همه‌چیز درباره قرصهای خوابآور
همانطور که می‌دانید خواب کافی برای سلامتی ضروری است. با این حال، بسیاری از افراد برای خوابیدن مشکل دارند و به‌منظور درمان بی‌خوابی خود به انواع قرصهای خوابآور متوسل می‌شوند. این قرص‌ها با ایجاد احساس خوابآلودگی و آرامش، بی‌خوابی یا مشکلِ شروع خواب را درمان می‌کنند. اما مصرف قرصهای خواب، آرام‌بخش‌ها، مسکن‌ها و کمک‌‌کننده‌های خواب، عوارض جانبی و مضراتی نیز به همراه دارد. احساس گیجی یا خوابآلودگی در طول روز، راه رفتن یا حرف زدن در خواب از جمله این عوارض است که برخی از افراد با مصرف داروهای خوابآور تجربه می‌کنند. در مطلب پیش‌رو، به‌طور کامل درباره انواع داروهای خوابآور، عوارض جانبی و نکات مربوط به روش مصرف قرصهای خوابآور صحبت می‌کنیم.
قرص خوابآور چیست؟
افراد به دلایل مختلف ممکن است دچار اختلالات خواب شوند. قرصهای خوب‌آور، همانطور که از نام‌شان پیداست، می‌توانند به فرد کمک کنند تا اضطراب و استرس را از بین ببرند و خواب راحتی داشته باشد. این قرص‌ها به افراد مبتلا به اختلالات خواب، بی‌خوابی یا کسانی که در نیمه‌شب از خواب بیدار شده و نمی‌توانند دوباره بخوابند، کمک می‌کنند.
امروزه انواع مختلفی از قرصهای خواب در دسترس است که هر کدام دارای ساختار شیمیایی و اثر دارویی منحصربه‌فردی هستند. استفاده کوتاه‌مدت از قرصهای آرام‌بخش و خوابآور برای کمک به خوابیدن رضایت‌بخش است؛ اما برای جلوگیری از عوارض جانبی ناشی از مصرف درازمدت که ممکن است بر سلامتی فرد تاثیر منفی بگذارد، نباید به‌طور مداوم از آنها استفاده کرد.
نام‌های مختلف قرص خواب چیست؟
قرصهای خوابآور، با نام‌های مختلفی شناخته می‌شوند که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم:
- خوابآور (Hypnotics)
- آرام‌بخش یا آرامش‌آور (Sedatives)
- کمک‌های خواب (Sleep aids)
- داروی خواب (Sleep medicine)
- داروی تسکیندهنده یا مسکن (Tranquilizers)
قرصهای خوابآور چگونه عمل می‌کنند؟
انواع مختلفی از داروهای خوابآور وجود دارند که هر کدام به‌طرز متفاوتی عمل می‌کنند. برخی از داروهای مسکن باعث خوابآلودگی و به خواب رفتن فرد می‌شوند، در حالی که برخی دیگر، ناحیه‌ای از مغز را که موجب می‌شود فرد هوشیار باقی بماند، به نوعی آرام و ساکت می‌کنند.
آیا داروهای خوابآور تاثیری هم دارند؟
مطالعات نشان می‌دهد که قرصهای مسکن و خوابآور برای بهبود استراحت شبانه جادو نمی‌کنند، اما می‌توانند موثر باشند. بیشتر افرادی که از قرصهای خوابآور استفاده می‌کنند، حدود ۸ تا ۲۰ دقیقه سریع‌تر از کسانی که داروی مورد نظر را مصرف نمی‌کنند، به خواب می‌روند. یعنی به‌طور متوسط، شما در صورت مصرف قرصهای خوابآور ممکن است ۳۵ دقیقه بیشتر چرت زده یا خواب سبک‌تری داشته باشید.
به‌طور کلی، انواع قرص خواب باید برای استفاده کوتاه‌مدت انتخاب شوند. برای مثال، زمانی که فرد یک حادثه یا اتفاق ناگوار و استرس‌زایی مانند طلاق یا مرگ اعضای خانواده را تجربه می‌کند، زمان خواب او به هم خورده و بیشتر از حالت معمول بیدار می‌ماند. می‌توان گفت چنین مواقعی مصرف داروهای خوابآور، کمک‌‌کننده و مفید خواهد بود.
