راه‎‌های کنترل چربی خون

علائم چربی خون می‌تواند برای هر انسانی بسیار خطر آفرین باشد، بسیاری از افراد در کشور ما به چربی خون بالا دچار هستند. چربی خون در حقیقت یک اصطلاح پزشکی برای سطح غیرطبیعی چربی‌ها در خون اشخاص است. زمانی شخص دچار چربی خون می‌شود که سطح لیپیدهای چربی در خون او از میزان استاندارد آن خارج شده باشند. در خون انسان دو نوع چربی عمده وجود دارد: تری‌گلیسیرید و کلسترول. در این مقاله سعی داریم به موضوع چربی خون بپردازیم و علائم چربی خون را تشریح کنیم.

تری‌گلیسیریدها

این دسته از چربی‌ها کالری مورد نیاز برای تولید انرژی در بدن را ذخیره می‎‌کنند. تری‌گلیسرید‌ها در بسیاری از غذاهای روزمره ما وجود دارند. بیشترین میزان این نوع چربی‌ها در مواد غذایی مانند گوشت قرمز و لبنیات پر چرب موجود هستند.

کلسترول‌ها به طور طبیعی در کبد افراد تولید می‌شوند. این نوع چربی‌ها منابع بسیار مهمی در بدن انسان هستند. هر سلول به طور جداگانه از این ماده برای کارایی مناسب خود استفاده می‌کند. این شکل از چربی‌ها ‌هم در سبد روزانه غذایی افراد وجود دارد. کلسترول هم درست مانند تری‌گلیسیرید در غذاهایی با چربی زیاد موجود هستند. تخم مرغ، گوشت قرمز و پنیر را می‌توان منابعی سرشار از کلسترول در نظر گرفت. چربی خون در حقیقت زمانی ایجاد می‌شود که در خون شخص میزان بالایی کلسترول وجود داشته باشد. این موضوع می‌تواند ارثی باشد. اما در بیشتر مواقع حاصل سبک زندگی اشتباه در تغذیه و برنامه روزانه افراد است.

کلسترول و اثرگذاری آن بر بدن

کلسترول نوعی چربی خون است. این چربی در شرایط خاصی مانند تغذیه نادرست و ممکن است باعث گرفتگی عروق فرد شود. وقتی کلسترول خون شخصی بالا باشد، این چربی‌ها بر روی دیواره‌های برخی از رگ‌های بدن رسوب کرده و باعث ایجاد گرفتگی عروق و در نهایت ایست قلبی شخص می‌شوند. هر چه این رسوب‌ها بیشتر باشند، فرد گرفتگی عروق شدیدتری را تجربه می‌کند. گرفتگی عروق و چربی بالای خون در صورت پیگیری نکردن می‌تواند به عنوان حمله قبلی یا سکته در شخص مورد نظر بروز کند.

نشانه‌های چربی خون

چربی خون یکی از عارضه‌هایی است که شخص مبتلا به آن با نشانه‌های واضحی رو به رو نمی‌شود. برای تشخیص این بیماری شخص باید آزمایش خون داده و بعد از بررسی موارد گوناگون در این آزمایش، میزان چربی خون فرد مشخص ‌شود.

آزمایش چربی خون

آزمایش چربی خون میزان کلسترول خون اشخاص را به شکلی دقیق بررسی و تشریح می‌کند. در صورتی که فردی برای تشخیص میزان کلسترول خود آزمایش خون داده باشد، جواب آزمایش به شکل دسته‌بندی با عناوین زیر به او داده می‌شود. این عناوین عبارت‌اند از کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL)، کلسترول با لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) و تری‌گلیسیرید. در برخی از موارد ممکن از شخص بخواهند 8 تا 12 ساعت قبل از گرفتن آزمایش خون چیزی میل نکند. در چنین مواردی شخص باید از خوردن و آشامیدن هر چیزی خودداری کند. امروزه بسیاری از بررسی‌ها نشان می‌دهد در تمامی بیماران نیازی به این کار نیست. میزان استاندارد کلسترول در بدن انسان باید زیر 200 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
امروزه با گسترش تحقیقات مختلف بر روی این دسته از عارضه‌ها، نظریه‌های جدیدی هم مطرح شده است. میزان سطح بی خطر کلسترول در خون افراد دیگر یک استاندارد بسیار دقیق ندارد. محقق‌ها به این نتیجه رسیده اند که هر فرد نسبت به شرایط و ویژگی‌های فردی خود می‌تواند سطح مشخصی از کلسترول را در خون خود داشته باشد. در چنین آزمایش‌هایی معمولاً پزشک برای تشخیص دقیق چربی خون افراد از پانل لیپید استفاده می‌کند.

افراد در معرض چربی خون

دو نوع اصلی کلسترول در خون انسان وجود دارد. این دو کلسترول به نام‌های مستعار کلسترول خوب و بد در پزشکی معروف هستند. کلسترول بد (LDL) در دیواره شریان‌های شخص رسوب کرده و به مرور زمان سعی می‌کند دیواره‌های شریان شخص را باریک و سفت کند. این روند در طولانی مدت منجر به گرفتگی عروق و سکته در فرد می‌شود. به هر میزانی این رسوب گذاری‌ها در دیواره رگ‌ها شدیدتر باشند به همان میزان هم گرفتگی عروق در شخص مورد نظر شدیدتر خواهد بود.
کلسترول خوب یا همان (HDL) درست برعکس رفتار کلسترول بد را دارد. این کلسترول باعث پاک شدن چربی‌های بدن و حل شدن آن‌ها در جریان مداوم خون می‌شود. این چربی باعث می‌شود کلسترول بد به کبد برگشته تا دوباره کبد آن را تصفیه ‌کند. کلسترول خوب در حقیقت برای پاک کردن چربی‌های اضافی در شریان‌ها در بدن تولید می‌شوند.

