براساس آمار سازمان بهداشت جهانی بیش از ۲.۳ میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری ام اس مبتلا هستند. ام اس از جمله بیماری‌هایی است که احتمال ابتلا به آن رابطه مستقیمی با سبک زندگی افراد دارد. مطالعات پزشکی فشار روانی و استرس‌های زیاد را از جمله دلایل ابتلا به این بیماری معرفی می‌کنند. در ادامه این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر شما را با بیماری ام اس، علائم و راه‌های درمان این بیماری آشنا خواهیم کرد.
ام اس چیست؟
بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس (multiple-sclerosis) یک بیماری مزمن است که سیستم عصبی مرکزی شما (CNS) را درگیر می‌کند. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی بدن شما به میلین، که لایه محافظ اطراف رشته‌های عصبی است، حمله می‌کند.
ام اس باعث التهاب و ضایعات موقت می‌شود. همچنین می‌تواند منجر به ضایعات ماندگار ناشی از محل التیام زخم شود که ارسال سیگنال به بقیه بدن را برای مغز دشوار می‌کند.
تصور می‌شود که این آسیب نتیجه حمله سیستم ایمنی است. محققان فکر می‌کنند ممکن است یک محرک محیطی مانند یک ویروس یا سم وجود داشته باشد که باعث حمله سیستم ایمنی می‌شود.
علائم ام اس چیست؟
افراد مبتلا به ام اس طیف وسیعی از علائم را تجربه می‌کنند. با توجه به ماهیت بیماری، علائم می‌تواند در افراد مختلف بسیار متفاوت باشد. همچنین شدت این علائم می‌توانند سال به سال، ماه به ماه و حتی روز به روز تغییر کنند. ام اس ممکن است به یکباره ایجاد شود یا علائم آن چنان خفیف باشند که به راحتی آنها را نادیده بگیرید. شایع ترین علائم اولیه ام اس عبارتند از:
بی‌حسی
بی‌حسی و سوزن سوزن شدن اندام‌های بدن از جمله علائم شایع بیماری ام اس است. بازوها، پاها یا یک طرف صورت فرد مبتلا به ام اس ممکن است دگیر بی‌حسی یا خواب رفتگی شود.
خستگی
بر اساس گزارش انجمن ملی مولتیپل اسکلروزیس (NMSS) حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا به‌ام اس احساس خستگی را به عنوان یکی از علائم بیماری ام اس گزارش کرده‌اند. خستگی ناشی از‌ام اس می‌تواند انجام کارهای روزمره را برای فرد بیمار سخت‌تر کند.
مشکل در راه رفتن
مشکل در راه رفتن به دلیل ابتلا به بیماری ام اس ممکن است به‌صورت موارد زیر در فرد مبتلا رخ دهد:
- مشکل در ایجاد تعادل
- ضعف عضلانی
- اسپاستیسیته عضلانی
مشکل در راه رفتن نیز می‌تواند منجر به زمین خوردن فرد مبتلا و آسیب‌های اسکلتی و کوفتگی شود.
مشکلات بینایی
مشکلات بینایی اغلب یکی از اولین علائم برای بسیاری از افراد مبتلا به ام اس است. مشکلات بینایی ممکن است یک یا هر دو چشم را تحت تاثیر قرار دهد. این علائم ممکن است به‌صورت رفت و برگشتی باشد یا با گذشت زمان بدتر شوند. علائم همچنین می‌توانند به طور کامل از بین بروند. برخی از مشکلات رایج بینایی مرتبط با ام اس عبارتند از:
- نوریت بینایی که می‌تواند باعث درد یا تاری دید در یک چشم شود
- دوبینی
- نیستاگموس یا حرکت غیر ارادی چشم
- کوری
مشکلات گفتاری
ام اس باعث ایجاد ضایعاتی در مغز می‌شود که می‌تواند بر گفتار تأثیر بگذارد. این مشکلات گفتاری که به نام دیس‌آرتری نیز شناخته می‌شود، می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. علائم دیس‌آرتری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- لکنت زبان
- مکث‌های طولانی بین کلمات یا هجاها
- تغییرات در حجم گفتار
سایر علائم نسبتاً رایج ام اس عبارتند از:
- درد حاد یا مزمن
- لرزش
- مسائل شناختی شامل تمرکز، حافظه و کلمه‌یابی
- مشکل در جویدن و بلعیدن
- مسائل خواب
- مشکلات کنترل مثانه
ام اس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر شخصی علائم مشکوک به ام اس را در خود مشاهده کند باید سریعا به یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی که اغلب یک متخصص مغز و اعصاب است، مراجعه کند. پزشک یک معاینه عصبی روی فرد انجام می‌دهد و در مورد سابقه بالینی فرد سوالاتی را مطرح می‌کنند. همچنین آزمایش‌هایی را برای تشخیص بهتر بیماری ام اس برای فرد تجویز خواهند کرد.