قرصهای خوابآور بدون نسخه کدامند؟
هر فردی می‌تواند انواع داروهای خوابآور بدون نسخه (OTC) را از فروشگاه یا داروخانه خریداری کند. قرصهای خواب بدون نسخه اغلب حاوی آنتی‌هیستامین هستند. هنوز هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این قرص‌ها برای بی‌خوابی خوب عمل می‌کنند. هرچند به اندازه کافی ایمن هستند که بدون نسخه به فروش می‌رسند، اما ممکن است روز بعد از مصرف، خوابآلودگی به همراه داشته باشند.
آنتی‌هیستامین برای درمان آلرژی استفاده می‌شود و در عین حال، می‌تواند خوابآور نیز باشد. این دارو همچنین می‌تواند کیفیت خواب را کاهش داده و عوارض جانبی ایجاد کند. با این وجود، باز هم بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند از آنتی‌هیستامین‌ها برای ایجاد حس خوابآلودگی و به خواب رفتن استفاده کنند.
علاوه‌بر آن، برخی افراد برای کمک به خوابیدن از مکمل‌هایی مانند ملاتونین یا سنبل‌الطیب استفاده می‌کنند. ملاتونین هورمونی است که بدن ما به‌طور طبیعی تولید کرده و خواب را تقویت می‌کند. علاوه بر آن ملاتونین یک مکمل غذایی نیز است و در اکثر داروخانه‌ها می‌توان آن را پیدا کرد. سنبل‌الطیب نیز از جمله گیاهانی است که به آرامش و داشتن خوابی راحت، کمک می‌کند.
اگرچه این داروهای کمکی بدون نسخه به‌راحتی در دسترس هستند، اما توصیه می‌شود که قبل از مصرف آنها حتما با پزشک مشورت کنید. چرا که مواد دارویی موجود در قرصهای خوابآور بدون نسخه (از جمله مکمل‌ها)، ممکن است با سایر داروها تداخل داشته باشند و روی سلامتی فرد تاثیر بگذارند.
انواع داروهای خوابآور با نسخه کدامند؟
قرصهای خوابآور تجویزی یا نسخه‌ای (Prescribed) که توسط پزشک برای رفع اختلالات خواب تجویز می‌شوند، قوی‌تر و موثرتر از داروهای بدون‌نسخه هستند. برای دریافت این قرص‌ها از داروخانه، حتما به نسخه پزشک نیاز دارید و داروخانه‌ها نباید آنها را بدون نسخه بفروشند. انواع این قرصهای خوابآور، شامل موارد زیر است:
| نام فارسی قرص خوابآور | نام انگلیسی قرص خوابآور |
| داروهای ضدافسردگی | Antidepressants |
| بنزودیازپین‌ها | Benzodiazepines |
| داروهای Z | (Ambien® و Lunesta®) Z-Drugs |
مطالعات نشان داده که داروهای خوابآور در موارد زیر موثر هستند:
- کوتاه کردن زمان مورد نیاز برای شروع خواب
- افزایش طول مدت زمان خواب
- کاهش تعداد دفعات بیدار شدن از خواب
- بهبود کیفیت کلی خواب
انواع قرصهای خوابآور تجویزی کدامند؟
انواع مختلفی از داروهای مسکن و خوابآور نسخه‌ای وجود دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
داروهای ضد افسردگی
گروهی از داروها می‌توانند افسردگی، استرس و اضطراب را درمان کنند. پزشکان داروهای ضدافسردگی را، علاوه بر درمان افسردگی، برای درمان میگرن و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) نیز تجویز می‌کنند. این داروها بر انتقال‌دهنده‌های عصبی در سیستم عصبی مرکزی برای القای خواب، کاهش اضطراب و افزایش آرامش اثر می‌کنند. مقدار مصرف این قرص‌ها معمولا بین ۱۰ تا ۲۵ یا ۵۰ میلی‌گرم است.
