً کمتر از ۲۴ تا ۴۸ ساعت به طول می‌انجامند. بیماری مینیر نیز درمانی ندارد، اما روش‌هایی برای مدیریت علائم آن وجود دارد.
علل بیماری‌های مرتبط با اختلال سرگیجه
در حالت کلی دو دسته اختلالات سرگیجه وجود دارند. سرگیجه محیطی که در نتیجه مشکلی در گوش داخلی یا عصب تعادلی رخ می‌دهد. بخشی که عصب تعادلی گوش داخلی را به مغز متصل می‌کند. و سرگیجه مرکزی، هنگامی رخ می‌دهد که مشکلی در مغز به ویژه مخچه وجود داشته باشد. مخچه قسمتی از پس مغز است که هماهنگی حرکات و تعادل را کنترل می‌کند.
دلایل اختلال سرگیجه محیطی
در حدود ۹۳ درصد از موارد سرگیجه‌ها ناشی از سرگیجه محیطی هستند. در چنین شرایطی یکی از دلایل زیر ممکن است عامل ایجاد سرگیجه باشد:
- سرگیجه وضعیتی خوش خیم ناگهانی (BPPV)
این نوع از سرگیجه حالتی است که با تغییراتی خاص در موقعیت سر ایجاد می‌شود. این سرگیجه از بلورهای کلسیمی که در کانال‌های نیم دایره گوش شناور هستند، ناشی می‌شود. - بیماری Meniere
این نوع سرگیجه در حقیقت به دلیل وجود نوعی اختلال گوش داخلی است که بر تعادل و شنوایی تأثیر می‌گذارد. - وستیبولوپاتی حاد محیطی (APV)
این نوع از سرگیجه نیز ناشی از التهاب گوش داخلی است که باعث شروع ناگهانی سرگیجه می‌شود.
دلایل دیگری نیز وجود دارند که سبب ایجاد سرگیجه محیطی می‌شوند. هر از گاهی این نوع از سرگیجه ممکن است ناشی از یکی از موارد زیر نیز باشد:
- فیستول پری لنفاوی یا ارتباط غیر طبیعی بین گوش میانی و گوش داخلی
- ساییدگی کلستاتاتوما یا ساییدگی ناشی از یک کیست در گوش داخلی
- اتواسکلروز یا رشد غیر طبیعی استخوان در گوش میانی
تشخیص بیماری مرتبط با سرگیجه
تشخیص بیماری مرتبط با سرگیجه تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که برخی از مهمترین این عوامل عبارتند از:
- آیا سرگیجه واقعی دارید؟
- دلیل سرگیجه، محیطی است یا مرکزی؟
- آیا عوارض خطرناکی برای سرگیجه وجود دارند؟
هر چند علائم بسیار مشابه هم است. اما پزشکان می‌توانند با پرسیدن یک سؤال ساده سرگیجه را از احساس سبکی در سر تفکیک کنند. آن سوال این است که «آیا دنیا دور سرتان می‌چرخد یا شما سرتان سبک است؟» اگر به نظر شما دنیا دور سرتان می‌چرخد، شما سرگیجه واقعی دارید. اما اگر سرتان سبک شده باشد، این احساس فقط حالت گیجی است.
آزمایش‌های تشخیص نوع سرگیجه
انجام برخی از آزمایش‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا به موقع نوع سرگیجه را تعیین کنید. این آزمایش‌ها عبارتند از:
۱) آزمون رانش سر
در این آزمایش بیمار به بینی آزمون‌گر نگاه می‌کند و آزمون‌گر سرش را به سرعت به طرفی حرکت می‌دهد. سپس به دنبال حرکت درست چشم می‌گردد.
۲) آزمون رومبرگ
در این آزمون بیمار باید با چشم‌های بسته و پاهای روی هم گذاشته بایستد. سپس چشم‌هایش را ببندد و سعی کند تا جای ممکن تعادل خود را حفظ کند.
۳) آزمون Fukuda-Unterberger
در این آزمایش از بیمار خواسته می‌شود تا در حالی که چشم‌هایش بسته است، بدون این‌که به پهلوها حرکت کند، در جا بزند.
۴) آزمون دیکس- هالپایک
در این آزمون بیمار در حالی که روی میز معاینه قرار دارد، به سرعت از موقعیت نشسته به موقعیت خوابیده می‌رود. در حالی که سرش اندکی به سمت راست و یا اندکی به سمت چپ خم است. در این میان پزشک حرکات چشم‌ها را بررسی می‌کند تا بیشتر به علت سرگیجه پی ببرد.
۵) آزمون‌های تصویربرداری
در برخی مواقع آزمون‌های تصویربرداری بهترین گزینه برای تشخیص هستند. از جمله پرکاربردترین آزمون‌های تصویربرداری برای بیماری مرتبط با سرگیجه عبارتند از:
- سی تی اسکن
- ام آر آی
علائم هشدار برای اختلال سرگیجه
اگر با اختلال سرگیجه دست و پنجه نرم می‌کنید، بهتر است علائم هشدار زیر را جدی بگیرید:
- سرگیجه ناگهانی که تحت تأثیر تغییر موقعیت نباشد.
- سرگیجه همراه با علائم عصبی مانندعدم هماهنگی شدید عضلات یا ضعف شدید.
- سرگیجه همراه با ناشنوایی وعدم وجود سابقه بیماری Meniere
درمان بیماری مرتبط با سرگیجه
درمان بیماری‌های مرتبط با سرگیجه به علت پدید آمدن آن بستگی دارد. داروهای مسدود کننده گوش داخلی (VBAها) معروف‌ترین داروهایی هستند که استفاده می‌شود. عوامل مسدود کننده گوش داخلی عبارتند از:
- آنتی هیستامین‌ها (پرومتازین، بتاهیستین)
- بنزودیازپین‌ها (دیازپام، لورازپام)
- ضد تهوع‌ها (پروکلروپرازین، متوکلوپرامید)
در بسیاری از مواقع درمان علل خاص سرگیجه شامل موارد زیر است:
- حمله حاد سرگیجه
استراحت، استفاده از داروهای VBA و داروهای ضد میکروبی - BPPV
تلاش برای تغییر موقعیت Epley، حرکتی خاص که کریستال‌های کلسیم را نرم می‌کند و آنها را از کانال گوش پاک می‌کند - وستیبولوپاتی حاد محیطی
استراحت، استفاده از داروهای VBA - بیماری Meniere
استراحت، داروهای ضد تهوع، داروهای ادرارآور و VBA
عوامل مرتبط با سرگیجه
برخی از عوامل هستند که خطر ابتلا به سرگیجه را در فرد افزایش می‌دهند. عواملی که ریسک این بیماری را در شما افزایش می‌دهند عبارتند از:
- بیماری‌های قلبی عروقی به ویژه در افراد مسن
- عفونت گوش، که باعث‌عدم تعادل در گوش داخلی می‌شود
- سابقه ضربه به سر
- داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی و ضد روان‌پریشی
در نهایت
همانگونه که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد، چشم‌انداز اختلال سرگیجه به علت آن بستگی دارد. در این میان APV معمولاً کمتر از ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد. بیماری Meniere هیچ درمانی ندارد، اما علائم آن قابل مدیریت است. بنابراین بهتر است با پزشک خود صحبت کنید تا یاد بگیرید چگونه به بهترین شکل علائم را مدیریت کنید.
