اوتیسم چیست؟ آینده بیماران اوتیسم چگونه است؟
علائم و راه‌های درمانی بیماری اوتیسم چیست؟
اختلال عصبی- رفتاری اوتیسم در کودکان طیف گسترده‌ای دارد. سطح اختلال در بیماران اوتیسمی چنان وسیع است که می‌تواند از یک بیماری محدود تا اختلال شدید، زندگی فرد را تحت‌الشعاع قرار دهد. در این مقاله سایت اسنپ دکتر به آشنایی با اوتیسم، علائم و درمان آن پرداخته می‌شود.
اختلال اوتیسم یا درخودماندگی
اوتیسم یا طیف اختلالات اوتیسم (Autism Spectrum Disorder-ASD) نوعی بیماری پیچیده است. درخودماندگی اختلالاتی در روابط اجتماعی و رفتاری به وجود می‌آورد. می‌تواند شامل طیف وسیعی از علائم و مهارت‌ها باشد. به نحوی که گاهی یک بیماری ضعیف و تحت کنترل است. از طرفی دیگر می‌تواند ناتوانی باشد و مراقبت تمام وقت پرستار را لازم داشته باشد.
چرا بیماری اوتیسم به وجود می‌آید؟
به بیماران اوتیسم بخاطر حضور در طیف گسترده‌ای از اختلالات عصبی-رفتاری، علائم مختلفی را نسبت می‌دهند. روانپزشک‌ها از راه سیستماتیک برای توصیف اوتیسم و شرایط مرتبط با آن استفاده کرده‌اند. همۀ این تعاریف و ویژگی‌ها، اختلالات اوتیسم نام گرفته است.
آنها بیماران اوتیسم را در سه سطح 1، 2 و 3 دسته‌بندی کرده‌اند. هر سطح، بیمارانی با طیف مشخصی از علائم را شامل می‌شود. اما اینکه علت رخ دادن بیماری اوتیسم در کودکان چیست، هنوز دقیق مشخص نشده است.
علل شناخته شدۀ بیماری اوتیسم چیست؟
این بیماری را به اختلالات ژنتیکی، متابولیکی و بیوشیمی نسبت می‌دهند. هرچند پزشکان و متخصصان علوم اعصاب (Neuroscientist) مشکلات عصبی را علت اساسی در ابتلای کودکان به بیماری اوتیسم می‌دانند.از طرفی برخی فاکتورهای محیطی را در این اختلال بی‌تأثیر نمی‌دانند.
نقش واکسن‌ها در ابتلا به بیماری اوتیسم چگونه است؟
حتی سال‌ها پیش تزریق واکسن MMR) Measles-Mumps-Rubella) را به دلیل وجود عناصر مضر برای مغز، عامل ابتلا به بیماری اوتیسم می‌دانستند. اما در همان دهۀ اول قرن 21 نظریۀ پیشین رد شد. پژوهش‌ها ادامه پیدا کرد تا این که حجم واکسن‌های تزریقی در 15 ماهۀ اول زندگی را در رخ دادن بیماری اوتیسم مؤثر اعلام کردند.
با این حال با وجود حدود 200 پژوهش که دربارۀ رابطۀ واکسن و بیماری اوتیسم انجام شد، این فرضیه در جامعه پزشکی مردود شد. یعنی هیچ ارتباطی میان واکسن دوره کودکی و خطر ابتلا و پخش کردن بیماری‌های مختلف وجود ندارد.
علائم بیماری اوتیسم چیست؟
بیماران اوتیسم با ناتوانی در رشد مواجه هستند. آنها در درک رفتار و احوال دیگران با چالش‌های بسیاری رو به رو هستند. از سوی دیگر به سختی خودشان را می‌توانند ابراز کنند. علاوه بر واژه‌ها حتی ژست‌ها، حالت‌های چهره و لمس کردن هم کمکی نمی‌کند.