عوارض جانبی بالقوه این داروها شامل یبوست، مشکل در ادرار کردن، خشکی دهان یا گلو، کاهش میل جنسی و افزایش احتمالی وزن است. پزشکان به دلیل خطر عوارض جانبی شدید، این داروها را ابدا برای کودکان یا نوجوانان تجویز نمی‌کنند. انواع داروهای آرام‌بخش و ضدافسردگی که می‌توانند به بهبود خواب فرد کمک کنند عبارتند از:
- دوکسپین (Doxepin یا سیلنور)
- میرتازاپین (Remeron یا رمرون)
- ترازودون (Desyrel یا دزیرل)
بنزودیازپین‌ها (رایج‌ترین نوع قرصهای خوابآور)
بنزودیازپین‌ها (BZD)، قوی‌ترین قرصهای خوابآور هستند که به شما کمک می‌کنند به راحتی به خواب رفته و یادگیری و حافظه خود را بهبود ببخشید. این داروها سطوح انتقال‌دهنده‌های عصبی GABA مغز را افزایش می‌دهند، باعث خوابآلودگی شده و به افراد اجازه می‌دهند بهتر بخوابد. همچنین عضلات را آرام می‌کنند و اضطراب را تسکین می‌دهند. این دسته از داروها، شامل قرصهای زیر است:
- آلپرازولام
- کلونازپام
- دیازپام
- لورازپام
پزشک در هنگام تجویز این داروها مواردی از جمله شدت علائم، سن، بیماری‌های فعلی و بدو تولد را در نظر می‌گیرد؛ زیرا مصرف این داروها ممکن است باعث سرگیجه، خستگی، تحریک‌پذیری و عوارض جانبی طولانی‌مدت مانند افسردگی، به‌ویژه در بیماران مبتلا به بیماری‌های کبدی و کلیوی شود. بنزودیازپین‌های زیر نیز ضداضطراب بوده و به بهبود خواب افراد کمک می‌کنند:
- آتیوان
- لیبریوم
- والیوم
- زاناکس
در حالی که این داروها ممکن است برای کوتاه‌مدت مفید باشند، اما همه بنزودیازپین‌ها به‌طور بالقوه اعتیادآور هستند و می‌توانند باعث مشکلات حافظه، تمرکز و توجه شوند. به همین دلیل معمولا برای درمان طولانی‌مدت مشکلات خواب توصیه نمی‌شوند.
داروهای Z
داروهای Z، قرصهای خوابآور غیر بنزودیازپینی (Non-BZD) هستند که برای درمان بی‌خوابی شدید استفاده می‌شوند. به این دلیل به داروهای Z معروف هستند که نام ژنریک آنها با حرف Z شروع می‌شود. داروهای Z، قرصهای سریع‌الاثری هستند که ۳۰ دقیقه پس از مصرف، اثر کرده و اثر آنها تا ۸ ساعت در بدن باقی می‌ماند.
این داروها باعث خوابآلودگی می‌شوند، اضطراب را کم کرده و بدون ایجاد احساس گیجی یا سبکی سر بعد از بیدار شدن، خواب سالم را تقویت می‌کنند. داروهای غیر BZD به دلیل حداقل عوارض جانبی و پتانسیل پایینی که برای اعتیاد دارند، اغلب توسط پزشکان تجویز می‌شوند. همچنین احتمال کمتری وجود دارد که داروهای Z نسبت به سایر انواع قرصهای خواب، اثر خماری ایجاد کنند. این دسته از داروها شامل موارد زیر است:
- زولپیدم (Zolpidem)
- آمبین (Ambien)
- زوپیکلون (Zopiclone)
پزشکان معمولا داروهای Z را برای افراد زیر تجویز نمی‌کنند:
- بیماری شدید ریوی یا مشکلات تنفسی
- آپنه خواب (مشکلات تنفسی در هنگام خواب)
- بیماری شدید کبدی یا کلیوی
- میاستنی گراویس (Myasthenia gravis) شدید و کنترل‌نشده (یک بیماری عصبی عضلانی)
عوارض جانبی احتمالی قرصهای خوابآور چیست؟
اثرات نامطلوب قرصهای خوابآور زمانی آشکار می‌شود که مصرف‌کنندگان، وابستگی پیدا کرده و بدون این قرص‌ها نتوانند به خواب بروند. قطع ناگهانی مصرف، ممکن است باعث تشدید بی‌خوابی (بی‌خوابی برگشتی) شود. تقریبا ۸ نفر از هر ۱۰ نفر، یک روز پس از مصرف داروی خوابآور، دچار خماری می‌شوند. این افراد احساس خوابآلودگی کرده، تفکر درهم و برهم داشته و سرگیجه یا عدم تعادل را نیز تجربه می‌کنند.
این عوارض در طول روز می‌تواند بر توانایی فرد در رانندگی، رفتن به سرکار یا دانشگاه و انجام کارهای روزانه، تاثیر منفی بگذارد. قرصهای خواب بدون نسخه و مسکن‌های تجویزی (و مکمل‌ها)، همه می‌توانند مسبب برخی عوارض جانبی شوند. عوارض کوتاه‌مدت آنها به قرار زیر است:
- یبوست یا اسهال
- خشک شدن دهان یا گلو
- سردرد
- ضعف عضلانی
- تغییر در اشتها
- سوزن‌سوزن شدن دست‌ها، بازوها، پاها
- لرزش غیرقابل کنترل بخشی از بدن
- خوابآلودگی در طول روز
- کندی ذهن
- نفخ
- تاری دید
- سرگیجه
- حالت تهوع
- سوزش سر دل
- خستگی مزمن
- مشکلات توجه و تمرکز
- مشکلات حافظه
- درد یا حساسیت (شدید) معده
استفاده طولانی‌مدت از قرصهای خوابآور بر عملکرد مغز تاثیر می‌گذارد، الگوی خواب را تغییر می‌دهد و منجر به عوارض جانبی دیگری مانند موارد زیر می‌شود:
- خطر ابتلا به زوال عقل، به ویژه در میان افراد مسن
- حافظه ضعیف، تحلیل رفتن مغز، بیماری آلزایمر
- مشکل تنفسی هنگام خواب (که ممکن است منجر به مرگ شود)
- ابتلا به افسردگی
- اختلال عملکرد جنسی
- خطر سقوط تصادفی
اگر آسم دارید، لازم است بدانید که قرصهای خوابآور می‌توانند با تنفس طبیعی تداخل داشته باشند و برای افرادی که مشکلات مزمن ریوی مانند آسم، آمفیزم یا بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) دارند، خطرناک باشند.
اگر شما هر شب داروهای خوابآور را مصرف می‌کنید، احتمال دارد بدنتان به قرصهای خوابآور وابسته شود. وقتی دارو را قطع می‌کنید، ممکن است بی‌خوابی شما بدتر از قبل شده و مشکلات خواب عود کند. این اثر، بی‌خوابی برگشتی نامیده می‌شود. از این رو، اگر برای مدت طولانی از داروهای خوابآور استفاده کرده‌اید، با پزشک خود در مورد چگونگی قطع مصرف ایمن و صحیح آن، مشورت کنید.
عوارض احتمالی قرصهای خوابآور تجویزی چیست؟
همانطور که گفتیم قرصهای آرام‌بخش تجویزشده توسط پزشک، به مراتب تاثیرات بیشتری نسبت به نوع بدون نسخه دارند. بنابراین می‌توان این نتیجه را گرفت که در صورت استفاده مکرر و بیش از حد، گاهی‌اوقات عوارض جانبی شدیدتر و خطرات جدی‌تری را سبب می‌شوند. همچنین عوارض جانبی این مسکن‌ها در افراد مسن اغلب بارزتر است. عوارض جانبی معمول در مسکن‌های بانسخه، در لیست زیر اشاره شده است:
- خوابآلودگی بیش از حد
- اختلال در تفکر
- تحریک و بدخلقی
- مشکلات تعادل
همچنین در موارد نادر، این داروها می‌توانند عوارض جانبی زیر را ایجاد کنند:
- عکس‌العمل‌های آلرژیک
- تورم صورت
- شبگردی
در بخش زیر، نگاهی دقیق‌تر به دو مورد مهم از عوارض جانبی قرصهای تجویزی می‌اندازیم:
پاراسومنیا
برخی از داروهای خوابآور با نسخه پزشک، ممکن است باعث پاراسومنیا (Parasomnia) شوند. این اختلال خواب مخرب، می‌تواند باعث ایجاد رفتارهای خطرناک در زمانی که فرد هنوز خواب است شود. افرادی که به‌طور ویژه از داروهای Z استفاده می‌کنند ممکن است در خواب راه بروند، صحبت کنند و حتی غذا بخورند. در شکل بدتر احتمال دارد این افراد، دارو مصرف کرده یا حتی رانندگی کنند. همه این کارها در حالی که فرد در خواب است انجام می‌شود و طبیعتا فرد از انجام آنها غافل است. ممکن است به‌نظر بیدار باشد، اما مغز او کاملا هوشیار و آگاه نیست. به عبارتی، اکثر افراد پس از بیدار شدن کامل از خواب و از بین رفتن تاثیر داروی خوابآور، اصلا انجام این کارها را به‌خاطر نمی‌آورند.
