چه زمانی باید نگران افسردگی پس از زایمان شد؟
بسیاری از زنان پس از زایمان احساساتی را تجربه می‌کنند که آنها را غمگین و آشفته کرده است. علم روانشناسی به آن افسردگی پس از زایمان می‌گویند. اما چطور می‌توان افسردگی پس از زایمان را تشخیص داد، چه تفاوتی با افسردگی معمولی دارد و چطور باید آن را درمان کرد. در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر به این سوالات پاسخ خواهیم داد.
افسردگی پس از زایمان چیست؟
حس افسردگی همیشه دشوار است و در دوران بارداری می‌تواند کمی سخت‌تر هم باشد؛ زیرا این توقع از مادران باردار وجود دارد که بارداری قرار است یک دوره شاد در زندگی آنها باشد. در نتیجه اعتراف به این که شما احساس شادی نمی‌کنید، می‌تواند برایتان سخت باشد. بهتر است بدانید که افسردگی مشکلی است که شما با آن مواجه هستید، نه یک انتخاب شخصی که بر اساس خواست شما به وجود آمده باشد. افسردگی می‌تواند بر همه جنبه‌های زندگی شما تأثیر بگذارد و ممکن است بدون درمان‌های لازم برطرف نشود، پس این اتفاق را جدی‌تر بگیرید و برای درخواست کمک از پزشکان تردید نکنید. در این مطلب از اسنپ‌دکتر درباره این موضوع بیشتر می‌خوانید.
روایت زنان از افسردگی پس از زایمان
زنی روایت میکند:
وقتی زمزمه کردم که نمی‌خواهم دوباره مادر شوم، به من گفتند که باید خدا را شکر کنم که حامله شده‌ام، آن هم بعد از یک سقط جنین ناخواسته. در هر تعامل، در هر نگاه مات و پرسشگر و در هر سکوت آزاردهنده دیگران، می‌دیدم که با این حرف‌ها دارم مرتکب گناه اجتماعی می‌شوم. یک شب مادرم پای تلفن در انتهای مکالمه گفت: «تو قبلا خیلی قوی بودی …» اما من تقریبا هروز در گوگل سرچ می‌کردم «آیا راهی وجود دارد که خودت را بکشی بی‌آنکه به بچه درون شکمت آسیب برسانی؟»
«آیا ریسک افسردگی برای کودکانی که والدینشان خودکشی می‌کنند بیشتر است؟» جستجو می‌کردم در حالی که نگران فرزند ۳ساله‌ام بودم. پاسخ به سوال اول احتمالا منفی و پاسخ سوال دوم قطعا مثبت است. او میگوید: «در دوران بارداری به ۴ متخصص زنان متفاوت مراجعه کردم. ماماها و پزشکان متفاوت را امتحان کردم. در هر ملاقات به نوعی همان جواب همیشگی را می‌شنیدم: «حامله هستی دیگه!» در برخی مطب‌ها فرم ارزیابی خطر و تهدید هم فرم کردم و حتی وقتی گزینه «نمی‌خواهم زندگی کنم» را علامت زدم هم نادیده گرفته شدم. من سفیدپوست و تحصیل‌کرده هستم، مدرک دکترا، درآمد ثابت و ماشین دارم. علی‌رغم تمامی این امتیازات احساس بی‌قدرتی می‌کردم. حتی نمی‌توانستم تصور کنم زنانی که این امتیازات را ندارند چه تجربه‌هایی را پشت سر می‌گذارند. این احساس عذاب وجدان پایان نداشت.»
علائم افسردگی
باید بدانید برخی علائم افسردگی مثل خستگی یا مشکلات خواب در دوران بارداری طبیعی است، اما زمانی که علاوه بر اینها، احساس غم و اندوه یا ناامیدی می‌کنید، به چیزهایی که قبلاً دوست داشتید، بی‌علاقه شده‌اید یا ناتوان از انجام کارهای روزانه خود هستید، ممکن است دچار افسردگی باشید.
