رابطه سمی چیست و چگونه می‌توان از آن خلاص شد؟

روابط ما بخش اساسی زندگی ما را تشکیل می‌دهند. ما قرار است در رابطه رشد کنیم، عشق دریافت کنیم و در سطح خوبی از سلامت روان باشیم؛ اما یک رابطه سمی می‌تواند آثار مخربی بر سلامت روان و حال روحی ما داشته باشد. آگاهی بیشتر در مورد روابط سمی و چگونگی رویارویی با آن، به ما کمک می‌کند که روابط سالم‌تر و شادتری را تجربه کنیم.

رابطه سمی چیست و چه نشانه‌هایی دارد؟

به رابطه‌ای در اصطلاح سمی می‌گویند که در آن به صورت مداوم احساسات انسانی مانند: رفاه، شادی و امنیت تضعیف می‌شوند. اختلاف نظر در هر رابطه‌ای طبیعی است؛ اما الگوی مداوم آسیب عاطفی، بی‌احترامی و سوءاستفاده می‌تواند منجر به بدتر شدن سلامت روانی و عاطفی شود. در ادامه با نشانه‌های اصلی روابط سمی آشنا خواهید شد.

عدم امنیت

در یک رابطه سالم، افراد باید از نظر روحی و جسمی در امنیت کامل باشند. اگر خود را دائما در حال پرخاشگری می‌بینید و در مورد واکنش همسر خود مضطرب هستید، نشانه آن است که رابطه، فضای امنی برای شما نیست و باید برای حفظ امنیت خود کمک دریافت کنید و با راهنمایی دیگران تدابیری را برای بیرون آمدن از رابطه بیندیشید. 

کاهش عزت نفس

کاهش عزت نفس یکی از بارزترین نشانه‌‌های ماندن در رابطه سمی است. احساس بی‌ارزشی و بی‌کفایتی، زنگ خطری است که باید برای آن به فکر چاره باشید. بسیاری از افراد خود را لایق ارتباط بهتر نمی‌بینند و مدام با افکار منفی درگیر هستند و این خود از عواقب ماندن در روابط سمی است.

عدم حمایت

در روابط سمی، فرد به هیچ عنوان حمایتی را دریافت نمی‌کند و در عوض به صورت مداوم تحقیر می‌شود. احساس بی‌کفایتی، تخریب عزت نفس و عدم حمایت از سوی شریک عاطفی از جمله نشانه‌های بارز این روابط است.

مشاجره دائمی

رابطه سمی با تنش، مشاجره یا احساس نارضایتی دائمی همراه است و آرامش افراد را صلب می‌کند. وجود بحث و دعوا در هر رابطه‌ای طبیعی است؛ اما ناتوانی در برقراری آرامش و تنش بسیار در رابطه، بسیار آسیب‌زا است  و باید برای حل آن تدابیری اندیشید.

جدا افتادن از دوستان و خانواده

انزوا ابزار قدرتمندی در روابط سمی است. این اعمال قدرت، اغلب به صورت نامحسوس شروع می‌شود؛ اما در نهایت منجر به قطع شدن شبکه پشتیبانی یکی از شرکای عاطفی خواهد شد. فرد قربانی تمام روابط بامعنای زندگی خود را از دست می‌دهد و برای بازیابی آن‌ها باید به فکر دریافت کمک باشد و یا به نحوی از رابطه خارج شود.

عواقب ماندن در روابط سمی چیست و چه رفتارهایی زنگ خطر هستند؟

ماندن در یک رابطه سمی می‌تواند تاثیرات عمیقی بر سلامت عاطفی، روانی و گاهی جسمانی فرد داشته باشد. این روابط به افزایش اضطراب و افسردگی دامن می‌زنند و باعث می‌شوند که فرد قربانی احساس بی‌ارزشی و بی‌کفایتی داشته باشد. استرس و منفی‌گرایی مداوم می‌تواند مشکلات جسمانی مانند بی‌خوابی، تغییر در اشتها یا مشکلات مزمنی مانند سردرد و معده درد ایجاد کند. روابط سمی به انزاوی بیشتر فرد قربانی دامن می‌زنند و در شرایط بحرانی، کمک گرفتن را برای او سخت‌تر می‌کنند.

