چکاپ کودکان مبحثی بسیار مهم است که هر پدر و مادری باید به آن توجه لازم را داشته باشد. انجام معاینات لازم برای کودک یک روش برای کنترل و آگاهی از رشد و نمو کودک و بررسی مشکلات جدی در بدن او است. این معاینات منظم، هم‌چنین فرصتی برای ایجاد ارتباط شما با پزشک کودک را فراهم می‌کند. پزشک کودک شما احتمالاً اولین معاینه کودک را بین سه تا پنج روز پس از تولد توصیه می‌کند. در ادامه این مطلب از اسنپ‌دکتر به مبحث چکاپ کودکان می‌پردازیم.
پزشک مناسب برای چکاپ کودکان
دو نوع پزشک برای چکاپ کودکان و انجام آزمایش‌های ضروری وجود دارد:
- متخصص اطفالی که از کودکی تا نوجوانی یعنی سن ۱۸سالگی، چکاپ کودکان را انجام می‌دهد.
بیشتر متخصصان اطفال، کودکان تا ۱۸ سال را ویزیت می‌کنند. با این حال، در بعضی موارد، ممکن است آنها تا سن ۲۱ سالگی به معاینه بیماران ادامه دهند. - پزشک خانواده (FP) پزشکی است که از بیماران در هر سنی مراقبت می‌کند. این نوع پزشک‌ها برای مراقبت از کودکان آموزش دیده‌اند. اما در زمینه‌های دیگر مانند بهداشت زنان یا پزشکی عمومی داخلی نیز آموزش می‌بینند.
واکسن‌های مورد نیاز برای کودکان
واکسن‌ها قسمت مهمی از چکاپ کودکان شما هستند. برخی از والدین نگران‌اند که واکسن‌ها باعث به وجود آمدن برخی از مشکلات سلامتی شوند. محققان در مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) منبع مطالعات زیادی در مورد استفاده از واکسن و ایجاد اوتیسم انجام داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که رابطه‌ای بین واکسن زدن و اختلال اوتیسم وجود ندارد. واکسن‌ها علاوه بر اینکه ایمن هستند، در حفظ سلامت کودکان نیز نقش مهمی دارند.
کودک شما در یک چکاپ خوب به واکسن‌های متفاوتی از جمله واکسن برای محافظت در برابر (هپاتیت B)، دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، فلج اطفال، سرخک، اوریون، آبله مرغان و سایر بیماری‌ها نیاز دارد. بعد از تزریق هر واکسن، پزشک به شما نحوه مراقبت از کودک را راهنمایی کرده که این راهنمایی‌ها در جهت بی‌حرکت نگه‌داشتن عضو واکسن‌زده کودک است. پس از تزریق هر واکسن، کودک خود را در آغوش بگیرید، با او صحبت کنید و به او شیر دهید تا آرام بگیرد.
معاینه‌های ضروری کودک:
اندازه‌گیری میزان قد، وزن و دور سر نوزاد
در دوران نوزادی معاینه‌هایی برای آگاهی از میزان وزن و قد و دور سر نوزاد انجام می‌گیرد. پزشک کودک، برای آگاهی از رشد متعادل وزن نوزاد ابتدا کودک را وزن می‌کند و با وزن طبیعی که نوزاد باید در آن زمان داشته باشد مورد قیاس قرار می‌دهد. قد کودک با قرار دادن کودک روی یک سطح صاف و کشش پاهای او به بیرون توسط پزشک اندازه‌گیری می‌شود. مرحله بعد برای اندازه‌گیری دور سر نوزاد است که پزشک از نواری مخصوص برای این کار استفاده می‌کند.
مجموع این اندازه‌گیری‌ها بر روی نمودار رشد رسم می‌شود تا منحنی رشد کودک شما مشخص شود. این کارها به پزشک کمک می‌کند تا تعیین کند که آیا نوزاد شما به طور طبیعی رشد می‌کند یا خیر و نشان می‌دهد که رشد او با رشد نوزادان دیگر مقایسه می‌شود.