چه زمانی باید نگران افسردگی پس از زایمان شد؟
به‌طورکلی اگر از علائم زیر پنج مورد یا بیشتر را، تقریباً هر روز، برای بیشتر طول روز و به مدت حداقل دو هفته تجربه کرده‌اید، لازم است به پزشک خود اطلاع دهید:
- بی‌علاقگی به فعالیت‌های روزانه
- احساس غم، ناراحتی یا پوچی در تمام هفته و در طول بیشتر ساعات روز
- احساس برانگیختگی یا پریشانی شدید
- تغییراتی در الگوی غذا خوردن یا خوابیدن مثل تمایل به خوردن یا خوابیدن زیاد یا ناتوانی از غذا خوردن و خوابیدن
- احساس گناه و بی‌ارزش بودن
- احساس ناتوانی برای کنار آمدن با مسائل
- حس ترس بی‌‌دلیل و غیرقابل کنترل
- ترس‌های شدید مثل ترس از مرگ
- احساس خستگی و رخوت زیاد
- وسواس بیش از حد
- حواس‌‌پرتی و نداشتن تمرکز
تاثیر افسردگی در کودک
افسردگی درمان‌نشده، با اضافه نکردن وزن کافی در دوران بارداری و شروع برخی مشکلات دیگر برای مادر مرتبط دانسته می‌شود. اگر خیلی احساس افسردگی می‌کنید، ممکن است متوجه شوید که رفتن به چک‌آپ‌های دوران بارداری نیز برایتان سخت است و این بدان معناست که مراقبتی را که خود و کودکتان نیاز دارید، دریافت نخواهید کرد و این می‌تواند برای شما و جنینتان خطرناک باشد.
در برخی پژوهش‌ها نیز، افسردگی درمان‌نشده در دوران بارداری با احتمال بیشتر برای به دنیا آوردن نوزاد زودرس یا نوزادی با وزن پایین تولد مرتبط تشخیص داده شده است. این پژوهش‌ها همچنین نشان می‌دهد که نوزادان متولدشده از زنان مبتلا به افسردگی درمان‌نشده احتمال بیشتری برای تحریک‌پذیری و پریشانی دارند. همچنین درمان نشدن افسردگی شما در بارداری، ممکن است باعث ایجاد مواردی مثل داشتن مشکل در برقراری پیوند عاطفی شما با نوزادتان پس از زایمان شود.
در بُعد شناختی چه حالت‌هایی به سراغ فرد می‌آید؟
جولیا دونل متخصص و روانشناس در این باره میگوید: ممکن است فرد با خود فکر کند زندگی هیچ معنا و هیجانی ندارد. موفقیتی در زندگی شان نیست. از طرفی در مورد آینده شان تصور می‌کنند به هیچ جا نمی‌رسند و احساس خوشبختی ندارند. با خود می‌اندیشند که «من آدم ضعیف، ناکارآمد، زشت و… هستم»
یا تصور میکند آدم های افراد با او همدل نیستند، دوستش ندارند، از او حمایت نمی‌کنند و از همه مهمتر مدام احساس گناه میکند. این مدل افسردگی در حین زایمان شدیدتر می‌شود. فرد از خودش می‌پرسد چرا فرزندی را به این دنیا بیاورم؟ آینده بچه‌ام چه می‌شود؟ من لایق مادر شدن هستم؟ مدام حس گناه دارد. حتی این حس در مورد افراد دیگر خانواده نیز وجود دارد. فرد فکر میکند که برای خانواده‌اش کمکی از دست او ساخته نیست و بیشتر سربار خانواده است.
افسردگی در دوران بارداری چقدر رایج است؟
بارداری می‌تواند تجربه‌ای توأم با لذت و همچنین اضطراب باشد. یافته‌های تحقیقات صورت‌گرفته نشان می‌دهد ۷ درصد از زنان باردار، افسردگی را تجربه می‌کنند. البته این آمار در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه تفاوت دارد و بالا و پایین می‌شود. افسردگی شایع‌ترین نوع اختلال خلقی است که سبب ایجاد احساس مستمر اندوه و بی‌تفاوتی می‌شود. زنان دو برابر مردان به افسردگی دچار می‌شوند و اوج این افسردگی در سال‌های باروری زنان رخ می‌دهد. افرادی که در گذشته تجربه افسردگی داشته‌اند ممکن است پس از بارداری دوباره علائم افسردگی را بروز بدهند. یا کسانی که دچار افسردگی هستند پس از بارداری ممکن است با علائم شدیدتری مواجه شوند.
در چه مواقع افسردگی می‌تواند خطرناک و نگران‌کننده باشد؟
زمانی که افسردگی معمولی که می تواند با یک روان درمانی ساده حل شود با حالت سایکوتیک (روان پریشی) همراه باشد نگران کننده است. سایکوز حین زایمان با علائم سایکوتیک که توهم اختلال ادراکی است همراه خواهد بود. برای مثال فرد توهم بینایی پیدا می کند و به نظرش کسی را می بیند یا توهم شنوایی پیدا کرده و صدایی را می شنود یا بویی را استشمام میکند.