آزمایش تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسکن ام آر آی: استفاده از رنگ کنتراست با MRI به پزشک شما اجازه می‌دهد تا ضایعات فعال و غیرفعال را در سراسر مغز و نخاع تشخیص دهد.
- توموگرافی انسجام نوری (OCT): در این آزمایش، تصویری از لایه‌های عصبی پشت چشم شما گرفته می‌شود تا نازک شدن اطراف عصب بینایی بررسی شود.
- تپ ستون فقرات (پنکسیون کمری): پزشک ممکن است برای یافتن ناهنجاری‌های مایع نخاعی، شیر نخاعی را تجویز کند. این آزمایش می‌تواند به رد بیماری‌های عفونی کمک کند. همچنین می‌توان از آن برای جستجوی نوارهای اولیگوکلونال (OCBs) استفاده کرد که می‌تواند برای تشخیص ام اس استفاده شود.
- آزمایش خون: پزشکان برای کمک به از بین بردن احتمال سایر بیماری‌هایی که علائم مشابه دارند، آزمایش خون را تجویز می‌کنند.
- تست پتانسیل‌های برانگیخته بصری (VEP): این آزمایش به تحریک مسیرهای عصبی برای تجزیه و تحلیل فعالیت الکتریکی در مغز شما نیاز دارد. در گذشته، تست‌های پتانسیل برانگیختگی شنوایی و حسی ساقه مغز نیز برای تشخیص ام اس استفاده می‌شد.
تشخیص ام اس نیاز به شواهدی از دمیلینه شدن (آسیب به لایه محافظ اعصاب) در زمان‌های مختلف در بیش از یک ناحیه از مغز، نخاع یا اعصاب بینایی فرد مبتلا دارد. دمیلیناسیون فرآیندی است که از ارسال موثر سیگنال توسط اعصاب جلوگیری می‌کند.
ام اس چند نوع دارد؟
تاکنون پزشکان توانسته‌اند چند انواع ام اس عبارتند از:
سندرم ایزوله یا جداشده بالینی (CIS):
CIS وضعیت قبل از بیماری ام اس است که در آن اولین قسمت از علائم عصبی ناشی از التهاب و دمیلینه شدن اعصاب رخ می‌دهد. علائم ممکن است به سایر الگوهای مرتبط با ام اس پیشرفت کند یا در همین مرحله متوقف شود. اگرچه فرد در این مرحله با علائمی مواجه می‌شود که می‌تواند نشان‌دهنده ابتلای او به بیماری ام اس باشد، اما ممکن است برای آزمایشها بیماری او را تشخیص ندهند.
اگر در زمان ضربه نخاعی بیش از یک ضایعه یا نوار الیگوکلونال مثبت (OCB) در مایع نخاعی فرد مبتلا وجود داشته باشد، به احتمال زیاد آزمایشها می‌توانند ابتلای فرد به بیماری ام اس را تشخیص دهند.
اگر این ضایعات وجود نداشته باشند یا مایع نخاعی OCB را نشان ندهد، احتمال کمتری دارد که آزمایشها ام اس را تشخیص دهند.
ام اس عودکننده- فروکش‌کننده (RRMS)
در این مرحله، بیماری عود می‌کند و بیمار علائم واضحی از ابتلا به این بیماری مشاهده می‌کند. این علائم ممکن است نوسان داشته باشند و این علائم بهبود یابند. در طول دوره‌های بهبودی، علائم خفیف هستند یا وجود ندارند.
بیماری پیشرفت خفیف تا متوسط دارد و بهبودی ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد و ممکن است تا حدی فرد شاهد بهبودی بیماری خود نباشد. طبق گزارش انجمن ملی مولتیپل اسکلروزیس، ام اس عود کننده- فروکش کننده (RRMS) رایج‌ترین شکل ام اس در شروع است و حدود ۸۵ درصد موارد ابتلا را تشکیل می‌دهد.
ام اس پیشرونده اولیه (PPMS)
اگر مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه هستید باید بدانید ام اس پیشرونده اولیه به تدریج پیشرفت می‌کند و شاهد بدتر شدن علاوم، بدون بهبودی اولیه خواهید بود. ممکن است دوره‌هایی وجود داشته باشد که علائم به طور فعال پیشرفت کنند یا به طور موقت غیر فعال یا بدون تغییر باقی بمانند. با این حال، معمولاً بیماری همراه با دوره‌های عود ناگهانی به صورت تدریجی پیشرفت خواهد کرد. بنا به گزارش انجمن ملی مولتیپل اسکلروزیس حدود ۵ درصد از موارد به این نوع از بیماری مبتلا می‌شوند.