معاینه فیزیکی سر تا پای کودک
شما باید در طول معاینه، انتظار یک معاینه بدنی کامل را داشته باشید. هر گونه نگرانی در مورد سلامتی فیزیکی کودک خود یا محلی را که می‌خواهید دکتر بررسی کند، ذکر کنید.
در ادامه به اصول اولیه روند معاینه فیزیکی کودک می‌پردازیم:
سر
ابتدا پزشک لکه‌های نرم (fontanels) روی سر کودک شما را بررسی می‌کند. این نوع لک‌ها نشان‌دهنده شکاف‌هایی بین استخوان‌های جمجمه است که در آن‌جا استخوان کامل تشکیل نشده است.
گوش‌‌ها
پزشک از ابزاری به نام اتوسکوپ برای بررسی مایعات یا عفونت در گوش کودک شما استفاده می‌کند. پزشک ممکن است واکنش کودک شما را نسبت به صداهای مختلف از جمله صدای شما نیز مورد بررسی قرار دهد.
چشم‌ها
پزشک با ابزاری به نام چشم پزشکی به داخل چشم کودک شما نگاه کرده و آنها را معاینه می‌کند. با بزرگ‌تر شدن مردمک چشم کودک توسط نور تابیده شده حرکات چشم کودک شما را ردیابی می‌کند.
دهان
پزشک ممکن است سقف دهان کودک شما را از نظر باز شدن (شکاف کام) بررسی کند. با نگاهی به داخل دهان کودک ممکن است علائم برفک دهانی، عفونت مخمر که شایع است را داشته باشد که به راحتی قابل درمان است. با بزرگ‌تر شدن کودک، پزشک ممکن است بپرسد که آیا بیش از حد معمول مشغول جویدن شده یا نه. این‌ها معمولاً اولین علائم دندان درآوردن است.
پوست
ممکن است بیماری‌های مختلف پوستی در طول معاینه توسط پزشک مشخص شود از جمله علائم زایمان و بثورات.
قلب و ریه‌ها
پزشک برای تشخیص هرگونه صدای غیر طبیعی قلب (سوفل) یا ریتم یا مشکلات تنفسی از ابزاری به نام استتوسکوپ استفاده می‌کند. سوفل قلب اغلب بی‌خطر است، با این حال گاهی اوقات مراجعه به یک متخصص توصیه می‌شود.
شکم
با فشار دادن آرام روی شکم کودک، پزشک متوجه حساسیت، بزرگ شدن اعضای بدن یا توده‌های غیر معمول می‌شود.
باسن و پاها
پزشک ممکن است پاهای کودک شما را حرکت دهد تا دررفتگی یا سایر مشکلات مفصل‌های ران را بررسی کند.
دستگاه تناسلی
پزشک احتمالاً دستگاه تناسلی کودک شما را از نظر حساسیت، وجود توده‌ها یا علائم عفونت بررسی کند. در این امر برای پسران، پزشک اطمینان حاصل می‌کند که هر دو بیضه سالم هستند و در صورت ختنه، بررسی می‌کند که آیا آلت تناسلی به درستی بهبود و رشد کرده یا خیر.
مهارت‌های لازم که توسط کودک انجام می‌شود
- در ۶ ماهگی کودک باید به نام خود واکنش نشان دهد، غلت بزند و هماهنگی خوبی بین چشم و دست داشته باشد.
- در ۱سالگی کودک باید بتواند چند قدم بردارد و کلمات ساده‌ای مانند «دا-دا» یا «ما-ما» را بگوید.
- در ۲ سالگی کودک باید بتواند عباراتی دو تا چهار کلمه‌ای را بگوید و شروع به دویدن کند و نشانه‌هایی از آمادگی برای تمرینات کوچک را نشان دهد.
- در ۴ سالگی کودک باید با کودکان دیگر ارتباط برقرار کند، برخی حروف و اعداد را بگوید و مهارت‌های زبانی خوبی نیز داشته باشد.