دچار هذیان و در تفکرش دچار اختلال می شود. حتی امکان دارد فرد دچار سوء ظن و بدبینی شود. برای مثال فکر می کند همه قصد دارند وی را اذیت کنند یا او را بکشند یا در غذایش دارو بریزند و حس بی اعتمادی نسبت به بقیه دارد. این افراد هذیان بزرگ منشانه هم می توانند داشته باشند. فرد تصور می کند آدم خاصی است و اعتماد به نفس به شدت بالایی پیدا می کند.
دکتر و متخصص روانشناسی زنان جولیا دونل میگوید: «بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند مصرف داروهای ضد افسردگی را طی هفته های پایانی بارداری به تدریج کاهش دهید زیرا برخی از داروها می‌توانند در این مرحله موجب بروز علائم ترک دارو در نوزاد شوند.»
به هر حال مادرانی که پیش از بارداری از افسردگی حاد رنج می بردند و به دارو درمانی طولانی مدت نیاز داشته‌اند، از آنجا که برای کنترل بیماری خود نباید مصرف داروها را حتی در بارداری نیز قطع کنند، باید بتوانند خطرات ناشی از آن را کنترل کنند و آسیب های آن را به حداقل برسانند.
با کاهش و به حداقل رساندن دوز داروهای ضد افسردگی، تحت نظر پزشک بودن، استفاده از روش‌های درمانی دیگر مانند مشاوره در دوران بارداری می توان احتمال خطر اختلال رشد جنین را کاهش داد.
بطور کلی افسردگی بارداری و یا پس از زایمان می‌تواند موجب بروز مشکلات بسیاری نه تنها برای شما بلکه برای کودک و خانواده تان ایجاد کند، اما با تشخیص زودهنگام و درمان به موقع می توان شانس بهبودی را بالا برد. در حقیقت هدف از تشخیص و درمان سریع، بازگرداندن توانایی پرورش و نگهداری فرزندتان است. به همین دلیل به شما توصیه می‌شود، اگر قصد بارداری دارید و یا در حال حاضر باردار هستید و یا حتی زایمان خود را پشت سر گذاشته‌اید، با مشاهده هرگونه علائم افسردگی ذکر شده، برای درمان افسردگی در بارداری از پزشک خود بخواهید تا شما را به یک روانشناس معرفی کند.
چرا افسردگی بارداری پنهان می‌ماند؟
برخی علائم افسردگی بارداری مانند تغییر در کیفیت و کمیت خواب، سطح انرژی، اشتها و میل جنسی با علائم بارداری مشابه است. به همین دلیل پزشک ممکن است این علائم را به بارداری ربط بدهد و افسردگی را تشخیص ندهد. علاوه‌براین، در دوران بارداری بر سلامت جسمانی زن باردار که ضامن سلامت جنین نیز هست، تمرکز می‌شود و به همین دلیل چالش‌های روانی زن باردار عموما نادیده گرفته یا بی‌اهمیت شمرده می‌شود. چرا که افسردگی با انگ اجتماعی همراه است و از آنجا که از زن باردار انتظار می‌رود که خوشحال باشد و بی‌صبرانه مشتاق تولد فرزندش باشد، زن نمی‌خواهد مورد قضاوت قرار بگیرد و به عنوان «مادر بد» قضاوت شود.
چه عواملی ریسک دچار شدن به افسردگی دوران بارداری را افزایش می‌دهد؟
- سابقه افسردگی یا اختلال دیسفوریک پیش از قاعدگی (PMDD)
- سن بارداری- هرچه زن باردار جوان‌تر باشد ریسک افسردگی بالاتر است.
- بارداری ناخواسته
- حمایت و خدمات اجتماعی ضعیف و محدود
- تجربه اختلافات و درگیری‌های زناشویی و خشونت خانگی
سخن آخر
افسردگی در دوران بارداری می‌تواند یک تجربه بسیار سخت برای فرد باشد که در صورت کمک می توان آن را به خوبی مدیریت کرد. ممکن است دوستان و خانواده انتظارات ناعادلانه‌ای داشته باشند که زنان باردار همیشه احساس خوشبختی کنند و نتوانند بسیاری از چالش‌های مرتبط با بارداری و والدین را تشخیص دهند. برخی از زنان در این دوران احساس گناه یا شرمساری می‌کنند یا نگران این هستند که افسردگی به معنای این باشد که آنها یک والد نامناسب شوند. افسردگی تقصیر کسی نیست. این یک بیماری قابل درمان است. ناامیدی که با افسردگی همراه است ممکن است فرد را متقاعد کند که درمان موثر نخواهد بود یا اینکه برای همیشه احساس بدبختی خواهد کرد. این احساسات علائم افسردگی است و ارزیابی معقولی نیست. درمان سریع برای تسکین علائم و کمک به یک زن در بارداری سالم و رضایت بخش بسیار حیاتی است.