خطر اعتیاد
بنزودیازپین‌ها، دسته‌ای از داروهای خوابآور با تاثیر قوی هستند که فقط با دستور پزشک می‌توان آنها را از داروخانه‌ها تهیه کرد. این قرصهای مسکن می‌توانند اعتیادآور باشند و منجر به سوء مصرف دارو شوند. پزشکان برای کاهش احتمال بروز این خطر، قرصهای خوابآور را جهت استفاده کوتاه‌مدت برای شخص تجویز می‌کنند.
مزایای قرصهای خوابآور چیست؟
همانطور که انتظار دارید، مزیت اصلی بیشتر داروهای خوابآور این است که باعث خوابآلودگی شده و به شما کمک می‌کنند تا سریع‌تر به خواب بروید؛ یا اینکه این قرص‌ها احتمال در خواب ماندن شما در طی شب را افزایش می‌دهند.
با بهبود شرایط خواب در کوتاه‌مدت، بسیاری از داروهای کمکی می‌توانند به کاهش خوابآلودگی در طول روز و اختلال ناشی از کمبود خواب کمک کنند. همچنین ممکن است این داروها به تنظیم مجدد برنامه خواب فرد کمک کرده و به فرد این امکان را بدهند که خواب طولانی‌تری داشته باشد. با این حال به یاد داشته باشید که بیشتر این قبیل داروها، برای استفاده طولانی‌مدت در نظر گرفته نشده‌اند.
آیا مصرف قرصهای خوابآور در دوران بارداری بی‌خطر هستند؟
هر دارویی که در دوران بارداری یا شیردهی مصرف می‌کنید، به نوزاد منتقل می‌شود. از این رو قبل از مصرف هرگونه قرص خواب، مسکن، آرام‌بخش یا مکمل‌های بدون نسخه، حتما با پزشک خود مشورت کنید. هرچند که امکان دارد پزشک شما برای اختلالات خواب یا بی‌خوابی شدید یک داروی خوابآور کوتاه‌مدت تجویز کند، با این حال مهم است که این موضوع حتما زیر نظر و به تصمیم پزشک باشد.
آیا قرصهای خوابآور برای افراد مسن بی‌خطر است؟
هنگامی که این داروها طبق دستورالعمل پزشک توسط افراد بالغ و سالم مصرف می‌شوند، معمولا برای استفاده کوتاه‌مدت بی‌خطر هستند. اما اگر ۶۵ سال سن یا بیشتر دارید، متخصصان توصیه می‌کنند که از مصرف داروهای خوابآور خودداری کنید. در واقع ممکن است برای افراد بالای ۶۵ سال، خطراتی از جمله افزایش احتمال ابتلا به زوال عقل وجود داشته باشد. این داروها شامل قرصهای بدون نسخه و داروهای Z، مانند موارد لیست زیر است:
- اسزوپیکلون (Eszopiclone Lunesta)
- زالپلون (Zaleplon Sonata)
- زولپیدم (Zolpidem Ambien)
افراد مسن در مقایسه با افراد جوان، بیشتر دچار مشکلات سلامتی به واسطه مصرف داروهای خوابآور می‌شوند. قرصهای خوابآور مدت زمان بیشتری در بدن افراد مسن می‌مانند. خوابآلودگی ممکن است تا روز بعد از مصرف ادامه یابد. گیجی و مشکلات حافظه بر اثر مصرف مداوم داروهای خوابآور نیز، یک عارضه جانبی شناخته شده است. تمام این‌ها برای افراد مسن می‌تواند منجر به افتادن، شکستگی لگن و تصادفات رانندگی شود.