ام اس پیشرونده ثانویه (SPMS):
ام اس پیشرونده ثانویه زمانی رخ می‌دهد که ام اس عودکننده- فروکش‌کننده (RRMS) به شکل پیشرونده تبدیل می‌شود. ممکن است علاوه بر ناتوانی یا بدتر شدن تدریجی عملکرد و توان جسمانی، فرد علائم دیگری را نیز تجربه کند.
نکته:
بیماری ام اس ممکن است پیشرفت کند و فرد الگوهای مختلفی از بیماری ام اس را تجربه کند. برای مثال، ممکن است بیماری ام اس از الگوی RRMS به SPMS پیشرفت کند. تشخیص دقیق اینکه چه زمانی بیماری ام اس به شکل پیشرونده تغییر می‌کند دشوار است.
ام اس چگونه درمان می‌شود؟
در حال حاضر هیچ درمانی برای ام اس در دسترس نیست، اما گزینه‌های درمانی وجود دارد که می‌تواند به شما در مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری (DMTs)
درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری برای کاهش سرعت پیشرفت ام اس و کاهش میزان عود بیماری طراحی شده‌اند. داروهای اصلاح‌کننده بیماری در مرحله ام اس عودکننده- فروکش‌کننده (RRMS) شامل گلاتیرامر استات (کوپاکسون) و بتا اینترفرون‌ها می‌شوند، مانند:
- آوونکس
- بتاسرون
- اکستاویا
- پلگریدی
- ربیف
داروهای خوراکی برای اصلاح بیماری در مرحله ام اس عودکننده- فروکش‌کننده (RRMS) عبارتند از:
- دی متیل فومارات (Tecfidera)
- فینگولیمود (گیلنیا)
- تری فلونوماید (Aubagio)
- کلادربین (Mavenclad)
- دیروکسیمل فومارات (Vumerity)
- سیپونیمود (Mayzent)
درمان‌های انفوزیون داخل وریدی برای بهبود بیماری در مرحله ام اس عودکننده- فروکش‌کننده (RRMS) عبارتند از:
- آلمتوزوماب ((Lemtrada)
- ناتالیزوماب (Tysabri)
- میتوکسانترون (Novantrone)
- اوکرلیزوماب(Ocrevus)
همه داروهای ام اس برای هر فردی در دسترس یا مناسب نیستند. با پزشک خود در مورد اینکه کدام دارو برای شما مناسب‌تر است و خطرات و فواید هر یک صحبت کنید.
سایر درمان‌های مکمل
مطالعات دقیقی در مورد اثربخشی درمان‌های مکمل انجام نشده اما این بدان معنا نیست که این روش‌ها نمی‌توانند به بهبود بیماری کمک کنند. درمان‌های زیر ممکن است به فرد مبتلا کمک کند استرس خود را کاهش دهد و آرامش بیشتری داشته باشد:
- مراقبه
- ماساژ
- تایچی
- طب سوزنی
- هیپنوتیزم درمانی
امید به زندگی افراد مبتلا به ام اس چقدر است؟
پیش‌بینی چگونگی پیشرفت ام اس در هر فرد تقریباً غیرممکن است. براساس گزارش انجمن ملی مولتیپل اسکلروزیس، امید به زندگی در مبتلایان به ام اس در حال افزایش است.
براساس گزارش این انجمن، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از افراد مبتلا به‌ام اس، تنها ۱۰ سال پس از تشخیص، حملات نادر و حداقل ناتوانی دارند. معمولاً فرض بر این است که آنها تحت درمان یا داروهای تزریقی نیستند. گاهی اوقات به آن‌ام اس خوش خیم می‌گویند.
زندگی با ام اس چگونه است؟
اکثر افراد مبتلا به ام اس راه‌هایی برای مدیریت علائم و عملکرد خوب خود پیدا می‌کنند.
رابطه جنسی
بر اساس بررسی‌های انجام شده در سال ۲۰۱۸، این بیماری در مردان شدیدتر و ناتوان‌کننده‌تر است و ممکن است بر روابط جنسی فرد مبتلا تأثیرگذار باشد.
رژیم غذایی و ورزش
ورزش منظم برای سلامت جسمی‌و روانی بیماران مبتلا به ام اس بسیار مهم و تأثیرگذار هستند. اگر حرکت بدنی دشوار است، شنا کردن یا ورزش در استخر می‌تواند به بهبود عملکرد فرد مبتلا کمک کند. برخی از کلاس‌های یوگا فقط برای افراد مبتلا به ام اس طراحی شده‌اند.