رفتارهای سمی در روابط، نه تنها می‌توانند بر سلامت عاطفی و روانی افراد تاثیر بگذارند، بلکه بر سلامت جسمی و ارتباطات اجتماعی آن‌ها نیز تاثیرگذار هستند. شناخت این رفتارها برای آگاهی از روابط سمی مفید است و برای ایجاد روابط سالم‌تر می‌تواند بسیار موثر باشد.

حسادت

حسادت بیش از حد یا غیرمنطقی یکی از نشانه‌های بارز رابطه سمی است و می‌تواند به صورت احساس مالکیت، اتهامات بی‌اساس به خیانت و تقاضا برای محدود کردن تعاملات اجتماعی یا دوستی همسر ظاهر شود. حسادت به هیچ عنوان نشانه دوست داشتن نیست و می‌تواند رابطه را به سمت تباهی بکشاند. بنابراین با دیدن این نشانه، لازم است حتما به فکر دریافت کمک باشید.

کنترلگری

کنترلگری و امر و نهی یکی از مهم‌ترین نشانه‌های روابط سمی است. این که یک طرف رابطه دائم بخواهد طرف مقابل خود را کنترل کند و اجازه دیدن دوستان، اعضای خانواده و … را به او ندهد، یک زنگ خطر بزرگ برای رابطه است. همچنین امر و نهی کردن و تقاضای برآوردن خواسته‌های نابجا از سوی شریک زندگی، نشان‌دهنده این است که باید به فکر چاره باشید.

نادیده گرفتن نیازها

در یک رابطه سمی، نیازهای شما به صورت مداوم نادیده گرفته می‌شود. اشتباه نکنید؛ همیشه فقط یک طرف رابطه رفتار سمی و مخرب ندارد. هر دو طرف می‌توانند به سمی‌تر شدن هر چه بیشتر رابطه کمک کنند؛ اما در اغلب موارد یک طرف رابطه در حالت اطاعت است و از برآورده نشدن نیازهای شریک عاطفی خود احساس گناه می‌کند. در صورتی که این نیازهای او است که به صورت کامل نادیده گرفته شده است.

گسلایتینگ

گسلایتینگ (Gaslighting) نوعی فریبکاری روانی است که در آن یک شخص در دوره زمانی طولانی و پیوسته واقعیت را زیر سوال می‌برد و ادراک و حافظه فرد مقابل را دستکاری می‌کند. این در واقع نوعی آزار روانی است که در آن آزارگر، تجربه قربانی را انکار می‌کند و اصرار می‌ورزد که رویدادها اتفاق نیفتاده‌اند یا قربانی بیش از حد حساس است و یا اذعان می‌کند که اتفاقات مذکور را به خاطر نمی‌آورد. این دستکاری روانی می‌تواند به سردرگمی، شک به خود و از دست دادن اعتماد به قضاوت خود منجر شود.

تحقیر کردن

همانطور که پیش از این گفتیم، تحقیر شدن یکی از نشانه‌های بارز رابطه سمی است و تحقیر کردن به تنهایی یک رفتار سمی در رابطه است. این رفتار می‌تواند به شدت بر عزت نفس فرد مقابل تاثیر بگذارد و باعث شود که احساس بی‌ارزشی کند و فکر کند که لایق عشق و احترام نیست. اغلب تحقیر کردن به عنوان یک مکانیسم کنترل برای حفظ قدرت استفاده می‌شود.

انتقاد مداوم

انتقاد در رابطه می‌تواند سازنده باشد؛ اما وقتی به صورت مداوم اتفاق بیفتد و بر مسائل جزئی تمرکز داشته باشد یا به مشکلاتی اشاره کند که عملا وجود ندارند، یک رفتار سمی است. انتقاد سمی می‌تواند به احساس نقص دائمی در یکی از شرکا منجر شود. در این حالت فرد فکر می‌کند که به اندازه کافی خوب نیست و اعتماد به نفس و استقلال او در رابطه قربانی می‌شود.

بی‌احترامی مداوم

در یک رابطه سمی، احترام به عنوان رکن اصلی رابطه در نظر گرفته نمی‌شود و اغلب یکی از شرکا از طریق گفتار یا اعمال بی‌اعتنایی به مرزها و احساسات فرد مقابل، به او بی‌احترامی می‌کند. بی‌احترامی می‌تواند به معنای تحقیر کردن، نادیده گرفتن نیازها و خواسته‌ها و القای حس بی‌کفایتی و بی‌ارزشی باشد.

سرزنش کردن مداوم

در روابط سمی، یکی از طرفین ممکن است تمام تقصیرها را به گردن دیگری بیندازد و از اعتراف اشتباهات خود امتناع کند. این می‌تواند یک روایت یک‌طرفه ایجاد کند که در آن قربانی همیشه مقصر است و همواره باید با احساس شرم و بی‌کفایتی دست و پنجه نرم کند.

سوء ظن

سوء ظن مداوم بدون دلیل، اعتماد را که رکن اصلی روابط سالم است، تضعیف می‌کند. این رفتار می‌تواند به پرسش‌های تهاجمی، بررسی فضای شخصی و چک کردن گوشی تلفن همراه همسر منجر شود و روابط اجتماعی او را به شدت محدود کند.

چگونه از شر روابط سمی خلاص شویم؟

ترک یک رابطه سمی می‌تواند فوق‌العاده چالش‌برانگیز باشد. وابستگی عاطفی، ترس از تنهایی، وابستگی مالی یا امید به تغییر شریک زندگی، همگی می‌توانند به عنوان لنگرهای قدرتمند عمل کنند و فرد را در موقعیت فعلی خود نگه دارند. چرخه مسمومیت می‌تواند با از بین بردن اعتماد به نفس و عزت نفس فرد، قدرت تصمیم‌گیری را از او بگیرد و دورنمای پایان رابطه را دلهره‌آور یا حتی غیرممکن بازنمایی کند.

پایان دادن به یک رابطه مسموم، به شجاعت، برنامه‌ریزی و حمایت نیاز دارد؛ اما این یک گام اساسی به سمت زندگی سالم و شاد است. به یاد داشته باشید که شما تنها نیستید و منابعی برای کمک به شما وجود دارد. اولویت دادن به رفاه و شادی شما نه تنها یک حق است، بلکه گامی به سوی ایجاد روابطی است که شادی و حمایت را به ارمغان می‌آورند. در ادامه راهکارهایی را برای خلاص شدن از شر روابط سمی و مخرب ارائه داده‌ایم.

نیاز به تغییر را تشخیص دهید

اولین قدم برای پایان دادن به یک رابطه سمی این است که بپذیرید این رابطه برای شما مضر است و شما شایسته رفتار بهتری هستید. این کار می‌تواند بسیار دشوار باشد، به خصوص زمانی که پای احساسات قوی در میان باشد؛ اما برای رفاه و شادی شما ضروری است. سعی کنید پذیرش خود را بالا ببرید و رابطه خود را با نگاهی واقع‌بینانه بررسی کنید.

به دنبال حمایت باشید

اغلب افراد فکر می‌کنند که بعد از شروع زندگی مشترک، نباید هیچ کمکی بیرون از رابطه دریافت کنند و این بسیار اشتباه است. در صورتی که شاهد رفتارهای سمی در رابطه خود هستید، حتما با دوستان قابل اعتماد، اعضای خانواده یا افراد حرفه‌ای که می‌توانند شما را راهنمایی کرده و از نظر عاطفی حمایت کنند، تماس بگیرید.

مرزهای واضحی تعیین کنید

مرزبندی در رابطه سمی می‌تواند در حکم یک چتر نجات ایفای نقش کند. اگر انجام این کار بی‌خطر است، حد و مرزهای خود را با طرف مقابل در میان بگذارید. بگذارید بداند چه رفتارهایی برای شما غیرقابل قبول است و در صورت ادامه چه عواقبی را در پی خواهد داشت. تعیین مرزها گامی حیاتی در باز‌پس‌گیری استقلال و عزت نفس شما است.

