یکی از عارضه‌هایی که برای چشم پیش می‌آید و برخی افراد بدان دچار می‌شوند، آستیگمات چشم است، هنگامی که سطح رویی و عدسی داخل چشم همخوانی لازم را با انحنای چشم نداشته باشد، تاری دید ایجاد می‌شود که در اصطلاح پزشکی به آن  آستیگمات گفته می‌شود. معمولا افرادی که این مشکل را دارند، اصلا متوجه آن نمی‌شوند و تنها هنگامی که برای معاینه به نزد چشم پزشک مراجعه کنند، درمی‌یابند که چشمانشان آستیگمات است. در این مطلب از وبلاگ اسنپ‌دکتر با این بیماری بیشتر آشنا خواهید شد.

آستیگمات چیست؟

آستیگمات بودن فرد به معنای آن است که عدسی یا قرنیه چشم وی شکل نامنظمی داشته یا کره چشم او کاملا گرد نیست. در شرایط ایده‌آل، کره چشم درست شبیه یک توپ گرد است. بنابراین، نور وارد شده در چشم به صورت مساوی و منظم شکسته شده و دید واضحی را به‌وجود می‌آورد. اما اگر کره چشم به اندازه کافی گرد نبوده و شبیه توپ فوتبال آمریکایی باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ در این صورت، نور بیش‌تر از یک جهت خم می‌شود. این به معنای آن است که فقط بخشی از یک شئ در کانون توجه قرار می‌گیرد و سایر قسمت‌ها ممکن است مبهم و تار به‌نظر برسد. در حالت کژبینی، معمولا ابعاد کره چشم نامتقارن بوده یا ناهمواری قرنیه یا عدسی اجازه نمی‌دهد نور به درستی منکسر شود. این امر منجر به تاری دید می‌شود.

آستیگماتیسم معمولا با نزدیک‌بینی (myopia) یا دوربینی (hyperopia) توام است. این سه عارضه با عنوان عیوب انکساری چشم شناخته می‌شوند. دلیل این امر هم آن است که همه این موارد با نحوه شکست یا انکسار نور ارتباط دارند. استفاده از عینک یا لنز مناسب و جراحی می‌تواند به برطرف کردن این عارضه کمک کند.

علائم آستیگمات چیست؟

شایع‌ترین علائم ضعیفی چشم و کژبینی عبارتند از:

• تاری دید یا تحریف دید
• خستگی چشم
• سردرد
• مشکل دید در شب
• دوبینی
• حساسیت و سوزش مداوم چشم

عوامل موثر در بروز چشم آستیگمات

دلیل بروز آستیگمات چشم به طور دقیق مشخص نیست ولی مجموعه ای از عوامل مانند، امور ژنتیکی، ضربه خوردن شدید چشم، وجود اختلالات بینایی و عدم درمان آن و… ممکن است بر ایجاد آستیگمات چشم نقش داشته باشند، اما همانطور که در بالا هم اشاره کردیم عامل نگران کننده ای نیست و قابل مهار و درمان است.

پژوهش های مختلفی که در این زمینه انجام شده، بیان می‌دارند که مصرف مداوم خوراکی هایی که حاوی ویتامین، آنتی اکسیدان و سبزیجات باشند، نقش موثری بر روند کنترل آستیگمات دارند.

بنابراین تاکید جدی بر رعایت رژیم غذایی سالم برای آن دسته از افرادی  می‌شود که به لحاظ ژنتیکی دچار آستیگمات هستند.

روش تشخیص کژبینی

به‌طور معمول، نشانه‌های Astigmatism به تدریج ظاهر می‌شوند. بنابراین، توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده تغییر در بینایی به چشم پزشک مراجعه کرده وتست آستیگمات چشم را انجام دهید. پزشک معالج با استفاده از ابزارها و روش‌های گوناگونی وضوح بینایی شما را آزمایش خواهد کرد. از این جمله، می‌توان موارد زیر را برشمرد:

بینایی‌سنجی

آزمایش بینایی‌سنجی برای ارزیابی قدرت دید بیمار و تعیین نمره چشم آستیگمات انجام می‌گیرد. برای این منظور، پزشک از شما می‌خواهد حروف موجود بر روی تابلویی را بخوانید که در فاصله مشخصی از شما قرار گرفته است.

استفاده از فوروپتر (Phoropter)

فوروپتر دستگاه دقیقی است که به یک مانیتور متصل بوده و تنها ظرف چند ثانیه شماره چشم و جزیی‌ترین مشکلات Astigmatism را تشخیص می‌دهد. سرعت و دقت بسیار زیاد این دستگاه از خستگی و معطل شدن بیمار جلوگیری کرده و به پزشک کمک می‌کند نمره چشم آستیگمات را تعیین کرده و به وضوح بینایی بیمار کمک کند.

استفاده از کراتومتر (Keratometer)

کراتومتر ابزاری است که برای اندازه‌گیری درجه آستیگمات چشم، میزان خمیدگی بخش قدامی قرنیه و ارزیابی زوایای مختلف آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از جراحی چشک هم پزشکان با استفاده از این ابزار مناسب‌ترین لنز را برای بیمار تجویز می‌کنند.