یک رژیم غذایی متعادل، کم کالری و سرشار از مواد مغذی و فیبر، به فرد مبتلا کمک می‌کند تا سلامت کلی خود را مدیریت کنید. رژیم غذایی عمدتاً باید شامل موارد زیر باشد:
- انواع میوه‌ها و سبزیجات
- منابع بدون چربی پروتئین، مانند ماهی و مرغ بدون پوست
- غلات کامل و سایر منابع فیبر
- آجیل
- حبوبات
- لبنیات کم چرب
- مقدار کافی آب و سایر مایعات
هرچه رژیم غذایی شما سالم‌تر باشد، نه تنها در کوتاه مدت احساس بهتری خواهید داشت، بلکه پایه و اساس آینده‌ای سالم‌تر را نیز پایه‌گذاری خواهید کرد.
شما باید سعی کنید مواد غذایی زیر را محدود کرده و یا از مصرف آنها اجتناب کنید:
- چربی‌های اشباع شده
- چربی ترانس
- گوشت قرمز
- غذاها و نوشیدنی‌های سرشار از قند
- غذاهای سرشار از سدیم
- غذاهای بسیار فرآوری شده
عوامل موثر در ابتلا به ام اس چیست؟
علت دقیق ام اس هنوز مشخص نیست. با این حال، چندین عامل وجود دارد که ممکن است احتمال ابتلا به بیماری به ام اس را افزایش دهد. مانند:
- داشتن یک خویشاوند نزدیک مبتلا به ام اس
- چاقی
- عفونت‌های خاص
- سیگار کشیدن
- برخی از اختلالات خود ایمنی مانند دیابت نوع یک و آرتریت روماتوئید
چیزهای دیگری که باید در مورد ام اس بدانید:
- ام اس یک بیماری مزمن است، به این معنی که برای مدتی طولانی با فرد مبتلا همراه خواهد بود و هیچ درمانی برای آن وجود ندارد. با این حال، مهم است بدانید که برای اکثریت قریب به اتفاق افرادی که ام اس دارند، این بیماری کشنده نیست.
- میانگین سنی افراد مبتلا به ام اس عودکننده- فروکش‌کننده (RRMS) در زمان تشخیص بین ۲۰ تا ۵۰ سال سن بوده‌اند.
- به طور کلی، ام اس در زنان بیشتر از مردان است. طبق گزارش انجمن ملی مولتیپل اسکلروزیس، RRMS در زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان شایع است.
- میزان ام اس در مکان‌هایی که نزدیکتر به خط استوا هستند کمتر است. این ممکن است مربوط به نور خورشید و قرار گرفتن در معرض ویتامین D باشد. افرادی که قبل از سن ۱۵ سالگی محل سکونت خود را از نزدیکی خط استوا به کشور دیگری منتقل می‌کنند معمولاً در مقایسه با بعد از ۱۵سالگی ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به بیماری ام اس باشند. کانادایی‌ها بالاترین میزان ام اس را در جهان تجربه می‌کنند.
- اگرچه ام اس یک بیماری مادام العمر است، اما بسیاری از علائم آن را می‌توان با داروها و تنظیم سبک زندگی کنترل کرد.
- ام اس به عنوان بیماری خاموش یا بیماری نامرئی شناخته می‌شود. بسیاری از افراد مبتلا به ام اس تفاوتی با افرادی که مبتلا به این بیماری نیستند، ندارند زیرا برخی از علائم مانند تاری دید، مشکلات حسی و درد مزمن قابل مشاهده نیستند.
- ام اس ارثی نیست، اما داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به ام اس خطر ابتلا به ام اس را اندکی افزایش می‌دهد. بر اساس مطالعات منتشر شده در سال ۲۰۱۱، دانشمندان ژن‌هایی را شناسایی کرده‌اند که به نظر می‌رسد احتمال ابتلا به ام اس را در افرادی که این ژن‌ها را در بدن خود دارند، افزایش می‌دهند.
درنهایت…
فشار و استرس ناشی از زندگی در دنیای امروز ممکن است شما را به بیماری‌هایی عصبی چون ام اس نزدیکتر کند. بنابراین بهتر است از همین امروز سبک زندگی خود را تغییر دهید و بیشتر به سلامتی خودتان فکر کنید.
ببخشید مشکل مثانه اگه قطره خیلی کم بریزد ولی بی اختیار باشد امکان ام اس هست
سلام.مطالب بسیار مفید بود.اما متاسفانه من تازگی تشخیص داده شد. خواهرم هم ام اس داره ده سال پیش و زندگیش مختل شده. نگرانم دعام کنید