آیا تشخیص بیماری اوتیسم در کودکان راحت است؟
بیماری اوتیسم در بعضی کودکان در ماه‌های اولیۀ زندگی بروز می‌کند. در حالی که برخی کودکان به ظاهر روند رشد خوبی را در ماه‌ها و سال‌های اولیۀ زندگی خود دارند. اما بعد از چند سال علائم بیماری اوتیسم را نشان می‌دهند.
نیمی از والدین کودکان اوتیسم در 12 ماهۀ اول زندگی کودکان خود از علائم این بیماری خبر می‌دهند. اما 80 تا 90 درصد والدین تا 2 سالگی متوجه علائم کودکان خود می‌شوند.
البته مشاهده شده است که بعضی بیماران اوتیسم با بزرگ شدن، بهتر شده‌اند.با وجود این در ادامه علائم بیماری اوتیسم را بیشتر توضیح می‌دهیم.
مهارت اجتماعی
مهمترین مشخصۀ بیماران اوتیسم اختلالات رفتاری آنها است. یکی از این اختلال‌ها در مهارت اجتماعی‌شان ظهور می‌کند. بیماران اوتیسم دقیق نمی‌دانند که چگونه روابط دوستانه و نزدیک با دیگران حتی اعضای خانواده خود داشته باشند. بیماران هنگام شنیدن اسم خود هیچ عکس‌العملی نشان نمی‌دهند. به نحوی برخورد می‌کنند که انگار هیچ چیز نشنیده‌اند.
مشکلات ارتباطی بیماران اوتیسم چه مواردی است
حتی در مقابل نوازش شدن مقاومت نشان می‌دهند. ترجیح می‌دهند که در غار تنهایی خود باشند و تنها بازی کنند. برای همین منظور ارتباط چشمی ضعیفی برقرار می‌کنند و به ندرت از حالات چهره برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند.
با تن صدای نامعمول یا ریتم ناهنجار حرف می‌زنند. از صدای آهنگ‌ها یا صدای رباتی برای حرف زدن استفاده می‌کنند.
بیماران اوتیسم در بحث و گفتگو چگونه هستند؟
کودکان اوتیسم از حرف زدن امتناع می‌کنند. این باعث کمتر شدن توانایی در استفاده از کلمات و عبارت‌ها می‌شود. آنها حتی نمی‌توانند بحثی را شروع کنند یا آن را ادامه دهند. مگر سؤالی بپرسند یا مواردی را بیان کنند.
دوری از سؤال پرسیدن به این علت است که نمی‌توانند از کلمات و عبارت‌ها درست استفاده کنند. بنابراین آنها را جدا جدا بیان می‌کنند. از طرفی در درک سؤال‌ها و راهنمایی‌های ساده هم مشکل دارند.
علاوه بر این احساسات و عواطف دیگران را به خوبی درک نمی‌کنند. بنابراین رفتارهای اجتماعی فردی منفعل، خشن و مخرب از آنها سر می‌زند.
ارتباطات
از نظر ارتباطات حدود 40 درصد کودکانی که بیماری اوتیسم دارند، حرف نمی‌زنند. بین 25 تا 30 درصد کودکان اوتیسم در نوزادی مهارت‌های زبانی را یاد می‌گیرند اما کم کم این توانایی در آنها کمتر و کمتر می‌شود.
حتی بعضی کودکانی که از بیماری اوتیسم رنج می‌برند دیر شروع به حرف زدن می‌کنند.
چه آینده‌ای در انتظار کودکان اوتیسم است؟
همانطور که در علائم مهارت اجتماعی کردیم، این علائم به خاطر تأخیر در حرف زدن یا مشکل هجی کردن حروف به وجود می‌آید. در نتیجه آنها نسبت به شرکت در جلسات بحث و سؤال پرسیدن یا جوک گفتن بی میل می‌شوند.
با این اوصاف چالش‌های زندگی کودکان اوتیسم به علت مشکلات ارتباطی در سنین بالاتر آنها را بسیار آزرده خاطر می‌کند.
مشکلات بزرگسالی بیماران اوتیسم چیست؟
• این کودکان در مدرسه با مشکل یادگیری دروس مختلف مواجه هستند.
• منزوی و گوشه‌گیر می‌شوند و دوستان زیادی ندارند.