برای امنیت خود نقشه بکشید

اگر در رابطه از شما سوء استفاده می‌شود یا امنیت شما به خطر افتاده است، به فکر پیاده‌سازی یک نقشه باشید. این نقشه می‌تواند شامل صرفه‌جویی در پول برای پیدا کردن یک مکان امن برای اقامت و داشتن لیستی از تماس‌های اضطراری باشد. سازمان‌هایی که از افراد در روابط توهین‌آمیز حمایت می‌کنند می‌توانند گزینه‌های خوبی برای دریافت کمک باشند.

جدا شدن تدریجی

در برخی از موارد، ممکن است بهتر باشد به آرامی از رابطه سمی فاصله بگیرید. این رویکرد چالش کمتری را به همراه دارد و به شما زمان می‌دهد که از نظر احساسی و منطقی با تغییر سازگار شوید و نقشه بهتری برای ادامه زندگی خود داشته باشید.

گفتگوی مستقیم

اگر امنیت جانی شما به خطر نمی‌افتد، یک مکالمه رو در رو و مستقیم ترتیب دهید و در آن تصمیم خود را مبنی بر پایان دادن به رابطه عنوان کنید. این مکالمه باید با دقت برنامه‌ریزی شود و باید به جای سرزنش طرف مقابل، روی احساسات و نیازهای خود تمرکز کنید. تصمیم خود را بیان کنید و در صورت عدم پذیرش از طرف مقابل، مذاکره نکنید و تحت هیچ شرایطی متقاعد نشوید.

به دنبال کمک حرفه‌ای باشید

مشاوران یا درمانگران می‌توانند برای پایان دادن به یک رابطه سمی راهنمای شما باشند و راهکارهای مناسبی را در این زمینه به شما ارائه دهند. آن‌ها همچنین می‌توانند در بازیابی عزت نفس، ایجاد الگوهای رابطه سالم‌تر و پردازش احساسات خود در یک محیط امن به شما کمک کنند.

روی مراقبت از خود تمرکز کنید

پایان دادن به یک رابطه مسموم می‌تواند از نظر احساسی فرآیندی خسته‌کننده باشد. مراقبت از خود همیشه در اولویت قرار دهید. فعالیت‌هایی که به سلامت شما کمک می‌کنند مانند ورزش، سرگرمی‌های مورد علاقه، مدیتیشن یا گذراندن وقت با عزیزانتان در این شرایط بسیار پیشنهاد می‌شوند.

تامل کنید و یاد بگیرید

پس از ترک یک رابطه سمی، زمانی را به تفکر در مورد این تجربه اختصاص دهید و از آن درس بگیرید. درک اشتباهات و تشخیص هشدارها می‌تواند به شما کمک کند از موقعیت‌های مشابه در آینده جلوگیری کنید و روابط سالم‌تری ایجاد کنید.

سخن پایانی

ما در روابط خود به دنبال دریافت عشق، احترام و توجه سالم هستیم و وقتی این موارد نادیده گرفته شوند، از نظر روانی آسیب‌هایی را تجربه خواهیم کرد. در روابط سمی، نیازهای فرد به طور کامل نادیده گرفته شده و مدام تحقیر می‌شود. همچنین ممکن است از نظر روانی مورد سوء استفاده قرار بگیرد و با مشکلاتی مانند اضطراب، کاهش عزت نفس و … درگیر باشد.

در این مطلب به نشانه‌های رابطه سمی پرداختیم و راهکارهایی را برای بیرون آمدن از این روابط ارائه دادیم. مراجعه به یک روان درمانگر متخصص در زمینه امور رابطه و ازدواج نیز می‌تواند بسیار مفید باشد. می‌توانید از طریق اسنپ دکتر با مشاوران مجرب و معتبر در ارتباط باشید و در بستر آنلاین انواع مشاوره‌های فردی، زوج درمانی، روانپزشکی و … را دریافت کنید. امکان برقراری تماس در محیط امن و پشتیبانی حرفه‌ای، اسنپ دکتر را به پلتفرمی عالی در زمینه مشاوره روانشناسی و روانپزشکی تبدیل کرده است.