نقش کلسترول بد در سبک زندگی ناسالم

خوردن انواع غذاهای چرب و فست فود می‌تواند سطح کلسترول بد خون را به شدت افزایش دهد. این افزایش سطح چربی خون در زمان کمی می‌تواند باعث ایجاد گرفتگی عروق و سکته در شخص مورد نظر شود. از دیگر عوامل تشدید کنندۀ این شرایط می‌توان به استعمال دخانیات و ورزش نکردن هم اشاره کرد.

توصیه‎‎‌های مهم برای کنترل چربی‌خون

شما با در نظر گرفتن توصیه‌های پزشکی می‌توانید سطح چربی خون خود را در هر سنی کنترل کنید. برای این کار کافی است موارد گفته شده در لیست زیر را به عنوان توصیه‌های پرخطر در نظر گرفته و از آن‌ها پرهیز کنید. این توصیه‌ها عبارت اند از:

• خوردن غذاهایی با چربی‌های اشباع شده و ترانس
•  قرار دادن زیاد پروتئین‌های حیوانی در سبد غذایی مانند گوشت و لبنیات زیاد
•  میزان کم ورزش کردن و تحرک نداشتن به طور منظم
•  خوردن چربی‌های مصنوعی و غیر ارگانیک
•  سیگار کشیدن
•  چاقی و اضافه وزن
•  داشتن دور کمر زیاد
•  نوشیدن الکل بیش از حد

عارضه‌های چربی خون بالا

پرهیز نکردن از موارد گفته شده می‌تواند عواقب زیادی برای افراد داشته باشد. اگر چه این پیامد‌ها در افراد مختلف متفاوت است. اما رعایت نکردن هر کدام از توصیه‌های گفته شده می‌توانند شخص را دچار مشکلاتی جدی کنند. لازم به توضیح است سطح غیر طبیعی کلسترول در برخی از اشخاص هم می‌تواند در شرایطی خاص بروز کند. این شرایط معمولاً با داشتن یک بیماری یا عارضه همراه است. این عارضه‌ها عبارت اند از:

• بیماری‌های کلیوی
•  دیابت
•  سندرم تخمدان پلی کیستیک
•  بارداری‌های پرخطر
•  تیروئید کم کار

شرایط ارثی تحت تأثیر برخی از داروها بودن از جمله: داروهای ادرارآور، داروهای ضد افسردگی و داروهای جلوگیری از بارداری که هر کدام می‌توانند حساسیت شخص را به این عارضه (چربی خون) بیشتر کنند.

چربی خون و رابطه آن با خانواده

برخی از انواع چربی‌های خون از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند. گاهی از پدر و مادرها به فرزند و گاهی از مادر بزرگ و پدر بزرگ‌ها به نوه‌ها منتقل می‌شوند. این دسته از افراد به طور معمول در نوجوانی سطح تری گلیسیرید یا کلسترول بالایی دارند. این افراد در سن 20 تا 30 سالگی متوجه سطح غیر طبیعی چربی خون خود می‌شوند. این شکل از انتقال بیماری از والدین درجه یک به فرزند را به اصطلاح «چربی خون ترکیبی خانوادگی» می‌نامند.
این دسته از افراد معمولاً بعد از سن گفته شده با نشانه‌های بیماری قلبی و گرفتگی عروقی متوجه چربی خون بالای خود می‌شوند.

علائم چربی خون ترکیبی خانوادگی

نشانه‌ها و علائم چربی‌ خون ترکیبی خانوادگی به طور معمول با چربی خون معمولی متفاوت است. این تفاوت نه تنها در شدت این عارضه بلکه در مورد نشانه‌های بروز آن هم به صدق می‌کند. از جمله علائم چربی خون ترکیبی خانوادگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• درد در قفسه سینه: این درد بیشتر مواقع در سنین جوانی در شخص بروز می‌کند.
•  حمله قلبی: این درد هم مانند درد قفسه سینه در جوانی ممکن است به عنوان یک نشانه بروز کند.
•  گرفتگی کشاله ران‌ها هنگام راه رفتن یا دویدن
•  زخم انگشت‌های پا: این زخم‌ها به دلیل جراحت‌های ساده ایجاد می‌شوند. اما نکته مهم، خوب نشدن آن‌ها در زمان معمول است.
•  نشانه‌های سکته مغزی مانند مشکل صحبت کردن به معنی عدم تکلم صحیح و روان، افتادگی یک طرف صورت، ضعف شدید در اندام‌های فرد که در نهایت منجر به کم کاری عملکرد شخص می‌شوند.

مدیریت چربی خون

بهترین راهکار برای کنترل و مدیریت چربی خون را می‌تواند تغییر سبک زندگی شخص دانست. این موضوع به میزانی اثرگذار است که اگر شما دارای چربی خون ارثی هم باشید با این روش می‌توانید از بروز آن تا حد زیادی جلوگیری کنید. نکته حائز اهمیت در این باره، خاصیت درمانی این راه کار است. حتی اگر شخصی دچار چربی خون بالا هم باشد باز می‌تواند با این روش روند بهبودی خود را در پیش بگیرد. این روش به طور معمول می‌تواند باعث کاهش خطر سکته و بیماری‌های قلبی در افراد شود. در کنار موارد گفته شده دقت داشته باشید خوردن داروهای درمانی هم می‌توانند تا حد زیادی باعث کاهش سطح کلسترول شخص شوند.