در حقیقت هیچ دارو و قرص کمکی برای بهبود وضعیت خواب وجود ندارد که مطلقا بی‌خطر باشد. بنابراین بسته به وضعیت سلامت شخصی شما، برخی داروها ممکن است خطرات بیشتری نسبت به سایر داروها داشته باشند.
آیا داروی خوابآور برای کودکان بی‌خطر است؟
برخی از پدر و مادرها برای کمک به خواب کودکان خود، به آنها داروهای آنتی‌هیستامین بدون‌نسخه می‌دهند. احتمالا این والدین نمی‌دانند که این نوع از مسکن‌ها برای اهداف خواب کودکان تایید نشده‌اند. از طرفی، احتمال این خطر وجود دارد که دوز مصرفی برای کودک، بیش از حد باشد و به سلامت او آسیب برساند. همانطور که زنان باردار باید در مورد مصرف داروهای آرام‌بخش با پزشک خود مشورت کنند، برای بی‌خوابی کودکان نیز، توصیه و دستور پزشک، الزامی است.
علاوه‌بر نکته ذکر شده، نباید به کودک مکمل‌هایی مانند ملاتونین داد. هیچ تحقیقی در مورد ایمنی این مواد برای کودکان وجود ندارد. به بیان بهتر، در حال حاضر هیچ داروی خوابآور تجویزی مختص کودکان تولید نشده است. برای بهبود شرایط خواب کودکان، تغییر و اصلاح رفتارهای خواب آنها اغلب بهترین و ایمن‌ترین راه است.
آیا قرصهای خواب آور حساسیت‌زا هستند؟
بله، افراد ممکن است به هر دارویی واکنش آلرژیک داشته باشند. این واکنش می‌تواند به ماده فعال خود دارو یا هر یک از مواد غیرفعال آن (مانند رنگ، چسب یا پوشش) مربوط باشد. افرادی که واکنش آلرژیک به یک قرص خوابآور خاص دارند، باید از مصرف آن اجتناب کنند. بنابراین به محض مشاهده این نشانه‌ها در خودتان، از مصرف دارو اجتناب کرده و با پزشک خود مشورت کنید:
- تاری دید یا هر مشکل دیگری در بینایی
- درد قفسه سینه
- مشکل در تنفس یا بلع
- احساس بسته شدن گلو
- گرفتگی صدا
- خارش
- حالت تهوع
- ضربان قلب تپنده
- کهیر
- تنگی نفس
- تورم چشم‌ها، صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- استفراغ
چگونه بدون قرصهای خواب آور، راحت بخوابیم؟
رفتاردرمانی یا درمان‌شناختی رفتاری (CBT) ابزاری موثر برای بهبود خواب و درمان اختلالات بی‌خوابی است. تغییرات رفتاری اغلب بدون نیاز به داروهای آرام‌بخش و خوابآور، شرایط خواب را بهبود می‌بخشند:
- مصرف کافئین از جمله قهوه، نوشابه‌های گازدار و شکلات را در طول روز و به‌خصوص قبل از خواب کاهش دهید. (مصرف ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین ۶ ساعت قبل از خواب، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی روند طبیعی خواب را مختل کند.)
- قبل از خواب، از خوردن وعده‌های غذایی سنگین و نوشیدن مشروبات الکلی خودداری کنید.
- با موسیقی آرام‌بخش، یک کتاب خوب یا مدیتیشن، به استقبال خواب بروید.
- وسایل الکترونیکی را حداقل ۳۰ دقیقه قبل از خواب، خاموش کنید.
- در طول روز فعالیت بدنی داشته باشید؛ در صورت امکان سعی کنید به بیرون از خانه بروید و پیاده‌روی کنید.
- حتی در تعطیلات آخر هفته، به برنامه خواب (زمان خواب و بیدار شدن یکسان) خود پایبند باشید.
- اتاق خواب خود را به یک جای تاریک، آرام و با دمای مناسب تبدیل کنید.
- فقط زمانی که احساس خستگی کردید، به رختخواب بروید.
- از اتاق خواب خود فقط برای خواب استفاده کنید. (فعالیت‌هایی که مغز را تحریک می‌کنند، مانند تماشای تلویزیون، مطالعه یا غذا خوردن، باید در خارج از اتاق خواب انجام شوند.)