استفاده از اتورفراکتور (Autorefractor)

اتورفراکتور یکی دیگر از ابزارهایی است که برای بررسی وضوح بینایی به‌کار می‌رود. این دستگاه نور را به چشم شما می‌تاباند و در هنگام برگشت یا بازتاب، میزان تغییر آن را ارزیابی می‌کند. با استفاده از این دستگاه، پزشک می‌تواند لنز یا عینک مناسب را برای بیمار تجویز کند.

استفاده از ابزار توپوگرافی قرنیه

عارضه‌نگاری یا توپوگرافی یک فناوری پیشرفته است که ارزیابی دقیق ساختار قرنیه را امکان‌پذیر کرده و با ارائه یک نقشه رنگی به تشخیص آستیگمات، آب مروارید و قوز قرنیه کمک می‌کند.

چگونه از بروز کژبینی پیگشیری کنیم؟

متاسفانه، هیچ روش شناخته شده‌ای برای جلوگیری از Astigmatism وجود ندارد. به افراد مبتلا به قوز قرنیه و کژبینی توصیه می‌شود تا جای ممکن از مالش دادن چشمان خود اجتناب کنند.

راه‌های درمان آستیگمات چشم

ایا چشم استیگمات نیاز به عینک دارد؟ برای درمان Astigmatism ، معمولا استفاده از عینک یا لنز مناسب تجویز می‌شود. با این حال، در صورت اندک بودن میزان کژبینی و عدم وجود عارضه بینایی دیگری، ممکن است نیازی به استفاده از عینک و لنز نباشد. در این مواقع، فقط لازم است به طور منظم به پزشک مراجعه کنید و به طور مداوم از وضعیت بینایی و تغییرات ساختاری چشم خود آگاهی یابید. درمان کژبینی از روش‌های زیر امکان‌پذیر است:

درمان پزشکی

بهترین روش‌های درمان پزشکی کژبینی عبارتند از:

استفاده از لنز یا عینک مناسب

اگر به آستیگماتیسم مبتلا باشید، پزشک معالج پس از انجام معاینات لازم احتمالا استفاده از لنزهای نرم یا توریک (toric) را به شما توصیه خواهد کرد. لنزهای توریک نور را به شیوه‌ خاصی خم کرده و متمرکز می‌کنند.

ارتوکراتولوژی (orthokeratology)

در صورت شدیدتر بودن عارضه، ممکن است روشی به نام ارتوکراتولوژی برای شما تجویز شود. ارتوکراتولوژی یا شکل‌دهی قرنیه با استفاده از لنز یک روش نسبتا قدیمی است که به استفاده از نوعی لنز در طول خواب اختصاص دارد. با کمک این تکنیک، بیمار در طول شب یک لنز خاص را در چشم خود قرار داده و صبج روز بعد آن را خارج کرده و در طول روز نیازی به استفاده از لنز یا عینک نخواهد داشت. انجام این کار به اصلاح موقتی فرم قرنیه کمک می‌کند. اثر این روش تنها به مدت یک روز دوام داشته و بیمار باید هر شب از لنز مخصوص استفاده کند.

جراحی انکساری یا لیزیک

جراحی انکساری نوعی عمل جراحی است که با استفاده از لیزر انجام شده و موجب تغییر شکل قرنیه می‌شود. با انجام این کار، چشم شما می‌تواند نور دریافتی را بهتر متمرکز کند. این جراحی عمدتا به روش لیزیک (LASIK)، PRK یا RK انجام می‌گیرد. پیش از جراحی انکساری، پزشک معالج باید از سلامت کامل شبکیه و سایر قسمت‌های چشم اطمینان یابد. سپس، با ریختن قطره‌ای چشم بیمار بی‌حس شده و با استفاده از لیزر یا یک دستگاه مکانیکی، قرنیه برش خورده و اصلاح می‌شود. در مرحله بعد، بخش برش خورده به محل اولیه خود بازگردانده شده و به آرامی جاگذاری می‌شود. در نهایت، برای پیشگیری از التهاب و عفونت، قطره آنتی‌بیوتیک و ضد التهاب تجویز می‌شود. در انتها، چشم جراحی شده با محافظ شفافی پوشانده شده و بیمار برای مراجعه به منزل آماده می‌شود. این روش جراحی برای اصلاح مشکلاتی نظیر دوربینی و نزدیک‌بینی نیز به‌کار می‌رود. مدت این جراحی چیزی در حدود ۲۰ دقیقه است. براساس مطالعات، ۹۶ درصد از بیماران پس از انجام جراحی لیزیک وضوح بینایی خود را بازمی‌یابند.

کراتوتومی (keratotomy) آستیگماتیک

کراتوتومی آستیگماتیک یکی ‌از روش‌های جراحی است که با ایجاد برش‌های شعاعی بر روی قرنیه به اصلاح مشکل کژبینی کمک می‌کند.