• توانایی مستقل زیستن را در سنین بالاتر زندگی ندارند.
• مورد آزار و اذیت دیگران قرار می‌گیرند. قربانی مجرمان مختلف می‌شوند.
• عامل استرس و تنش در خانواده به شمار می‌روند.
• در محیط کار با مشکلات بسیاری مواجه می‌شوند.
آینده‌ای بهتر برای بیماران اوتیسم بسازید
با وجود چالش‌های غیر قابل انکار، مددکارهای اجتماعی و پزشکان اجتماعی با خانواده‌های بیماران اوتیسمی همکاری می‌کنند تا درمان روانی این بیماران را به بهترین شکل ممکن پیش ببرند.
البته عوامل مختلفی در روند درمان تأثیر دارند. به نحوی که بیماران در سنین مختلف پاسخ‌ها و عملکرد خوب مختلفی دارند.
اختلال یادگیری در بیماران اوتیسم
اختلال در یادگیری مشکل دیگری است که در بیماران اوتیسم به وفور دیده می‌شود. بعد از مشکل در برقراری ارتباط درست، اختلال در یادگیری برای والدین نگران کننده است. با این حال یک نکته قابل تأملی وجود دارد.
بیماران اوتیسم در این نوع اختلال یادگیری تفاوت‌هایی دارند. در واقع برخی در یادگیری ریاضیات و منطق مشکل دارند، بعضی در موسیقی و هنر. حتی بعضی در ادبیات با اختلال روبه‌رو هستند در حالی که حل مسئله را به خوبی انجام می‌دهند.
شایان ذکر است که در عصر حاضر تشخیص و درمان در کنترل روند بیماری و بهبود آن بی‌تأثیر نیستند.
الگوی رفتاری
کودکانی که با بیماری اوتیسم زندگی می‌کنند الگوهای رفتاری، علایق و فعالیت‌های تکراری و محدودی دارند. بنابراین بیمار اوتیسم:
• حرکات تکراری انجام می‌دهد مثلاً دست زدن، تکان دادن و چرخاندن دست یا پریدن.
• رفتارهایی دارند که به نوعی خودزنی محسوب می‌شوند. مثلاً در سر خود می‌زنند یا دست خود را گاز می‌گیرند.
• در انجام بعضی بازی‌ها و فعالیت‌ها تمرکز بسیار زیادی می‌کند.
• چارچوب‌های مشخصی برای برنامه‌های معمولی خود تعیین می‌کند. به نحوی که برهم خوردن این نظم فکری باعث آشفتگی او می‌شود.
چه اختلالات دیگری به بیماری اوتیسم نسبت می‌دهند؟
• به نور، صدا و سطوح ناصاف بسیار حساس است. حتی پاسخ مشابهی به درد‌ها یا دماهای مختلف می‌دهد.
• الگوهای رفتاری و حرکتی ناهماهنگ و عجیبی دارد. مثلاً روی انگشتان پا راه می‌رود یا زبان بدن (Body Language) او زمخت، سخت و اغراق‌آمیز است.
• مات و مبهوت جزئیات اشیاء و اسباب‌بازی‌ها می‌شود. اما عملکرد کلی این اجزا را درک نمی‌کند.
• عادات غذایی مناسبی ندارد. از خوردن بعضی غذاها همیشه امتناع می‌کنند. تنها غذاهای مشخصی را می‌خورند.
• بدون فکر کردن درباره کارها و عواقب آنها دست به کار می‌شود.
• خیلی کوتاه به هر چیز توجه می‌کنند.
فاکتورهای پر خطر در ابتلا به بیماری اوتیسم
همانطور که اشاره کردیم عواملی مانند ژنتیک، اختلالات عصبی، عوامل بیوشیمیایی و متابولیکی احتمال ابتلای کودکان به بیماری اوتیسم را افزایش می‌دهد. در حال حاضر نیز با روند رو به افزایش تعداد کودکان اوتیسم رو به رو هستیم. در ادامه این فاکتورها را توضیح می‌دهیم.