آزمایش‌های لازم برای کودکان نوزاد تا ۲ساله
دوران نوزادی به دو بخش که یکی از بدو تولد تا پایان یک‌ماهگی و دیگری از پایان یک‌ماهگی نوزاد تا ۲۴ ماهگی او را شامل می‌شود. هدف انجام آزمایش‌های ضروری در این دوران، مورد بررسی قرار دادن برخی از بیماری‌های متابولیک در نوزادان و اختلالات هورمونی و بیماری‌های خونی است، که در صورت تشخیص به موقع آنها می‌توان از به وجود آمدن بسیاری از آنها پیشگیری کرد یا در بعضی موارد شدت آنها را کاهش داد.
مهمترین بیماری‌ها و آزمایش‌ها برای نوزاد و شیرخوار
در ادامه مهمترین بیماری‌ها و آزمایش‌های لازم برای کودکان در دوران نوزادی و شیرخوارگی بیان خواهد شد.
هیپوتیروئیدی (کم‌کاری مادرزادی تیروئید)
شیوه تشخیص این بیماری انجام آزمایش (TSH) برای کودک است. البته برخی از پزشکان اعتقاد دارند که بهتر است مجموعه آزمایش‌های (T4 ،T3 و TSH) همراه یکدیگر انجام شوند.
فنیل کتونوری (PKU)
یکی از شیوه‌های معمول تشخیص این اختلال ژنتیکی، تعیین فنیل آلانین سرم و ادرار است.
گالاکتوزومی و فروکتوزمی
بررسی قندهای احیاکننده در ادرار نوزاد می‌تواند در بررسی و تشخیص به‌موقع بیماری گالاکتوزمی و فروکتوزمی بسیار مؤثر واقع شود.
بیماری شربت افرا (MSUD) در کودکان
تنها شیوه تشخیص این بیماری در کودکان، آزمایشی است که میزان اسیدهای آمینه خاص در ادرار نوزاد را نشان می‌دهد.
بیماری فاویسم
بیماری فاویسم یا حساسیت به باقلا، نفتالین و ترکیبات مشابه حساسیت‌زا و برخی داروها در کودکان وجود دارد. تشخیص این بیماری از طریق اندازه‌گیری دقیق آنزیم مربوط به این بیماری در خون نوزاد انجام می‌شود.
آزمایش‌های لازم برای کودک ۲تا ۱۲ساله
لازم است از سن ۲ سالگی به بعد برخی از آزمایش‌ها به صورت روتین و دوره‌ای برای کودک شما انجام شود. برخی از این آزمایش‌های مهم عبارت‌اند از:
- بررسی کودک از لحاظ قد، وزن، بینایی و شنوایی که در ابتدای مقاله به آن پرداختیم. بهتر است سالی یک بار و به‌طور منظم انجام شود.
- آگاهی و کنترل فشارخون کودک که از سن ۳ سالگی به بعد باید توسط متخصص انجام شود.
- با توجه به اینکه کم‌خونی باعث بروز اختلال در مهارت‌های حرکتی و رفتاری کودک می‌شود، انجام آزمایش‌های مختلفی توصیه می‌شود. شمارش گلبول‌های خونی (CBC) و اندازه‌گیری هموگلوبین برای تعیین کم‌خونی از سن ۳ سالگی به بعد در این گروه قرار دارند. بهتر است این آزمایش هر ۳۰ ماه یک بار تکرار شود.
- معاینه‌های دوره‌ای دندان‌های کودک
- بررسی و قیاس میزان تری گلیسرید، کلسترول، (HDL) و (LDL) موجود در خون کودک آزمایش دیگر است. این آزمایش باید هر ۵ سال یک بار برای کودک انجام شود.
- آزمایش سرب خون یکی از آزمایش‌های ضروری برای کودک است که اهمیت بسیار زیادی دارد. مسمومیت کودک توسط سرب می‌تواند باعث آسیب‌های شدید از جمله کم هوشی، عقب ماندگی‌های ذهنی و جسمی شود. اولین آزمایش بررسی سرب در خون کودک، باید در شش ماهگی تا یک سالگی او انجام شود و پس از آن به طور مجدد تا سن هفت سالگی نیز تکرار شود.
منابع: ، ،