- سعی کنید هر روز در ساعت مشخصی به رختخواب بروید و از خواب بیدار شوید.
- استرس‌های زندگی که خواب‌تان را مختل می‌کنند، کاهش دهید.
- نوشیدن بیش از حد مایعات قبل از خواب، می‌تواند باعث بیدار شدن در نیمه‌های شب شود.
- یک حمام آب گرم قبل از خواب، یک ماساژ، همگی باعث آرامش بدن شده و به شما کمک می‌کنند تا شب‌هنگام راحت‌تر به خواب روید.
- ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ورزش در روز می‌تواند خواب خوب شبانه شما را به همراه داشته باشد. (حتی اگر نتایج فوری مشاهده نکردید، به انجام آن ادامه دهید. در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۳، محققان دریافتند که ورزش منظم در طی ۴ ماه، باعث بهبود میزان و کیفیت کلی خواب می‌شود.)
بی‌خوابی را چگونه درمان کنیم؟
گزینه‌های درمانی زیادی برای بی‌خوابی در دسترس است. می‌توان از رفتاردرمانی یا دارودرمانی برای اصلاح و بهبود این وضعیت بهره برد. برای مثال، عادات خواب مناسب و پیروی از یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به‌طور موثری بسیاری از موارد بی‌خوابی را درمان کند. ممکن است در کنار اعمال تغییرات در شیوه زندگی و انجام رفتاردرمانی، پزشک به تجویز دارو روی بیاورد. از این رو، استفاده از قرصهای خوابآور بدون نیاز به نسخه و تجویزشده توسط پزشک، راه دیگرِ پیش‌روی شماست.
اما نکته مهمی که پیش از انتخاب روش‌های دارودرمانی و یا رفتاردرمانی باید به آن توجه داشته باشید، این است که تعیین کنید آیا یک مشکل اساسی یا وضعیت ویژه پزشکی باعث بی‌خوابی شما شده است یا خیر. چراکه در برخی از موارد، بی‌خوابی در نتیجه استرس یا بروز برخی شرایط روحی یا جسمی دیگر خودش را نشان می‌دهد، که خودِ این شرایط نیاز به درمان جداگانه‌ای دارد. در نتیجه، بیشتر اوقات، زمانی که این بیماری‌ها با موفقیت درمان شده و شرایط بغرنج فروکش می‌کند، الگوهای خواب نیز به‌عنوان نتیجه طبیعی درمان، به حالت عادی و نرمال خود باز می‌گردند.
طریقه مصرف قرصهای خوابآور چیست؟
تقریبا روش مصرف هر نوع داروی خوابآور و آرام‌بخش، توسط پزشک و یا دستورالعمل روی جعبه آنها، گفته می‌شود. در واقع، اگر نیاز به رعایت موارد مهم و اقدامات احتیاطی در زمینه مصرف داروهای مسکن باشد، به راحتی می‌توان از آنها مطلع شد. مهم این است که خودسرانه و بی‌پروا به مصرف هیچ قرصی، حتی آن‌هایی که حالمان را خوب کرده و فقط خوابآور هستند، اصرار نکنیم. از این رو در بخش زیر، مجموعه نکات مرتبط با زمان، مقدار و نحوه مصرف ایمن داروهای خواب آور ذکر شده است:
- قبل از مصرف قرصهای خواب آور، برای معاینه کامل به پزشک مراجعه کنید.
- راهنمای دارو برای بیماران را بخوانید تا متوجه شوید که داروی خود را چگونه و چه زمانی باید مصرف کرده و عوارض جانبی بالقوه آن چیست.
- معمولا توصیه می‌شود که قرص خواب را درست قبل از زمان خواب خود مصرف کنید.
- فقط زمانی قرص خواب مصرف کنید که بدانید می‌توانید حداقل ۷ تا ۸ ساعت خواب کامل شبانه داشته باشید.
- دوز بالاتر از مقدار تجویزشده توسط پزشک را مصرف نکنید.
- پزشکان معمولا استفاده از داروهای خوابآور و آرام‌بخش را برای بیش از ۲ تا ۳ هفته توصیه نمی‌کنند؛ زیرا همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، این داروها می‌توانند باعث ایجاد عادت شده و اعتیادآور باشند.