- جنسیت کودک: عامل مؤثر در میزان ابتلای کودکان به بیماری اوتیسم است. به نحوی که احتمال ابتلای پسرها به بیماری اوتیسم 4 برابر این احتمال در دخترهاست.
- تاریخچۀ خانواده: خانواده‌ها از اختلالات رفتاری بیماران اوتیسم خود بسیار آزرده خاطر هستند. بیماری اوتیسم و مشکل در برقراری ارتباط با دیگران زندگی همۀ کسانی که با بیمار در ارتباط هستند، تحت الشعاع قرار می‌دهد.
- این در حالی است که خانواده‌هایی که فرزند اوتیسمی دارند، درصد بیشتری در خطر تولد فرزندان اوتیسمی دیگر هستند.
تأثیر والدین در ابتلا به بیماری اوتیسم
سن والدین: این احتمال وجود دارد که هر چه سن والدین بالاتر باشد، خطر ابتلای فرزندان به بیماری اوتیسم بالاتر رود.
تولد زودهنگام نوزاد: نوزادانی که پیش از 26 هفتگی متولد می‌شوند، با احتمال بالاتری به بیماری اوتیسم مبتلا می‌شوند. در واقع این نوزادان به جای آنکه 40 هفتۀ رشد خود را در رحم مادر سپری کنند، به رشد در شرایط مصنوعی مجبور می‌شوند. بنابراین با درصد بیشتری در خطر ابتلا به بیماری اوتیسم قرار می‌گیرند.
اهمیت سلامت بارداری در ابتلا به بیماری اوتیسم
حتی نوزادان زنان بارداری که داروهای شیمیایی مصرف می‌کنند مثل داروهای ضد صرع یا الکل درصد بیشتری در خطر ابتلا به بیماری اوتیسم قرار دارند. مشکلات متابولیکی مانند دیابت و چاقی مفرط زنان باردار تیز نرخ ابتلا به اوتیسم را در نوزادان این زنان بیشتر می‌کند.
سایر اختلال‌ها چه اهمیتی در بیماری اوتیسم دارد؟
کودکانی که شرایط پزشکی خاصی دارند، با درصد خیلی بالایی در مواجه با بیماری اوتیسم قرار می‌گیرند. برای مثال:
1. کودکانی که از بیماری سندروم ایکس شکننده (fragile X syndrome) رنج می‌برند، آسیب‌پذیرترند. این کودکان بخاطر اختلال ارثی در ژنوم، مشکلات ذهنی دارند.
2. کودکانی که در گروه بیماران توبراسکلروزیس (tuberous sclerosis) آسیب‌پذیری بالاتری دارند. تومور مغزی در این بیماران به وجود آمده و رشد می‌کنند.
3. کودکانی که از اختلال ژنتیکی سندروم رِت(Rett syndrome) می‌برند، با احتمال بیشتری به بیماری اوتیسم مواجه می‌شوند. این بیماری بیشتر در دختران دیده می‌شود. نوعی ناتوانی ذهنی است که با استفادۀ هدفمند از دست‌ها همراه است.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
کودکان با سرعت مشخصی رشد می‌کنند. چنان که والدین علائم بیماری آنها را با تأخیر متوجه می‌شوند. علائم بیماری اوتیسم هم در کودکان هم تا پیش از 2 سالگی نشان داده می‌شود. کافی است با مشاهدۀ علائمی که حاکی از اختلالات رشد در کودکان می‌باشد، با پزشک آن را در میان بگذارید.
شواهد تشخیص بیماری اوتیسم
دکتر با انجام تست‌های مختلف رشد شناختی، زبانی و مهارت‌های اجتماعی کودک را بررسی می‌کند.
اما پزشک چه شواهدی را نشانۀ بیماری اوتیسم در کودکان فرض می‌کند؟ اگر کودک
• تا 6 ماه به هیچ حالت چهره یا لبخندی پاسخ ندهد.
• تا 9 ماه از حالت‌های مختلف چهره یا صداها تقلید نکند.
• تا 12 ماه زمزمه نکند.
• تا 14 ماه از ژست خاصی مانند تکان دادن و اشاره کردن، استفاده نکند.
