انواع روش‌های درمان خونریزی مقعدی و دلایل آن
دیدن خون یا رگه‌های قرمز رنگ در مدفوع می‌تواند نگران‌کننده باشد. خونریزی مقعدی نشان می‌دهد که چیزی در دستگاه گوارش فرد به‌خوبی کار نمی‌کند و ایرادی به وجود آمده است که باید برطرف شود. البته خوشبختانه خونریزی مقعدی در بیشتر موارد موضوع حاد و خطرناکی نیست و تنها در برخی شرایط نشان‌دهنده یک موضوع جدی سلامتی است. با این حال مهم است که علت خونریزی مقعدی به‌درستی تشخیص داده شده و درمانهای مناسب برای کنترل آن انجام شود. در این مقاله علت خونریزی از مقعد را بررسی و روش‌های درمانی برای هرکدام از این علت‌ها را مرور کرده‌ایم. اگر می‌خواهید راهکارهای خانگی برای کنترل خونریزی مقعد را یاد بگیرید حتما این مقاله را تا انتها بخوانید.
علائم خونریزی مقعدی چیست؟
افراد ممکن است خونریزی مقعدی را به چند روش مختلف تجربه کنند، از جمله:
- هنگام پاک کردن مقعد، متوجه خون تازه روی دستمال توالت شوند
- بعد از استفاده از سرویس بهداشتی خون را در کاسه توالت ببینند. (یعنی به نظر برسد که آب موجود در کاسه توالت قرمز رنگ شده است.)
- مدفوع فرد قرمز روشن، قرمز تیره یا سیاه قیری باشد
بد نیست بدانید که رنگ خون مدفوع می‌تواند نشانه ای از محل خونریزی باشد:
- خون قرمز روشن در مدفوع معمولا به این معنی است که خونریزی در قسمت پایین روده وجود دارد و محل خونریزی به مقعد نزدیک‌تر است. احتمالا دلیل آن می‌تواند هموروئید یا شقاق مقعدی باشد.
- خون قرمز تیره یا مایل به زرشکی می‌تواند به این معنی باشد که فرد در بالای روده بزرگ یا روده کوچک خود خونریزی دارد.
- ملنا (مدفوعی که سیاه است، مانند قیر، و بوی بسیار بدی دارد) در بیشتر موارد نشانه‌ای از خونریزی در معده است و نشانگر آن است که احتمالا فرد زخم معده یا زخم اثنی عشر دارد.
علائم دیگر مرتبط با خونریزی مقعدی عبارتند از:
- گیجی
- غش کردن
- احساس سرگیجه
- درد رکتوم
- درد یا گرفتگی شکم
علل شایع خونریزی مقعدی
همانطور که اشاره شد خونریزی مقعدی می‌تواند از هر نقطه‌ای از دستگاه گوارش باشد. معده، روده کوچک، روده بزرگ، راست روده و مقعد همه یک مسیر پیوسته هستند و خونریزی‌های بخش‌های مختلف سیستم گوارشی همه به یک صورت خارج می‌شوند. از طرف دیگر، دلیل خونریزی مقعدی ممکن است مشکلات سلامتی مختلفی از جمله هموروئید، شقاق مقعد، بیماری التهابی روده (IBD) و سرطان کولورکتال باشد.
اصلی‌ترین علل خونریزی مقعدی عبارتند از:
- هموروئید (Hemorrhoids):
هموروئید تجمع وریدهای متورم داخل راست روده یا مقعد است. در این شرایط سیاهرگ‌های نزدیک به سطح پوست برآمده می‌شوند و گاهی اوقات پوست ترک برداشته و پاره می‌شود و خونریزی اتفاق می‌افتد. هموروئید یا بواسیر یک بیماری بسیار شایع است و خوشبختانه مشکلی جدی‌‌ای به شمار نمی‌رود. در بیشتر موارد عللی مانند بارداری، بلند کردن اجسام سنگین یا زور زدن برای خارج کردن مدفوع می‌تواند باعث هموروئید شود.
- شقاق مقعدی (Anal fissure):
شقاق مقعدی در واقع پارگی در پوشش مجرای مقعد است. مانند هموروئید، دلیل شقاق نیز زور زدن به دلیل مدفوع سفت است. هم شقاق مقعدی و هم هموروئید می‌توانند باعث درد مقعد و خونریزی شوند. البته معمولا شقاق دردنا‌ک‌تر است.
- بیماری التهابی روده (IBD):
بیماری التهابی روده (IBD) باعث التهاب مزمن (مداوم) در پوشش روده‌ها -روده کوچک و بزرگ– می‌شود. بیماری کرون بیشتر روده کوچک را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در حالی که کولیت اولسراتیو بیشتر روده بزرگ را درگیر میکند. IBD همچنین باعث درد مزمن شکمی و اسهال می‌شود و در صورت شدید بودن ممکن است باعث خونریزی مقعدی هم بشود.
- دیورتیکولیت (Diverticulitis):
دیورتیکولیت در روده بزرگ، معمولا انتهای تحتانی، نزدیک به راست روده را درگیر میکند. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که پاکت‌های کوچک در پوشش داخلی روده بزرگ -دیورتیکول- عفونی و ملتهب شوند. التهاب در این پاکت‌ها می‌تواند رگ‌های خونی داخل روده را شکننده‌تر کرده و احتمال پارگی آنها را بالا ببرد. در نتیجه ممکن است باعث خونریزی حاد رکتوم شود.
سایر علل احتمالی خونریزی مقعدی عبارتند از:
- کولیت عفونی (Infectious Colitis): برخی از عفونت‌های باکتریایی، مانند E. coli و C. diff، می‌توانند باعث کولیت هموراژیک و خونریزی از روده بزرگ شوند. این مشکل معمولا به شکل اسهال خونی خودش را نشان می‌دهد.
- عفونت‌های مقاربتی (STIs): برخی از انواع بیماری‌های مقاربتی رایج می‌توانند باعث التهاب و خونریزی در پوشش مقعد شوند. مثلا سوزاک، کلامیدیا و سیفلیس یا تبخال باعث ایجاد زخم‌هایی در ناحیه مقعد می‌شود که ممکن است خونریزی کنند. همچنین ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) می‌تواند باعث ایجاد زگیل مقعدی شود. این زگیل‌ها ممکن است کمی خونریزی کنند.
- بیماری زخم پپتیک (Peptic Ulcer Disease): منظور از زخم پپتیک زخم در معده یا دوازدهه، بالای روده کوچک است. این زخم‌ها معمولا زمانی ایجاد می‌شوند که اسید معده پوشش محافظ داخلی آن را از بین می‌برد و زخم‌های باز ایجاد میکند. این زخم باعث سوزش یا درد معده می‌شود و ممکن است منجر به خونریزی هم شود.
- پولیپ روده بزرگ و سرطان روده بزرگ: پولیپ می‌تواند شبیه قارچی باشد که در کنار روده رشد میکند. پولیپ‌های بزرگتر ممکن است خونریزی کنند. گاهی هم این پولیپ‌ها به سرطان تبدیل می‌شوند. پولیپ‌های سرطانی بیشتر از بقیه پولیپ‌ها احتمال خونریزی دارند.
علاوه بر همه این‌ها در موارد خیلی نادر، خونریزی مقعدی ممکن است به‌دلیل واکنش‌های آلرژیک به انواع خاصی از مواد غذایی باشد.
خونریزی مقعدی چگونه درمان می‌شود؟
درمان خونریزی مقعدی به علت و شدت آن بستگی دارد. اصولا در بیشتر موارد، درمان خونریزی مقعدی به درمان بیماری زمینه‌ای برمی‌گردد که باعث خونریزی از مقعد شده است. مثلا اگر خونریزی مقعدی به‌دلیل شقاق مقعدی یا بواسیر باشد، ممکن است برخی پمادهای موضعی کمک کننده باشند.
بسته به علت، خونریزی مقعدی ممکن است خود به خود متوقف شود. اصولا حدود ۹۵ درصد موارد از خونریزی‌های مقعدی بدون درمان خاصی متوقف می‌شوند. اما تمام شدن خونریزی هم بدان معنا نیست که علت زمینه‌ای احتمالی کاملا از بین رفته است. درست است که اگر خونریزی متوقف شود و عود نکند، احتمالا به درمان بیشتری نیاز نخواهد بود، اما همیشه باید مراقب هرگونه خونریزی مقعدی یا خون در مدفوع باشید. مخصوصا اگر بیش از یک بار اتفاق می‌افتد یا با علائم دیگری همراه است.
بد نیست که روش‌های درمانی پزشکی و دارویی و همچنین مراقبت‌های خانگی برای کنترل خونریزی مقعدی را با هم مرور کنیم:
چه داروهایی برای کنترل خونریزی مقعدی استفاده می‌شود؟
بسته به علت مشکلی که باعث خونریزی مقعدی شده، معمولا از داروهایی مختلفی برای کنترل خونریزی استفاده می‌شود. مثلا اگر دلیل خونریزی از مقعد هموروئید است، برخی از کرم‌ها و ژل‌های دارویی وجود دارند که به بهبود و آرام‌شدن ناحیه ملتهب انتهای روده و مقعد کمک میکنند. برای کاهش درد می‌توان از مسکن‌های بدون نسخه مثل استامینوفن یا ژلوفن نیز استفاده کرد. علاوه بر پماد مسکن آنتی هموروئید که برای تسکین هموروئید استفاده می‌شود، در موارد حاد روش‌های جراحی هم به درمان بهتر و کامل‌تر کمک میکند.
همچنین برای افراد مبتلا به بیماری کرون ممکن است داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها یا آنتی‌بیوتیک‌ها برای مدیریت شرایط تجویز شود. در درمان مشکلاتی مثل زخم معده و التهاب روده نیز معمولا از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان هلیکوباکتر پیلوری، داروهای سرکوب اسید معده یا داروهای ضد التهابی برای درمان کولیت استفاده می‌شود.
سایر درمانهای پزشکی خونریزی مقعدی
در مواردی که خونریزی زیاد است، پزشک از آندوسکوپی برای تزریق مواد شیمیایی به محل خونریزی استفاده میکند. در این روش خونریزی را با جریان الکتریکی یا لیزر درمان میکنند یا از یک نوار یا گیره برای بستن رگی که خونریزی دارد، استفاده میکنند. اگر آندوسکوپی خونریزی را کنترل نکرد، پزشک ممکن است از آنژیوگرافی برای تزریق دارو به رگ‌های خونی استفاده کند.
در برخی موارد درمان علت زمینه‌ای خونریزی مقعدی تنها با دارو ممکن نیست و نیاز به اقدامات بیشتری است. به‌عنوان مثال اگر هموروئید بیمار مدام عود میکند، پزشک ممکن است به انجام عمل جراحی هموروئیدکتومی برای برای برداشتن هموروئید و رفع مشکل فکر کند. یا ممکن است نیاز باشد از روش‌هایی مثل بستن با باند لاستیکی یا روش رافائلو برای درمان این مشکل استفاده شود. برای درمان شقاق مقعدی نیز معمولا تزریق بوتاکس یا جراحی اسفنکتروتومی تجویز می‌شود.
درمان اختلالات جدی‌تر مانند سرطان روده بزرگ هم ممکن است به جراحی آندوسکوپی یا سنتی نیاز داشته باشد. ممکن است برای برداشتن پولیپ‌ها یا قسمت‌هایی از روده بزرگ که در اثر دیورتیکولیت یا IBD آسیب دیده نیز به جراحی نیاز باشد.
درمانهای خانگی و طبیعی برای کنترل خونریزی مقعد
در موارد زیادی درمان و کنترل خونریزی مقعدی می‌تواند به سادگی ایجاد تغییراتی در سبک زندگی یا رژیم غذایی باشد. مثلا در بیشتر موارد خونریزی مقعدی مخصوصا در افراد میانسال و مسن به دلیل شقاق و هموروئید ناشی از یبوست است. بنابراین درمان یبوست می‌تواند کمک بزرگی برای کنترل این خونریزی‌ها باشد.
برخی درمانهای خانگی کاربردی برای جلوگیری از یبوست عبارتند از:
- خوردن غذاهای پر فیبر (مگر اینکه پزشک دستور دیگری بدهد)
- استفاده از داروهای گیاهی ملین و نرم‌کننده مدفوع
- انجام ورزش منظم برای تحریک روده
- نوشیدن آب کافی و هیدراته ماندن
در کنار رعایت این نکات و رژیم غذایی برای داشتن دفع راحت‌تر، نکات زیر هم می‌تواند باعث راحتی بیشتر بیماران مبتلا به شقاق و هموروئید شود:
- پرهیز از زور زدن هنگام دفع مدفوع
- استفاده از دستمال توالت نرم و مرطوب یا دستمال مرطوب به جای دستمال توالت خشک
- لمس آرام مقعد به جای ماساژ مکرر و سریع در زمان پاک کردن و شستشو
- تمیز نگه داشتن ناحیه رکتوم
- حمام آب گرم ۱۰ دقیقه حتی برای چند بار در روز
چه زمانی باید برای درمان خونریزی مقعدی به پزشک مراجعه کنیم؟
آمارها می‌گویند تنها ۴۰ درصد از افراد مبتلا به خونریزی مقعدی برای درمان به پزشک مراجعه میکنند. اما همانطور که گفته شد این خونریزی‌ها ممکن است نشانه یک بیماری جدی مانند سرطان باشد، بنابراین بررسی علت آن را نباید نادیده گرفت. البته خونریزی مقعدی در بیشتر موارد ناشی از یک مشکل جزئی مانند هموروئید است. با این حال، همیشه بهتر است که علت خونریزی توسط یک پزشک متخصص بررسی شود. مخصوصا اگر خونریزی مقعدی بیش از یک یا دو روز طول کشیده، باید حتما به پزشک مراجعه شود.
در موارد زیر هم فورا باید از پزشک کمک بگیرید:
- خونریزی بسیار شدید
- داشتن علائم شوک از جمله تنفس سریع یا کم عمق، سرگیجه و حالت تهوع
- مدفوع سیاه یا قرمز تیره
- استفراغ خونی یا شبیه تفاله قهوه
- غش
- درد بسیار شدید در مقعد
- عدم اجابت مزاج
- دردهای شدید معده
- تب
- ضعف
- حالت تهوع (احساس بیماری در معده)
یادتان باشد تشخیص زودهنگام علل جدی و حاد خونریزی مقعدی به پزشک این امکان را می‌دهد که درمان را بهتر و کامل‌تر پیش ببرد. همیشه می‌توانید با کمک اسنپ‌دکتر سوالات تخصصی خود را درباره علت و روش‌های درمان خونریزی مقعدی به‌صورت آنلاین از متخصصان گوارش و داخلی بپرسید و مشاوره پزشکی دریافت کنید.