- تقریبا تمام داروهای بی‌خوابی باید کمی قبل از خواب مصرف شوند. (نباید پس از مصرف آنها به رانندگی یا انجام فعالیت‌های دیگری که نیاز به تمرکز دارند، بپردازید. زیرا باعث خوابآلودگی شده و می‌تواند حادثه‌ساز و خطرناک باشد.)
- مصرف داروهای آرام‌بخش و مسکن‌ها، بهتر است همراه با رعایت شیوه‌های صحیح خوابیدن باشد.
- به خاطر داشته باشید که داروهای خواب برای استفاده طولانی‌مدت نیستند. اگر بعد از چند هفته، همچنان مشکل خواب دارید، باید با پزشک خود صحبت کنید.
- نباید داروهای خوابآور را با سایر آرام‌بخش‌ها مصرف کنید. چرا که احتمال بیش‌مصرفی (overdose) وجود دارد.
قرصهای خوابآور را با مواد افیونی مصرف نکنید. اپیوئیدها دسته وسیعی از داروهای تسکیندهنده درد هستند. این داروها شامل داروهای تجویزی مانند اکسی‌کدون، هیدروکودون، مورفین، متادون و فنتانیل مصنوعی است. این طبقه همچنین شامل مواد مخدر غیرقانونی مانند هروئین می‌شود. این ترکیب اثرات آرام‌بخش قرص‌ها را افزایش می‌دهد و می‌تواند منجر به کند شدن یا توقف تنفس شود.
نوع دارو، مدت زمان مصرف و دوز آن به وضعیت فعلی و سابقه پزشکی فرد بستگی دارد. به عبارتی، اگر فرد علائم افسردگی را تجربه می‌کند، حتما می‌بایست به پزشک خود اطلاع دهد. چراکه همین مورد ممکن است ریشه بی‌خوابی او به شمار رفته و به انواع دیگری از درمان نیاز داشته باشد.
چگونه مصرف قرصهای خوابآور را قطع کنیم؟
مصرف‌کنندگان قرصهای خوابآور، ممکن است تا زمانی که تصمیم به ترک آنها نگرفته‌اند، متوجه نشوند که به این داروها اعتیاد دارند. بنابراین، تلاش برای قطع مصرف داروهای خواب آور باعث ایجاد عوارض جانبی ناشی از قطع ناگهانی آنها می‌شود.
از این رو، بهترین راه برای درمان بی‌خوابی این است که یاد بگیرید چگونه به‌طور طبیعی به خواب بروید. سپس به تدریج مصرف قرصهای خوابآور را متوقف کرده و یک برنامه درمانی سیستماتیک را با یک متخصص پیش ببرید. این رویه به شما این امکان را می‌دهد که سلامت جسمی و روانی خود را بازیابید و یک بار دیگر، زندگی با کیفیتی داشته باشید.
همچنین کسانی که می‌خواهند مصرف قرصهای خوابآور را متوقف کنند، باید برای مقابله با هرگونه عوارض جانبی بعدی آماده باشند. بنابراین باید با ایجاد تغییرات رفتاری، به تدریج دوز قرصهای خوابآور را کاهش دهند تا بدن‌شان با کمترین سختی، با شرایط جدید سازگار شود.
درمان بی‌خوابی و قرصهای خوابآور
خیره شدن به ساعت یا پهلو به پهلو شدن، راهی برای گذراندن شب نیست. می‌توان با اصلاح عادات زندگی و الگوی خواب و همچنین مصرف قرصهای خوابآور، این وضعیت را بهبود بخشید. هر چند در بیشتر موارد، درمان‌های غیردارویی و تغییرات رفتاری تنها چیزی است که برای بهبود شرایط خواب خود نیاز دارید. اگر با پزشک خود مشورت کنید، او می‌تواند بفهمد که چه عاملی باعث بی‌خوابی شما شده و بهترین برنامه را برای بهبود الگوی خواب شما پیشنهاد کند. پیشنهاد می‌کنیم برای حفظ سلامت کلی بدن خود و پیشگیری از عوارض احتمالی قرصهای خوابآور، ترجیحا خودسرانه به دنبال مصرف داروهای آرام‌بخش یا مسکن‌های گوناگون نباشید.