• تا 16 ماه از کلمات تکی تکی استفاده نکند.
• تا 18 ماه باور کردن رخدادهای مختلف را از خود نشان ندهد. حتی تظاهر به این کار نکند.
• تا 24 ماه از عبارات دو بخشی استفاده نکند.
• مهارت‌های زبانی و اجتماعی خود را در هر سنی از دست داده باشد.
درمان بیماری اوتیسم
با توجه به طیف گسترده‌ای از مبتلایان به بیماری اوتیسم، راه درمان مشخصی برای بیماران وجود ندارد. متخصصان حوزه روانشناسی و روانپزشکی در همکاری با پزشکان و مددکاران اجتماعی و متخصصان تغذیه در روند درمان این بیماران نقش دارند.
درمان اصلی بیماری اوتیسم چیست؟
درمان رفتاری و ارتباطی درمان اصلی اوتیسم شامل برنامه‌هایی است که حول روابط و رفتارهای بیمار می‌چرخد. در ضمن تلفیقی از احساسات و رشد مهارت‌های احساسی است.
برای کامل شدن دورۀ درمان همکاری نزدیک والدین، معلمان و متخصصان علوم تربیتی و تیم روان‌درمانی لازم است.
نقش درمان دارویی و تغذیه‌ای چگونه است
درمان دارویی و تغذیه‌ای: برای درمان نگرانی، مشکل تمرکز، افسردگی و بیش‌فعالی از داروهای مختلف استفاده می‌شود. این درمان دارویی، درمان قطعی بیماری اوتیسم نیست. اما در کنترل این علائم نقش بسزایی دارد و باعث بهبود یادگیری و روابط اجتماعی فرد می‌شود.
• بیماران اوتیسمی در مقابل ویتامین‌ها و مواد معدنی مقاومت نشان می‌دهد. البته این موضوع باعث افزایش ابتلای کودکان به بیماری اوتیسم نمی‌شود. با این حال ویتامین B و منیزیوم دو مادۀ بسیار مؤثر در بهبود رفتارهای بیماران اوتیسم می‌باشد. البته دقت کنید که استفاده بیش از حد ویتامین‌ها غیر مجاز است.
• رژیم غذایی نیز در بهبود علائم بیماری اوتیسم مؤثر است. حذف مواد غذایی آلرژی‌زا تأثیر چشم‌گیری در کاهش مشکلات رفتاری بیماران شده است.
چگونه روند درمان بیماری اوتیسم سرعت می‌یابد؟
با کمک فیزیوتراپی و کاردرمانی بیماران اوتیسم فعالیت‌های بدنی و تمرین‌‌های گوناگونی را در برنامه روزانه خود انجام می‌دهند. این تمرین‌ها قدرت بیماران اوتیسمی را از نظر احساسی، فیزیکی و مهارت‌های اجتماعی ارتقا می‌دهد. در نتیجه اختلالات رفتاری و اجتماعی آنها کاهش می‌یابد.
روش درمانی مکمل و بهبود بیماران اوتیسم
درمان‌های مکمل برای برخی بیماران اوتیسمی اثرات مثبتی به همراه دارد. این درمان‌ها با کمک حیوانات مثلاً بازی با سگ، شنا کردن با دلفین‌ها یا اسب سواری امکان‌پذیر است. هنر و موسیقی هم اثر بسزایی در این شرایط دارد.
در مقالۀ حاضر، درباره بیماری اوتیسم که به اختلال اوتیسم معروف است توضیح دادیم. علل ابتلای کودکان به بیماری اوتیسم را بررسی کردیم و در نهایت روش‌های درمانی آن را نگاه انداختیم. با توجه به عدم قطعیت علت رخ دادن این اختلال عصبی- رفتاری و راه درمان آن، پژوهش‌های بیشتری در حال انجام شدن هستند. با این وجود والدین و درمانگر‌ها –مربیان، پزشکان و مددکاران- با همکاری بیماران اوتیسمی می‌توانند روند درمان را به خوبی پیش ببرند
منابع:
